😊 आजचे दिनविशेष : दि.-8 ऑक्टोबर,2020.😊

 😊 💐 ठळक घटना / घडामोडी 💐😊

३१४: सिबालेच्या लढाईत काँस्टन्टाइन पहिल्याने रोमच्या सम्राट लिसिनियसचा पराभव करून युरोपमधील प्रदेश ताब्यात घेतला.

१०७५: दमितार झ्वोनिमिर क्रोएशियाच्या राजेपदी.

१४८०: उग्रा नदीच्या काठी मोंगोल सेनापती अखमत खान आणि इव्हान तिसर्याच्या सैन्यांनी एकमेकांना रोखून धरले. येथून माघार घेतलेल्या मोंगोल सैन्याची पडती होत गेली.

१६००: सान मारिनोने लिखित संविधान अंगिकारले.

१८१३: रीडचा तह.

१८२१: पेरूच्या सैन्यदलाची स्थापना.

१८५६: दुसरे अफू युद्ध सुरू झाले.

१८७१: मिशिगन सरोवराकाठी चार मोठ्या आगी लागल्या.

१८७९: चिलेच्या आरमाराने पेरूच्या आरमाराचा पराभव केला.

१८९५: जपानच्या सैन्याने सम्राज्ञी मिन या कोरियाच्या शेवटच्या सम्राज्ञीचा खून केला.

१९१२: माँटेनिग्रोने तुर्कस्तान विरुद्ध युद्ध पुकारले.

१९१८: पहिले महायुद्ध, आर्गॉनच्या जंगलात अमेरिकेच्या कॉर्पोरल ऍल्विन सी यॉर्कने आपल्या तुकडीसह जर्मन सैन्यावर हल्ला चढवून २५ सैनिक ठार केले आणि १३२ युद्धकैदी पकडले.

१९३२: भारतीय वायुसेनेची स्थापना.

१९३९: दुसरे महायुद्ध, जर्मनीने पश्चिम पोलंड बळकावले.

१९५२: हॅरो, इंग्लंड जवळ रेल्वे अपघातात ११२ ठार.

१९६२: अल्जीरियाला संयुक्त राष्ट्रांत प्रवेश.

१९६७: बोलिव्हियात शे ग्वेव्हाराला अटक.

१९७३: यॉम किप्पुर युद्ध, इस्रायेलने आपल्या हद्दीत ठाण मांडून बसलेल्या इजिप्तच्या सैन्यावर हल्ला चढवला. १५० रणगाड्यांचा विनाशासह इस्रायेलचा पराभव.

१९७४: अमेरिकेतील फ्रँकलिन नॅशनल बँकेने दिवाळे काढले.

२००१: इटलीतील मिलानच्या विमानतळावर धुक्यात स्कँडिनेव्हियन एरलाइन्स सिस्टमचे विमान एका छोट्या विमानास धडकले. ११८ ठार.

२००५: पाकिस्तानच्या ताब्यातील काश्मीरमध्ये तीव्र भूकंप. शेकडो ठार, हजारो बेघर

🎂 💐 जन्म / वाढदिवस 💐 🎂

१८५०: हेन्री लुई ले शॅटेलिये, फ्रेंच रसायनशास्त्रज्ञ.

१८९१: शंकर वासुदेव किर्लोस्कर , मराठी लेखक, संपादक, व्यंगचित्रकार.

१८९५: हुआन पेरॉन, आर्जेन्टीनाचे राष्ट्राध्यक्ष.

१८९५: झॉग पहिला, आल्बेनियाचा राजा.

१९१८: जेन्स क्रिस्चियन स्कू, डेन्मार्कचा रसायनशास्त्रज्ञ.

१९१९: कीची मियाझावा, ७८वा जपानी पंतप्रधान.

१९२८: नील हार्वे, ऑस्ट्रेलियाचा क्रिकेट खेळाडू.

😢 💐 मृत्यू / पुण्यतिथी / स्मृतीदिन 💐 😢

१३१७: फुशिमि, जपानी सम्राट.

१७३५: याँगझेंग, चीनी सम्राट.

१८६९: फ्रँकलिन पीयर्स, अमेरिकेचा १४वा राष्ट्राध्यक्ष.

१९६७: क्लेमेंट ऍटली, युनायटेड किंग्डमचा पंतप्रधान.

१९८२: फिलिप नोएल-बेकर, कॅनडाचा नोबेल शांतता पुरस्कार विजेता.

१९८७: काँस्टान्टिनोस त्सात्सोस, ग्रीसचा दुसरा राष्ट्राध्यक्ष.

१९९२: विली ब्रँड्ट, नोबेल शांतता पुरस्कार विजेता जर्मनीचा चान्सेलर.

२०११: डेनिस रिची, C आज्ञावली परिभाषेचा जनक

    💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

जन्मदिन :- अभिनेते राजकुमार(1926)

स्मृतिदिन:- मुंशी प्रेमचंद (1936)

****************      

             राजकुमार दमदार संवाद फेकीचे बेताज बादशहा .राजकुमार हिंंदी चित्रपटसृष्टीत अनेक सुपरस्टार झाले पण केवळ दमदार संवादफेकीच्या शैलीवर प्रेक्षकांचे हृदय जिंकणारे डॉयलॉगचे बेताज बादशहा अभिनेते राजकुमार यांचा जन्म 8 ऑक्टोबर 1926 रोजी बलुचिस्तानात झाला.  त्यांचे मूळ नाव कुलभूषण पंडित असे   होते.

        कुलभूषण पंडीत आपले पदवी शिक्षण पूर्ण करून मुंबईच्या माहिम पोलिस स्टेशनमध्ये इन्स्पेक्टर म्हणून काम करु लागले. एकेदिवशी रात्री गस्त घालत असताना एका शिपायाने त्यांना सांगितले की, तुमचे व्यक्‍तिमत्व एका हिरोपेक्षा कमी नाही. तुम्ही जर चित्रपटातून हिरो म्हणून काम कराल तर प्रेक्षकांच्या हृदयावर राज्य कराल. मग काय कुलभूषण यांनी ही गोष्ट मनावर घेतली. बलदेव दुबे या चित्रपट निर्मात्याने त्यांना संधी दिली त्याचक्षणी त्यांनी  इन्स्पेक्टरच्या नोकरीचा राजीनामा देवून  चित्रपटसृष्टीत जाण्याचा निर्णय घेतला. 

           चित्रपट सृष्टीत जाण्याचा निर्णय घेतला परंतु तिथे यशस्वी होणं सोपं नव्हतं .  त्याचा प्रत्यय राजकुमार यांना आला. 1957 पर्यंत छोट्या-मोठ्या भूमिका करून कठीण परिस्थितीत त्यांनी दिवस काढले .

             महेबूब खान यांच्या 1957 मध्ये प्रदर्शित झालेल्या मदर इंडिया या चित्रपटात राजकुमार गावातील एका छोट्या शेतकर्‍याच्या भूमिकेत दिसले.  आपल्या छोट्याशा भूमिकेतील दमदार अभिनयाने राजकुमार यांना केवळ हिंदी चित्रपटसृष्टीतच नव्हे तर आंतरराष्ट्रीय स्तरावर अभिनेता म्हणून ख्याती मिळवून दिली. या चित्रपटाच्या यशानंतर एक अभिनेता म्हणून राजकुमार यांची यशस्वी कारकिर्द सुरु झाली.

               1959 मध्ये प्रदर्शित पैगाम या चित्रपटात त्यांच्यासमोर अभिनय सम्राट दिलीपकुमार होते पण राजकुमार यांनी आपल्या सशक्‍त अभिनयाच्या जोरावर दर्शकांची वाहवा मिळविली. 

          त्यानंतर लगेचच आलेल्या दिल अपना प्रित पराई, घराना, गोदान, दिल एक मंदिर, दूज का चांद या चित्रपटांच्या यशाने तर राजकुमार यांना अभिनयसम्राटाच्या पदावर पोहचवले. मदर इंडियातील छोट्याशा भूमिकेने सुरु झालेला हा यशस्वी प्रवास अव्याहतपणे सुरु राहिला.

            1965 मध्ये प्रदर्शित झालेल्या काजल या चित्रपटापासून राजकुमार एक सुपरस्टार अभिनेता म्हणून आपल्या अभिनयाचा वेगळा पैलू दाखविण्यात यशस्वी ठरले. याचवर्षी आलेल्या बी.आर.चोपडांच्या वक्‍त या चित्रपटात आपल्या संवादफेकीने राजकुमार लक्षात राहिले. 

            यानंतर आलेल्या हमराज, नीलकमल, मेरे हुजूर, हिर-रांझा, पाकीजा, या चित्रपटांतून त्यांनी त्यांच्या इमेजला साजेशा नसलेल्या भूमिका केल्या. तरीही या प्रयोगात राजकुमार प्रेक्षकांच्या पसंतीस उतरले.      

             पाकिजा हा चित्रपट पूर्णतः मीनाकुमारी यांच्यावर केंद्रित असलेला चित्रपट होता पण आपल्या सशक्‍त अभिनय आणि संवादफेकीने राजकुमार इथेही सरस ठरले. ‘आपके पांव देखे बहुत हसीन हैं, इन्हे जमीन पर मत उतारियेगा, मैले हो जायेंगे’ हा संवाद एवढा लोकप्रिय झाला की, बर्‍याच अभिनेता, कॉमेडियननी त्या संवादशैलीची कॉपी केलेली दिसून येते.

            तरीही 1980 मध्ये बुलंदी चित्रपटात चरित्र भूमिका करण्याचे धाडस त्यांनी केलेच. यानंतर कुदरत, धर्मकांटा, शरारा, राजतिलक, एक नई पहेली ,मरते दम तक ,सुर्या ,जंगबाज, पोलीस पब्लिक  या सुपरहिट ठरलेल्या चित्रपटातून राजकुमार यांचे चित्रपटसृष्टीतील राज्य अधिक विस्तारीत केले. 

       1991 मध्ये आलेला सौदागर या चित्रपटात राजकुमार यांच्या अभिनयाचा वेगळा आयाम प्रेक्षकांना पाहावयास मिळाला. शोमॅन सुभाष घई निर्मित या चित्रपटात 1959 च्या पैगाम चित्रपटानंतर प्रथमच दिलीपकुमार व राजकुमार हे दोन्ही महारथी एकमेकांसमोर उभे होते. 

            90 च्या दशकात राजकुमार यांनी चित्रपटातून काम करणे कमी केले. तरीही तिरंगा , पुलिस और मुजरिम, इंसानियत के देवता , बेताज बादशहा (1994), जवाब (1995), गॉड और गन हे त्यांचे चित्रपट प्रदर्शित झाले. 

           एकांतवासात राहणार्‍या राजकुमार यांना आपल्या मृत्यूची चाहूल लागली होती. कायम आपल्या वेगळेपणाने चर्चेत राहिलेल्या राजकुमार यांनी आपला मुलगा पुरु राजकुमारकडे व्यक्‍त केलेली अखेरची इच्छा होती ‘मौत और जिंदगी इंसान का निजी मामला होता है। मेरी मौत के बारे में मेरे मित्र चेतन आनंद के अलावा और किसी को नही बताना। मेरा अंतिम संस्कार करने के बाद ही फिल्मउद्योग को सूचित करना।’ 

                 3 जुलै 1996 ला अलविदा म्हणणारे डॉयलॉगकिंग राजकुमार आजही प्रेक्षकांच्या मनात आपल्या अनोख्या संवादशैलीने जिवंत आहेत. 

त्यांचे अजरामर झालेले संवाद....

             "हम तुम्हें मारेंगे और जरूर मारेंगे। लेकिन वह वक्त भी हमारा होगा। बंदूक भी हमारी होगी और गोली भी हमारी होगी। "

         "काश कि तुमने हमे आवाज दी होती तो हम मौत की नींद से भी उठकर चले आते। ('सौदागर')"

           "हम आंखो से सुरमा नहीं चुराते। हम आंखें ही चुरा लेते हैं। "

         "हम तुम्हें वह मौत देंगे जो न तो किसी कानून की किताब में लिखी होगी और न ही किसी मुजरिम ने सोची होगी। "

        "हमारी जुबान भी हमारी गोली की तरह है। दुश्मन से सीधी बात करती है।  ('तिरंगा')"

              ****************  

    स्मृतिदिन:- मुंशी प्रेमचंद (जन्म 31 जुलै 1880, मृत्यू 8 ऑक्टोबर 1936)

       "सांप्रदायिकता सदैव संस्कृती की दुहाई दिया करती है! उसे अपने असली रूप मे निकलते हुए शायद लज्जा आती है !इसलिये वो संस्कृती की खाल ओढ कर आती है!".      मुंशी प्रेमचंद.

        अशा प्रकारचे जीवनस्पर्शी लेखन  करणारे थोर हिंदी साहित्यिक मुंशी प्रेमचंद यांचा जन्म 31 जुलै 1880 रोजी झाला. हिंदी व उर्दू कथा साहित्याला नवी दिशा देणाऱ्या मुंशी प्रेमचंद यांच्या रूपाने गंभीर विषयांवर जीवनस्पर्शी लेखन करण्याचा एक पंथच भारतीय साहित्यविश्वाला मिळाला. त्यांनी आपल्या लेखनातून शेतकरी आणि मध्यमवर्गीय यांच्या जीवनाचं वास्तववादी चित्र रेखाटलं.  उपदेश न करता जीवन मूल्यांचा पुरस्कार केला .महात्मा गांधींच्या भाषणांनी प्रभावित होऊन त्यांनी सरकारी नोकरीचा राजीनामा दिला . सत्याग्रहाच्या लढ्यात भाग घेतला. सामाजिक सुधारणांचे ते कृतिशील पुरस्कर्ते होते. कादंबर्या, कथा, नाटके, चरित्र ,निबंध ,अनुवाद अशी विविध प्रकारची साहित्य निर्मिती त्यांनी केली असली तरी उपन्यास सम्राट म्हणूनच त्यांना गौरवण्यात येते .

               प्रेमचंद यांचा जन्म उत्तर प्रदेशात लमहिला   जिल्हा पांडेपुर, येथे 31 जुलै 19880 रोजी झाला. 

त्यांचे नाव धनपतराय श्रीवास्तव असे होते.त्यांची पहिली कादंबरी 'असरारे महाबिद' उर्दू भाषेत होती. ती उर्दू साप्ताहिक 'आवाज-ए-ख़ल्क'मध्ये ८ ऑक्टोबर १९०३पासून क्रमशः प्रसिद्ध झाली, तर त्यांची शेवटची कादंबरी 'मंगलसूत्र' अपुरी राहिली. 

        प्रेमचंद यांनी 1901 मध्ये लेखनास प्रारंभ केला हिंदी आणि उर्दू तही राष्ट्रीय भावना जागृत करणाऱ्या कथा कादंबऱ्या लिहिल्या . त्यापैकी 1909 साली लिहिलेल्या ," सो जे वतन " या कादंबरीवर इंग्रज सरकारचा रोष होऊन ती जप्त करण्यात आली.

         सरकारी नोकरांना सरकारच्या परवानगीशिवाय लेखन करता येत नाही म्हणून त्यांनी लेखनासाठी नबाबराय हे टोपण नाव घेतले होते.सरकारने पुस्तक जप्त केल्याने त्यांनी  ते नाव सोडून दिले. पुढे एका मित्राच्या सूचनेनुसार प्रेमचंद हे नाव धारण केले.

    प्रेमचंदांची सेवासदन ही कादंबरी 1918 साली प्रसिद्ध झाली आणि हिंदी साहित्यात वास्तववादी पण कलात्मक साहित्याची मुहूर्तमेढ या कादंबरीने रोवली. मध्यमवर्गीय स्त्रीच्या जीवनातील कठीण समस्या, तिची भीषण आर्थिक परिस्थिती, बीजवराशी विवाह ,अपमानित जीवन यांचं हृदयस्पर्शी चित्रण या कादंबरीत आहे .त्यांच्या रंगभूमी कादंबरीत कृषी व भांडवलदार संस्कृतीतील संघर्ष प्रभावीपणे चित्रीत केला गेला आहे.      रंगभूमी प्रमाणेच कर्मभूमी कादंबरीतही शहरातील राजकीय चळवळीचे कलात्मक चित्र आहे .

           त्यांची, " गोदान " कादंबरी तर सर्वोत्कृष्ट मानली जाते . तिथं शेतकऱ्यांच्या जीवनाप्रमाणेच जमीनदार वर्ग,  भांडवलदार वर्ग यांच्याही जीवनाचं चित्रण येतं .त्यातून प्रेमचंद यांच्या मार्मिक व सखोल निरीक्षणाचा प्रत्यय येतो.

          "शतरंज के खिलाडी "या त्यांच्या कादंबरीवर चित्रपटही निघाला असून भारतातील नबाब बुद्धिबळाच्या खेळात दंग असताना धूर्त व्यापारी ब्रिटिशांनी देश कसा बळकावला याचे चित्रण त्यात आहे. 

        " साहित्याचा उद्देश केवळ रंजन नव्हे तर साहित्याने उदात्त मूल्यांचे संस्कार कलात्मक रीतीने केले पाहिजेत" असं प्रेमचंद मानत .

        प्रेमचंद यांनी पंधरा कादंबर्या ,300 कथा, तीन नाटकं ,चरित्र ,अनुवाद अशी विविध प्रकारची साहित्यनिर्मिती करून हिंदी साहित्याचे दालन समृद्ध केलं आहे. त्यांच्या अनेक कादंबऱ्यांचे प्रादेशिक भाषा तसेच इंग्रजीत अनुवाद झाले आहेत.

  8 ऑक्टोबर 1936 रोजी त्यांचे निधन झाले.

                                            💐💐 संकलन 💐💐

                                                श्री. भरत पाटील .