😊 आजचे दिनविशेष : दि.-19 ऑक्टोबर,2020.😊

💐 वार :- सोमवार,  दि : - १९ ऑक्टोबर २०२० 💐

अश्विन शुक्ल-पक्ष शुक्ल तृतीया,

 शके १९४२

😊 💐 आजच्या ठळक घटना -💐 😊 

१२१६: इंग्लंडचा राजा जॉन मृत्यूमुखी पडल्यामुळे त्याचा ९ वर्षाचा मुलगा हेन्‍री हा राजेपदी आरुढ झाला.

१८१२: नेपोलियन बोनापार्टने मॉस्कोच्या सीमेवरुन माघार घेतली.

१९३३: जर्मनी लीग ऑफ नेशन्स (League of Nations) मधून बाहेर पडले.

१९३५: इथिओपियावर आक्रमण केल्यामुळे राष्ट्रसंघाने (League of Nations) इटलीवर आर्थिक निर्बंध घातले.

१९४४: दुसरे महायुद्ध – अमेरिकन फौजा फिलीपाइन्सला पोचल्या.

१९७०: भारतीय बनावटीचे पहिले मिग लढाऊ विमान हवाईदलाकडे सुपुर्द.

१९९३: पुण्याजवळील महारेडिओ दुर्बिण (GMRT) प्रकल्पाचे जनक आणि शास्त्रज्ञ प्रा. गोविंद स्वरुप यांना सर सी. व्ही. रामन पदक जाहीर.

१९९४: रुद्रवीणावादक उस्ताद असद अली खाँ यांना मध्य प्रदेश सरकारचा तानसेन पुरस्कार जाहीर.

२०००: पार्श्वगायिका आशा भोसले यांना राज्यशासनाचा गानसम्राज्ञी लता मंगेशकर पुरस्कार प्रदान.

२००५: मानवतेविरुद्ध गुन्ह्यांसाठी सद्दाम हुसेन यांच्याविरुद्ध खटला सुरू झाला.

  

🎂 💐 आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति - 💐 🎂

१९०२: कथालेखक दिवाकर कृष्ण केळकर तथा दिवाकर कृष्ण यांचा जन्म. (मृत्यू: ३१ मे १९७३ – हैदराबाद, आंध्र प्रदेश)

१९१०: तार्‍यांचे आयुर्मान व त्यांचा शेवट यावरील संशोधनासाठी १९८३ मधे नोबेल पारितोषिक मिळालेले भारतीय- अमेरिकन खगोल वैज्ञानिक सुब्रमण्यन चंद्रशेखर यांचा जन्म. (मृत्यू: २१ ऑगस्ट १९९५)

१९२०: कृतीशील विचारवंत आणि तत्त्वज्ञ पांडुरंगशास्त्री आठवले यांचा जन्म. (मृत्यू: २५ ऑक्टोबर २००३)

१९२५: वनस्पतीशास्त्रज्ञ व देवराई अभ्यासक डॉ. वामन दत्तात्रय तथा वा. द. वर्तक यांचा जन्म. (मृत्यू: १७ एप्रिल २००१)

१९३६: गीतकार शांताराम नांदगावकर यांचा जन्म. (मृत्यू: ११ जुलै २००९)

१९५४: रंगभूमी, चित्रपट व दूरचित्रवाणीवरील अभिनेत्री, लेखिका, सामाजिक कार्यकर्त्या प्रिया तेंडुलकर यांचा जन्म. (मृत्यू: १९ सप्टेंबर २००२)

१९६१: अभिनेते अजय सिंग देओल ऊर्फ सनी देओल यांचा जन्म.

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति - 💐 😢

१२१६: इंग्लंडचा राजा जॉन यांचे निधन. (जन्म: २४ डिसेंबर ११६६)

१९३४: ओडिया लेखक, संपादक व समाजसुधारक विश्वनाथ कार यांचे निधन. (जन्म: २४ डिसेंबर १८६४)

१९३७: नोबेल पारितोषिक विजेते ब्रिटिश भौतिकशास्त्रज्ञ अर्नेस्ट रुदरफोर्ड यांचे निधन. (जन्म: ३० ऑगस्ट १८७१)

१९८६: मोझांबिक देशाचे पहिले राष्ट्रपती समोरा महेल यांचे निधन. (जन्म: २९ सप्टेंबर १९३३)

१९५०: पुणे विद्यार्थी गृहाचे एक संस्थापक विष्णू गंगाधर तथा दादासाहेब केतकर यांचे निधन. (जन्म: ९ एप्रिल १८८७)

१९९५  बाल कलाकार व अभिनेत्री सलमा बेग ऊर्फ बेबी नाझ यांचे निधन.

२००३: बोत्सिया व हर्जेगोविना देशाचे पहिले अध्यक्ष अलिजा इझेटबेगोविच यांचे निधन. (जन्म: ८ ऑगस्ट १९२५)

२०११: भारतीय लेखक कक्कणदन यांचे निधन. (जन्म: २३ एप्रिल १९३५)

   💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

💐 स्मृतिदिन :- अर्नेस्ट रुदरफोर्ड ( 1937 )

      आधुनिक विज्ञानाच्या पितृत्वाचा मान अर्नेस्ट रुदरफोर्ड यांनाच दिला पाहिजे. त्यांचा जन्म 30 ऑगस्ट 1871 रोजी न्यूझीलंडमधील स्प्रिंग ग्रोव्ह येथे झाला.   1892 साली गणित आणि भौतिकशास्त्र या विषयात पदवी घेतल्यानंतर 1893 साली त्यांनी भौतिकशास्त्रात मास्टर्स डिग्री पूर्ण केली. पुन्हा 1894 या वर्षी बीएससी केले . अशी तीन पदव्या एका नंतर  एक हस्तगत केल्या. त्यांच्या बुद्धीची चमक बघून मँचेस्टर विद्यापीठाने त्यांना शिष्यवृत्ती बहाल केली. 1895 या वर्षी रुदरफोर्ड इंग्लंडला आले.

       1898 पासून रुदरफोर्ड यांनी किरणत्सर्जनाचा (RADIOACTIVITY) सखोल अभ्यास करण्यास प्रारंभ केला .किरणोत्सारी मूलद्रव्यामधून अल्फा ,बीटा, गॅमा प्रारणे बाहेर पडतात हे त्यांनी शोधून काढले.

        थोरियम या किरणोत्सारी मूलद्रव्याचा अभ्यास करताना त्यांना असे आढळले की किरणोत्सर्गा  मूळे मुळ मूलद्रव्याचे रूपांतर होऊन नवीन मूलद्रव्य तयार होते. यालाच किरणोत्सारी मूलद्रव्याचा र्हास प्रक्रिया (RADIOACTIVE DECAY) असे म्हणतात .यातूनच पुढे अर्ध आयुष्य काल (HALF LIFE PERIOD )ही संकल्पना त्यांनी शोधून काढली. 1906 साली जोहान्नस गायकर यांच्यासोबत अल्फा कणांचा हेलियम या मूलद्रव्या सोबत  काहीतरी संबंध असावा असे सांगितले.  परंतु तोपर्यंत अणुकेंद्रकाचा  शोध लागला नव्हता .

पुढे हिलीअमचे  अणुकेंद्रक म्हणजेच अल्फा कण हे सिद्ध झाले.

              1908 यावर्षी रुदरफोर्ड यांना दारावरील संशोधनासाठी रसायनशास्त्राचे नोबेल पारितोषिक देण्यात येऊन त्यांचा सन्मान करण्यात आला.

     1911 यावर्षी रुदरफोर्ड यांनी वेगळ्या पद्धतीने अणु रचनेचा अभ्यास करायला सुरुवात केली. 1896 साली जे जे थॉमसन यांनी अणसंरचनेची एक कल्पना मांडली होती .धन विद्युत् भारित गोलात ऋण भारित इलेक्ट्रॉन निरनिराळ्या ठिकाणी खोवलेले असतात अशी ती रचना होती. रुदरफोर्ड यांनी 1911 साली  अणुरचनेच्या शोधासाठी एक अत्यंत साधा प्रयोग योजला होता. सोन्याच्या अत्यंत पातळ पत्र्यावर अल्फा कणांचा मारा करून ते आपल्या मार्गापासून कसे विचलित होतात हे त्यांना बघायचं होतं .जर थॉमसन यांची  अणुसंरचना बरोबर असती तर अल्फा कण धन विद्युत् भारित असल्यामुळे ते मागे परत फिरले असते . परंतु रुदरफोर्ड यांना आश्चर्यकारक  निरीक्षणे  मिळाली .20000 पैकी एक अल्फा कण मागे वळला. बहुसंख्य आरपार गेले. काही कमी-अधिक कोनाने  विचलित झाले. यावरून त्यांनी अणुकेंद्रक आणि त्याभोवती प्रचंड रिक्त पोकळी असून त्यात इलेक्ट्रॉन्स केंद्रका भोवती  फिरतात अशी रचना सांगितली .जी सुर्यमाले प्रमाणे आहे आणि आजही अबाधित आहे . 1919 -20 साली अणुकेंद्रकात धन प्रभारित प्रोटॉन्स आणि  विद्युतभार रहीत न्युट्रान्स असावेत असेही त्यांनी सांगितले. त्यांच्या शिष्यांनी 1932 साली न्यूट्रॉनचा शोध लावला .

          अशा या महान शास्त्रज्ञाचा मृत्यू 19 ऑक्टोबर 1937 रोजी लंडन येथे झाला .त्याला न्यूटनच्या शेजारी वेस्टमिनिस्टर अॅबे इथे पुरण्यात आले .

     अर्नेस्ट रुदरफोर्ड यांना आयुष्यात प्रचंडच मानमरातब मिळाले .त्यांनी अणुचे  नवीन मॉडेल मांडून विश्वा विषयीच्या आपल्या ज्ञानात मोठीच भर घातली यात शंकाच नाही नाही. सात राष्ट्रांनी त्यांच्या सन्मानार्थ पोष्टा ची तिकीटे काढलेली आहेत.

    💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐  

    💐 जन्मशताब्दी :-पांडुरंग शास्त्री आठवले(1920)

         ती तारीख होती १९ मार्च १९९५. ठिकाण गुजरात राज्यातील राजकोट. तब्बल दहा लाख लोक तिथे एका भव्य मैदानात एकत्र आली होती. त्या लोकांना तिथे येण्यासाठी ना कुणी वाहनं दिली होती, ना पैसे. हे सगळे लोक स्वत:चे पैसे खर्च करून मिळेल त्या वाहनानं तिथे पोहोचले होते. त्यांच्या राहण्याची आणि जेवणाची व्यवस्थाही त्यांनी स्वत:च केली होती. ही मंडळी ज्यांचे भाषण ऐकायला आले होते, ती भाषण करणारी व्यक्ती कुणी राजकारणी नव्हती किंवा चित्रपटांत काम करणारा सुपरस्टार नव्हती. ते होते सगळ्यांचे लाडके 'दादा'. लाखो लोकांना सन्मानानं जगायला शिकविणारे दादा. त्यांच्या जीवनात आमूलाग्र बदल घडवून आणणारे दादा.

              अध्यात्म आणि समाजकारण यांच्या योग्य मिलाप साधला गेला, तर काय चमत्कार होऊ शकतो हे `दादां'नी दाखवून दिलं. हे `दादा' म्हणजेच पांडुरंग शास्त्री आठवले.

           दादा एक उत्तम तत्त्वज्ञ आणि समाज सुधारक होते. त्यांनी `स्वाध्याय' परिवाराची स्थापना केली. श्रीमद् भगवद्गीता आणि उपनिषदे यांच्यावर आधारीत तत्त्वज्ञानाच्या आधारे त्यांनी समाजसुधारणेचा ध्यास घेतला आणि कर्मयोगातून सामान्य जनतेला सुखी जीवनाचा मार्ग शोधून दिला.

                  पांडुरंग शास्त्री आठवले यांचा जन्म १९ ऑक्टोबर १९२० मध्ये कोकणातील रोहा येथे झाला.  

              पांडुरंग शास्त्रीच्या बुद्धिमत्तेची जाणीव त्यांच्या आजोबांनी हेरली होती. पारंपरिक शालेय शिक्षण दादांच्या बुद्धिमत्तेला न्याय देण्यास असमर्थ असल्याचं त्यांना वाटत होतं. त्यांनी दादांसाठी खास शिक्षणाची सोय करण्याचे ठरविले. त्यांनी पदार्थ विज्ञान, साहित्य, तत्त्वज्ञान आणि इंग्रजी अशा चार विषयांचे उत्तमोत्तम प्राध्यापक दादांना शिक्षण देण्यासाठी नेमले.

            याचा अतिशय चांगला परिणाम दिसून आला. पांडुरंग शास्त्रींवर उत्तम संस्कार झाले. त्यांच्या विचारांना योग्य दिशा मिळाली.त्यांनी हिंदू धर्मातील जाचक चातुर्वर्ण्य पद्धतीचा निषेध केला, त्याग केला. त्यांचे वडील  वैजनाथ हे संस्कृतचे शिक्षक होते.वयाच्या बाविसाव्या वर्षी दादांनी आपल्या वडिलांनी सुरू केलेल्या पाठशाळेत भगवद्गीतेवर प्रवचनं द्यायला सुरुवात केली. 

१९५४ मध्ये जापान येथे झालेल्या दुसर्‍या धार्मिक परिषदेत त्यांनी वेद आणि भगवद्गीतेवरील तत्त्वज्ञानावर भाषण केले. 

          वयाच्या चोविसाव्या वर्षी दादांचा निर्मलादेवींशी विवाह झाला. १९५७ साली त्यांना कन्यारत्न प्राप्त झालं. तिचं नाव त्यांनी जयश्री ठेवलं. निर्मलादेवींनी दादांना आयुष्यभर उत्तम साथ दिली. जापानहून परतल्यावर दादांच्या मनात तत्त्वज्ञान विद्यापीठ सुरू करण्याचा विचार घोळत होता. त्यासाठी पैशाची गरज होती. पैशासाठी कुणाकडेही हात पसरायचे नाहीत, हे दादांनी ठामपणे ठरवलेलं होतं. त्या वेळी निर्मलादेवींनी स्वखुशीने त्यांचे दागिने दिले.

             आपल्या क्रांतिकारी `स्वाध्याय' चळवळीची सुरुवात त्यांनी १९५८ साली गुजरातमधील सौराष्ट्र विभागात केली. बघताबघता या चळवळीला एका खूप मोठय़ा `परिवारा'चं स्वरूप प्राप्त झालं. लाखो गरीब, मध्यमवर्गीय आणि श्रीमंत वर्गांतील तरुण मुले-मुली आणि स्त्री-पुरुष यात सामील झाले. हे सर्व जण जाती-धर्मांच्या भिंती तोडून ईश्वरी प्रेमाचा साक्षात्कार घडवू लागले. अध्यात्माच्या शक्तीतून आश्चर्यकारकरीत्या सामाजिक आणि आर्थिक परिवर्तन घडू लागले. 

              मुख्यत: गुजरात आणि महाराष्ट्रातील सुमारे एक लाख गावांपर्यंत ही चळवळ पोहोचली. स्वाध्याय परिवारानं सहकारी तत्त्वावर शेती, मासेमारी आणि वृक्ष लागवड अशा अनेक योजना यशस्वीरीत्या राबविल्या. सुरुवातीला काही गावांमध्ये सुरू झालेली चळवळ चार दशकांत अमेरिका, इंग्लंड, आफ्रिकेपर्यंत पसरली.        व्यसनमुक्ती, सामाजिक जबाबदारीचे भान, पर्यावरणसंवर्धन आणि स्वकष्टाने आत्मसन्मान जागवून समानता निर्माण करण्याचा मंत्र या सूत्रांवर त्यांच्या स्वाध्याय चळवळीचा पाया उभा राहिला. 

         `रिलिजस इकॉनॉमिस्ट' असा त्यांचा गौरव झाला. शेतकरी बंधूंच्या मुलांसाठी त्यांनी सहा कॉलेजेस काढली. भगवद्गीतेतील अध्यात्म आणि आधुनिक जीवन यांची योग्य सांगड त्यांनी घातली. त्यातूनच मच्छीमारांना एक दिवसांचे उत्पन्न आपल्या बांधवांच्या कुटुंबीयांसाठी वापरण्याचा `मत्स्यगंधा' उपक्रम जवळजवळ वीस वर्षे यशस्वीपणे चालला. `योगेश्वर कृषी'सारख्या उपक्रमातून सामूहिक शेतीचा मंत्र त्यांनी दिला.

        पांडुरंग शास्त्री आठवले दादांना खालील  पुरस्कार देऊन सन्मानित करण्यात आले.

 १९८७ - `इंदिरा गांधी प्रियदर्शिनी पुरस्कार' 

१९८८ - `महात्मा गांधी पुरस्कार', 

१९९२ -`लोकमान्य टिळक सन्मान

१९९६ -`रेमॉन मॅगसेसे पुरस्कार' 

आणि १९९९ साली भारत सरकार तर्फे `पद्मविभूषण पुरस्कार' .

        २५ ऑक्टोबर २००३ रोजी वयाच्या ८४व्या वर्षी मुंबईच्या गिरगावातील त्यांच्या निवासस्थानी निधन झाले.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                               😊💐 संकलन 💐😊

                                                       श्री. भरत पाटील .