😊 आजचे दिनविशेष : दि .- 26 ऑक्टोबर, 2020. 😊

💐💐 वार :- सोमवार,  दि : - २६ ऑक्टोबर २०२० 💐💐

अश्विन शुक्ल-पक्ष शुक्ल- एकादशी, शके १९४२

😊 💐 आजच्या ठळक घटना  💐 😊

१८६३: जगातील सर्वात जुने फुटबॉल असोसिएशन लंडनमध्ये सुरु झाले.

१९०५: नॉर्वे स्वीडनपासुन स्वतंत्र झाला.

१९३६: हूवर धरणांवरील पहिले इलेक्ट्रिक जनरेटर पूर्णपणे सुरु झाले.

१९४७: जम्मू आणि काश्मीरचे राज्य भारतात विलीन झाले.

१९५८: पॅन अमेरिकन एअरवेज ची पहिले व्यावसायिक विमानसेवा सुरु झाली.

१९६२: रायगडाला जेव्हा जाग येते या नाटकाचा पहिला प्रयोग मुंबई येथील भारतीय विद्याभवन येथे झाला.

१९९४: जॉर्डन आणि इस्त्राएल यांनी शांतता करारावर सह्या केल्या.

१९९९: राष्ट्रीय रासायनिक प्रयोगशाळेतील (NCL) संशोधक व्ही. व्ही. रानडे यांना केंद्र सरकारतर्फे स्वर्णजयंती फेलोशिप जाहीर.

  

🎂 💐 आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 🎂

१२७०: संत नामदेव यांचा जन्म. (मृत्यू: ३ जुलै १३५०)

१८९०: भारतीय पत्रकार आणि राजकारणी गणेश शंकर विद्यार्थी यांचा जन्म. (मृत्यू: २५ मार्च १९३१)

१८९१: सहकारी चळवळीचे प्रवर्तक वैकुंठ मेहता यांचा जन्म. (मृत्यू: २७ ऑक्टोबर १९६४)

१९००: माहितीपट निर्मितीचे आद्य प्रवर्तक इर्झा मीर यांचा जन्म. (मृत्यू: ७ मार्च १९९३)

१९१६: फ्रान्सचे २१ वे राष्ट्राध्यक्ष फ्रान्सवाँ मित्राँ यांचा जन्म. (मृत्यू: ८ जानेवारी १९९६)

१९१९: शाह ऑफ इराण मोहम्मद रझा पेहलवी यांचा जन्म. (मृत्यू: २७ जुलै १९८०)

१९३७: संगीतकार व गायक हृदयनाथ मंगेशकर यांचा जन्म.

१९४७: अमेरिकेच्या ६७ व्या परराष्ट्रमंत्री हिलरी क्लिंटन यांचा जन्म.

१९५४: नाट्य आणि चित्रपट अभिनेते लाक्शीकांत बेर्डे यांचा जन्म. (मृत्यू: १६ डिसेंबर २००४)

१९७४: अभिनेत्री रवीना टंडन यांचा जन्म.

  

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 😢 

१९०९: जपानचे पहिले पंतप्रधान इटो हिरोबुमी यांचे निधन. (जन्म: १६ ऑक्टोबर १८४१)

१९३०: प्लेग व कॉलरा प्रतिबंधक लशीचा शोध लावणारे सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ डॉ. वाल्डेमर हाफकिन यांचे निधन. (जन्म: १५ मार्च १८६०)

१९७९: अर्थशास्त्रज्ञ चंदूलाल नगीनदास वकील यांचे निधन.

१९९१: स्वातंत्र्यसैनिक, लेखक, दैनिक मराठवाडा चे संपादक अनंत काशिनाथ भालेराव यांचे निधन. (जन्म: १४ नोव्हेंबर १९१९)

१९९९: भारतीय-अमेरिकन लेखक आणि शिक्षक एकनाथ इशारानन यांचे निधन. (जन्म: १७ डिसेंबर १९१०)

  💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

    💐 स्मृतिदिन :- सूक्ष्म जीवशास्त्रज्ञ हाफकिन (1930)

भारतामध्ये लस (VACCINE) तयार करणारी, त्यावर संशोधन करणारी जगप्रसिद्ध हाफकिन इन्स्टिट्यूट आहे. ज्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ ती आहे , त्या हाफकिन  यांचा  आज स्मृतिदिन आहे. या शास्त्रज्ञा विषयी एका वर्तमानपत्राने असे म्हटले की 

"A Ukraine Jew, trained in the schools of European science, saves the lives of Hindus and Mohammedans and honoured by Queen Elizabeth British empire"      

      अर्थात युक्रेन ,रशियामध्ये जन्म ,युरोप मध्ये शिक्षण, भारतामध्ये कार्य आणि ब्रिटनमध्ये सत्कार.

        वॉल्डेमार मॉर्डीकाय वुल्फ हाफकिन या रशियन शास्त्रज्ञांनी 18 जुलै 1892रोजी  पाश्चर इन्स्टिट्यूट पॅरिस येथे पटकी (कॉलरा) या रोगाची प्रतिबंधक लस तयार केली.  1896 मध्ये मुंबई येथे त्यांनी प्लेग या रोगावर लस शोधून काढली.

          वाल्देमार हाफकीन यांचा जन्म 15 मार्च 1860 रोजी एका ज्यू कुटुंबामध्ये , रशियन साम्राज्यातील युक्रेन या प्रांतातील Berdyansk या शहरांमध्ये झाला. त्यांचे वडील शिक्षक होते त्यांचे शिक्षण ओडिसा,बेडिन्स्क आणि सेंट पीटर्सबर्ग येथे झाले. ज्यू असल्यामुळे त्यांना अनेक वेळेस त्रास सहन करावा लागला.

        हापकिन यांनी 1879 ते 1883 या  कालावधीमध्ये सुप्रसिद्ध जीवशास्त्रज्ञ इल्या मेकनिकाॅव्ह यांच्या मार्गदर्शनाखाली अभ्यास सुरू ठेवला.

      झार अलेक्झांडर दुसरा याची हत्या झाल्यानंतर निर्बंध अधिक कडक झाले . हाफकिन 1882 ते 1888 या कालावधीमध्ये ओडिसा येथील जीवशास्त्राच्या म्युझियम मध्ये काम करत होते .तेथून त्यांना काढून टाकण्यात आले.

          यानंतर एक गोष्ट चांगली झाली की त्यांना स्विझर्लंडला जाण्याची आणि तेथील जिनेव्हा विद्यापीठात काम करण्यासाठीसुद्धा परवानगी देण्यात आली. 1889 मध्ये त्यांनी येथील विद्यापीठात काम करण्यास प्रारंभ केला. 

         त्यानंतर लगेचच 1889 मध्ये इल्या मेकनिकाॅव्ह  आणि लुई पाश्चर यांनी पॅरिस, फ्रान्स येथे स्थापन केलेल्या  पाश्चर इन्स्टिट्यूटमध्ये काम करण्यास प्रारंभ केला. त्या ठिकाणी फक्त लायब्ररीयनची पोस्ट रिक्त होती. ती त्यांनी स्वीकारली.

       येथे काम करत असताना त्यांनी 18 जुलै 1892 रोजी कॉलरा प्रतिबंधक लस शोधून काढली.या लशीची परिणामकारकता तपासण्यासाठी ते रशियाहून मार्च 1893 मध्ये पटकीची साथ सुरू असलेल्या कोलकाता येथे आले. त्यांच्या लशीचा उपयोग जवळपास 40,000  रुग्णांना झाला. 

           त्यांच्या या कामगिरीमुळे 1896 मध्ये मुंबईत उद्भवलेल्या प्लेगच्या साथीवर लस शोधण्यासाठी तत्कालीन ब्रिटिश सरकारने त्यांना बोलाविले. सुरुवातीला त्यांनी आपले संशोधन ग्रँट मेडिकल कॉलेजमधील एक खोली असलेल्या लहान प्रयोगशाळेत सुरू केले. अल्पावधीतच (तीन महिन्यांत) त्यांना लस शोधून काढण्यात यश मिळाले. 

                      नंतर त्यांना कामासाठी प्रयोगशाळा अपुरी पडू लागली, त्यामुळे विविध जागेत स्थलांतर करीत शेवटी १० ऑगस्ट १८९९ मध्ये ‘गव्हर्न्मेंट हाउस’ या इमारतीत हाफकिन यांची ‘प्लेग रिसर्च लॅबोरेटरी’ स्थिरावली. १९०६ मध्ये या प्रयोगशाळेचे नाव बदलून ‘बाँबे बॅक्टेरिऑलॉजिकल लॅबोरेटरी’ असे ठेवण्यात आले. हाफकिन यांच्या सेवानिवृत्तीनंतर १० वर्षांनी म्हणजे १९२५ मध्ये त्यांच्या सन्मानाप्रीत्यर्थ या प्रयोगशाळेचे नाव ‘हाफकिन इन्स्टिट्यूट’ असे करण्यात आले. 

26 ऑक्टोबर 1930 रोजी त्यांचे लुझान, स्विट्झरलँड येथे निधन झाले.

   💐💐💐💐 💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

     💐 स्मृतिदिन :- अनंत काशिनाथ भालेराव 

(जन्म : १४ नोव्हेंबर १९१९- मृत्यू : २६ ऑक्टोबर १९९१)

 : भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील स्वातंत्र्यसैनिक आणि लेखक, संपादक. हैदराबाद मुक्तिसंग्राम लढ्यात महत्त्वाची भूमिका बजावल्यानंतर अनंतरावांनी संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीतील सत्याग्रहातही सहभाग घेतला. याबद्दल सक्तमजुरीच्या आणि तुरुंगावासाच्या शिक्षाही भोगल्या. स्वातंत्र्योत्तर काळात औरंगाबादहून प्रसिद्ध होत असलेल्या दैनिक मराठवाडातून त्यांनी सातत्याने समाजहिताची, विकासाची भूमिका घेत लेखन केले. विकासासाठी जनतेने केलेल्या आंदोलनांत आणि पत्रकार आणि साहित्यिकांची एक पिढी घडवण्यात भालेराव यांनी भूमिका बजावली.

             अनंतराव भालेराव यांचा जन्म औरंगाबाद जिल्ह्याच्या वैजापूर तालुक्यातील खंडाळा येथे झाला. त्यांचे वडील काशीनाथराव वारकरी होते. त्यामुळे बालपणापासूनच अनंतरावांच्या व्यक्तिमत्त्वावर वारकरी संप्रदायाचा आणि ज्ञानेश्वर- तुकारामांच्या साहित्याचा संस्कार झाला. अनंत भालेराव यांचे सातवीपर्यंतचे प्राथमिक शिक्षण वैजापूर आणि गंगापूर येथे आणि हायस्कूलचे शिक्षण औरंगाबाद येथे तत्कालीन निझाम सरकारच्या शाळेत उर्दू माध्यमातून झाले.

       अनंतराव मॅट्रिकनंतर इंटरच्या पहिल्या वर्गात असताना १९३८मध्ये हैदराबाद स्टेट कॉंग्रेसने जबाबदार राज्यपद्धतीच्या मागणीसाठी सत्याग्रह सुरू केला. अनंतरावांनी पहिले सत्याग्रही म्हणून आपले नाव नोंदवले. नोव्हेंबर १९३८ मध्ये त्यांनी वैजापूर येथे आयुष्यात पहिल्यांदा सत्याग्रहात भाग घेतला. त्याबद्दल त्यांना तीन महिन्यांची सक्तमजुरीची शिक्षा झाली. त्यानंतर त्यांना उर्दू शाळेतून काढून टाकण्यात आले. त्यामुळे नागपूरला जाऊन ते इंटरची परीक्षा उत्तीर्ण झाले. सेलू येथील नूतन विद्यालयात त्यांनी शिक्षक म्हणून काम सुरू केले. १९४१ मध्ये सुशीलाबाईंशी ते विवाहबद्ध झाले. १९४२ मध्ये चले जाव आंदोलन सुरू झाल्यानंतर १९४४मध्ये शिक्षकी पेशा सोडून हैद्राबाद स्टेट कॉंग्रेसचा कार्यकर्ता म्हणून अनंतरावांनी पूर्णवेळ कामास प्रारंभ केला. १९४७ पर्यंत त्यांनी स्वातंत्र्यलढ्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

          १९४७मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर हैदराबाद संस्थानातही स्वातंत्र्यचळवळीला वेग आला. निझामाच्या राजवटीची पाठराखण करीत असलेल्या रझाकार संघटनेने ही चळवळ दडपून टाकण्यासाठी हिंसक मार्ग अवलंबला तेंव्हा त्याला उत्तर देण्यासाठी सशस्त्र लढा उभारण्यात आला. अनंतराव या लढ्यात मराठवाड्यातील एक अग्रणी होते. १९४७ मध्ये पाटनूरचा जंगल सत्याग्रह आणि त्यानंतरच्या घटनांमध्ये अनंतराव सक्रीय होते. लढ्यासंदर्भातील एका प्रकरणात मुंबई प्रांतात त्यांना १९४८ मध्ये ठाणे तुरुंगात दीड महिना स्थानबद्ध करण्यात आले. सप्टेंबर १९४८ च्या पोलिस कारवाईनंतर हैद्राबाद संस्थान भारतीय संघराज्यात विलीन झाले.

       त्यानंतरही १९५३ ते १९५६ याकाळात संयुक्त महाराष्ट्राच्या चळवळीत आणि पुढे १९७७ मध्ये आणबीणीच्या काळात अनंतरावांनी पत्रकार म्हणून आणि सक्रिय कार्यकर्ता या नात्याने महत्त्वाची भूमिका बजावली.

                   आ.कृ. वाघमारे यांनी १९३८मध्ये मराठवाडा हे साप्ताहिक सुरू केले.  १९४८ मध्ये मुबईत अनंतरावांनी या साप्ताहिकाचे सहसंपादक म्हणून काम पाहिले. हैद्राबाद संस्थान विलीन झाल्यानंतर साप्ताहिकाचे कार्यालय हैद्राबादला स्थलांतरित झाले. हैदराबादेत सहा वर्षे अनंतराव पत्रकार संघाचे अध्यक्ष होते. प्रांतांच्या भाषावार फेररचनेत मराठवाड्याचा भूभाग महाराष्ट्र राज्यात समाविष्ट झाला.

         त्यानंतर साप्ताहिकाचे कार्यालय १९५६ मध्ये औरंगाबाद येथे स्थलांतरित करण्यात आले. वाघमारे यांनी एक एप्रिल १९५३ ला मराठवाडाचे संपादकपद अनंतराव भालेराव यांच्याकडे सोपवले. १ ऑक्टोबर १९६८ पासून मराठवाडा औरंगाबादहून दैनिक स्वरूपात प्रसिद्ध होऊ लागले. पूर्णा, जायकवाडी ही धरणे व्हावीत यासाठी जनमत तयार करण्यात या वर्तमानपत्राने भूमिका बजावली. या दैनिकाने पुरोगामी आणि विकासात्मक पत्रकारिता करतानाच लोकहिताच्या प्रश्नांना सातत्याने मंच उपलब्ध करून दिला. १९७४ मध्ये मराठवाड्याच्या विकासासाठी झालेल्या आंदोलनाला मराठवाडाच्या माध्यमातून अनंतरावांनी सक्रिय पाठिंबा दिला. भारतात १९७५ पासून घोषित झालेल्या आणीबाणीच्या काळात सत्याग्रह केल्याबद्दल त्यांना अटकही करण्यात आली.

           अनंतरावांनी साहित्य चळवळीतही सहभाग घेतला. साहित्य परिषदेत त्यांनी पदे भूषविली. मराठवाडा दैनिकाच्या माध्यमातून नव्या जाणिवांचे प्रवाह साहित्यात आणणाऱ्या साहित्यिकांच्या एका पिढीला त्यांनी प्रोत्साहन दिले. औरंगाबाद येथे मराठवाडा साहित्य परिषदेची स्वतःची इमारत तयार होण्यासही त्यांनी प्रयत्न केले.

          अनंतरावांची बरीच पुस्तके प्रसिद्ध झाली आहेत. अनंतरावांना फाय फाउंडेशनचा पुरस्कार, अत्रे प्रतिष्ठानचा पुरस्कार अशा अनेक पुरस्कारांनी गौरविले गेले होते.

           अनंतरावांच्या नावाने लेखक, कलावंत, पत्रकार आणि सामाजिक कार्यकर्ते यांना अनंत भालेराव स्मृती पुरस्कार देण्यात येतो.

              अनंत भालेराव यांनी लिहिलेली पुस्तके 

आलो याचि कारणासी (लेखसंग्रह),कावड (लेखसंग्रह)

पळस गेला कोकणा (प्रवासवर्णन) ,पेटलेले दिवस (स्वातंत्र्यसंग्रामाच्या आठवणी),मांदियाळी (व्यक्तिचित्रण)

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                              😊💐 संकलन 💐😊

                                                  श्री. भरत पाटील.