😊 आजचे दिनविशेष : दि .- 10 ऑक्टोबर,2020.😊

💐 १० ऑक्टोबर – दिनविशेष 💐

जागतिक मानसिक आरोग्य दिन

जागतिक लापशी दिन

जागतिक मृत्यू दंड विरोधी दिन

😊 💐 १० ऑक्टोबर – महत्त्वाच्या घडामोडी 💐 😊

 १८४६: इंग्रजी खगोलशास्त्रज्ञ विल्यम लॅसेल यांनी नेपच्यून ग्रहाचा सर्वात मोठा चंद्र ट्रायटन चा शोध लावला. 

१९११: चीनमध्ये किंग वंशाचा शेवट. 

१९१३: पनामा कालव्याचे बांधकाम पूर्ण झाले. 

१९४२: सोव्हिएत युनियनचे ऑस्ट्रेलिया 

🎂 💐 १० ऑक्टोबर – जन्मदिन / जयंती 💐 🎂

१९३३:  भारतीय क्रिकेटपटू (महाराष्ट्र) सदाशिव पाटील यांचा जन्म. (निधन: १५ सप्टेंबर २०२०) 

१७३१: हायड्रोजन आणि आॅरगोन वायूंचा शोध लावणारे ब्रिटिश रसायनशास्त्रज्ञहेन्री कॅव्हेंडिश यांचा जन्म. (मृत्यू: २४ फेब्रुवारी १८१०) 

१८३०: स्पेनची राणी इसाबेला (दुसरी) 

💐 😢 १० ऑक्टोबर – मृत्यू / स्मृतिदिन 😢 💐

 १८९८: अष्टपैलू लेखक मणिलाल नथुभाई त्रिवेदी यांचे निधन. (जन्म: २६ सप्टेंबर १८५८) 

१९११: जॅक डॅनियल चे संस्थापक जॅक डॅनियल यांचे निधन. १९६४: प्रसिद्ध चित्रपट दिग्दर्शक, निर्माते आणि अभिनेते गुरू दत्त यांचे निधन.

        💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐  

        😊  जन्मदिन -:, कॉम्रेड श्रीपाद अमृत डांगे(1899)

   (10 ऑक्टोबर 1899– मृत्यू22 मे 1991  ). एक ज्येष्ठ भारतीय साम्यवादी नेते व कामगार पुढारी. नासिक येथे सामान्य कुटुंबात जन्म. शालेय शिक्षण नासिक येथे. उच्च शिक्षणाकरिता ते मुंबईचा विल्सन महाविद्यालयात आले. विद्यार्थिदशेत त्यांनी चळवळीत भाग घेतला. महाविद्यालयात बायबलच्या सक्तीचा पठणास विरोध केला. 

       गांधींच्या असहकाराच्या चळवळीत सहभागी होण्याकरिता बी.ए.ला असताना महाविद्यालयीन शिक्षणास कायमचा रामराम ठोकला. पण गांधीच्या तत्त्वज्ञानाने भ्रमनिरास झाला, म्हणून ते राष्ट्रवादाकडून साम्यवादाकडे वळले आणि गांधी व्हर्सस लेनिन (१९२१) हे पुस्तक त्यांनी लिहिले. या पुस्तकाने मानवेंद्रनाथ रॉय यांचे त्यांच्याकडे लक्ष वेधले. 

        साम्यवादी विचारांचा प्रचारार्थ त्यांनी सोशॅलिस्ट हे पहिले साम्यवादी वृत्तपत्र १९२२ मध्ये सुरू केले. या वृत्तपत्रातून त्यांनी इंडियन सोशॅलिस्ट लेबर पक्ष स्थापन केल्याचे जाहीर केले. कानपूर-बोल्शेव्हिक कटात भाग घेतल्याच्या आरोपाखाली त्यांना अटक होईपर्यंत हे वृत्तपत्र चालू होते (१९२४).  १९२७ मध्ये त्यांची सुटका झाली. १९२६–२७ चा कामगार चळवळींना मुंबईमध्ये जोर चढला.

         डांग्यांनी गिरणी कामगारांची संघटनाउभी करण्यास प्रारंभ केला. डांगे अखिल भारतीय ट्रेंड युनियन काँग्रेसचे (आयटकचे) सहसचिव झाले. चळवळीच्या प्रसाराकरिता त्यांनी क्रांति (१९२७) हे मराठी साप्ताहिक काढले. थोड्यास अवधीत ते गिरणी कामगारांचे पुढारी झाले. कलकत्ता येथील अखिल भारतीय कामगार व कृषी पक्षाच्या आधिवेशनास ते हजर राहिले (१९२८). १९२९ मध्ये त्यांना मीरत कटात सामील झाल्याबदल पुन्हा अटक झाली आणि सात वर्षांच्या शिक्षेनंतर १९३५ मध्ये ते सुटले. या वेळी ब्रिटिश सरकारने कम्युनिस्ट पक्षावर बंदी घातली होती. तथापि डांगे त्या पक्षाचा प्रसार व प्रचार गुप्त रीत्या करीत असत. 

        १९३९ मध्ये त्यांनी महागाई भत्त्याच्या प्रश्नावर गिरणीकामगारांचा संप प्रदीर्घ काळ चालविला. त्याबद्दल त्यांना पुन्हा अटक करण्यात आली. १९४३ मध्ये ते सुटले व आयटकचे अध्यक्ष म्हणून त्यांची निवड झाली. १९४६ मध्ये कम्युनिस्ट पक्षातर्फे ते मुंबईच्या विधानसभेवर निवडून आले आणि १९५७ च्या निवडणुकीत त्या पक्षातर्फे ते लोकसभेवर निवडले गेले. १९४५ मध्ये वर्ल्ड फेडरेशन ऑफ ट्रेड युनियनच्या कमिटीवरही त्यांची निवड झाली. त्यांनी १९४६ मध्ये यूरोपचा दौरा करून मॉस्को, लंडन, पॅरिस, वगैरे शहरांना भेटी देऊन तेथील कामगार नेत्यांशी चर्चा केली. 

             लोकसभेत एक निर्भिड व सडेतोड संसदपटू म्हणून त्यांनी प्रसिद्धी मिळविली. कम्युनिस्ट पक्षात लवकरच फाटाफूट झाली (१९६४). त्यानंतर कम्युनिस्ट पार्टी ऑफ इंडियाचे ते अध्यक्ष झाले. प्रथमपासून त्यांचा साम्यवाद रशियानुकूल असल्यामुळे चीन–रशिया वैचारिक संघर्षात त्यांनी रशियाची बाजू घेतली. १९७१ मध्ये पुन्हा त्यांची कम्युनिस्ट पक्षाचे अध्यक्ष म्हणून निवड झाली. वर्ल्ड फेडरेशन ऑफ ट्रेड युनियनचे ते अध्यक्ष झाले.

             डांगे हे व्यवहारी राजकारणपटू आहेत. त्यांचा साहित्य, अर्थशास्त्र, राज्यशास्त्र यांचा अभ्यास सखोल असून त्यांचे ग्रांथिक आणि स्फुटलेखन विपुल आहे. इंडिया फ्रॉम प्रिमिटिव्ह कम्युनिझम टू स्लेव्हरी (१९४९) व व्हेन कम्युनिस्ट डिफर (१९७०) ही त्यांची पुस्तके प्रसिद्ध आहेत.

           खासगी जीवनात स्पष्टवक्ता, विश्वासू मित्र म्हणून त्यांची प्रसिद्धी आहे. त्यांनी आपल्या विचारांशी सहमत असलेल्या विधवा उषाताईंशी १९२८ मध्ये विवाह केला. त्यांचा अमृतमहोत्सव १९७४ मध्ये साजरा झाला. या प्रसंगी सोव्हिएट रशियाने आपले सर्वोच्च ‘लेनिन पदक’ देऊन त्यांच्या कार्याचा यथोचित गौरव केला. या प्रसंगी त्यांच्याविषयी एक स्मरणिका व गौरवग्रंथही प्रसिद्ध झाला आहे.

      22 मे 1991 रोजी मुंबईमध्ये यांचे निधन झाले.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

     💐  स्मृतिदिन -: गझल सम्राट जगजीतसिंह( 2011) 

(८ फेब्रुवारी, इ.स. १९४१; श्रीगंगानगर, बिकानेर संस्थान - १० ऑक्टोबर, इ.स. २०११; मुंबई, महाराष्ट्र) हे ख्यातनाम भारतीय गझलगायक, संगीतकार होते. इ.स. १९७० आणि इ.स. १९८० च्या दशकात गायिका पत्‍नी चित्रा सिंह यांच्यासमवेत जगजीत यांनी केलेल्या गझलांच्या संगीत ध्वनिमुद्रिका प्रचंड लोकप्रिय ठरल्या. त्यांना गझलसम्राट या नावाने ओळखले जाऊ लागले. पंजाबी, हिंदी, उर्दू, बंगाली, गुजराती, सिंधी आणि नेपाळी या भाषांमधून जगजीतसिंह यांनी गायन केले. त्यांना भारतीय केंद्रशासनाने पद्मभूषण पुरस्काराने गौरवले.

                  जगजीतसिंह यांचा जन्म राजस्थानमधील श्री गंगानगर येथे 8 फेब्रुवारी 1941 रोजी झाला.  शीख परिवारात जन्मलेले जगजीतसिंह यांच्या वडिलांचे नाव सरदार अमरसिंह धिमान असे होते. ते सरकारी खात्यात सर्वेअर म्हणून रोपर जिल्ह्यातील डल्ला येथे नोकरीला होते. जगजीतसिंह यांच्या आईचे नाव बच्चन कौर असे होते. त्या गृहिणी होत्या. नामधारी परिवारातील बच्चन कौर लुधियानातील ओट्टालन गावातील रहिवासी होत्या.  

           जगजीतसिंह यांचे शालेय शिक्षण खालसा हायस्कूलमध्ये, तर महाविद्यालयीन शिक्षण सरकारी महाविद्यालयात झाले. मात्र, त्यांनी कला शाखेतील पदवी जालंधरमधील डीएव्ही महाविद्यालयातून घेतली. ऑल इंडिया रेडिओच्या जालंधर स्टेशनवर त्यांनी गायन केले. येथूनच त्यांच्या संगीत क्षेत्रातील कारकिर्दीला सुरुवात झाली. पुढे त्यांनी हरयाणातील कुरुक्षेत्र विद्यापीठात पदव्युत्तर शिक्षण पूर्ण केले. 

             त्यांची संगीत क्षेत्रातील रुची पाहून त्यांच्या वडिलांनी त्यांना पंडित छगनलाल शर्मा आणि त्यानंतर उस्ताद जमाल खान यांच्याकडे शास्त्रीय संगीत शिक्षणासाठी पाठवले. तेथेच ते ख्याल, ध्रुपद, ठुमरीसह अनेक रागदारीचे शिक्षण घेतले. असे असले तरी त्यांच्या वडिलांना वाटायचे, की जगजितने इंजिनीअर व्हावे. मध्यमवर्गीय परिवाराच्या साधारणपणे अशाच अपेक्षा होत्या. जगजीतसिंह यांच्या भावंडांनी त्यांच्या संगीतकलेला प्रोत्साहन दिले. 

           मार्च १९६५ मध्ये जगजितसिंग यांनी कोणालाही न सांगता घर सोडले  आणि मुंबईच्या मायानगरीत आले. मुंबईत त्यांना अनेक संधी मिळाल्या. जिंगल गायनापासून त्यांचा संगीत कलेत प्रवेश झाला.

    1966 मध्ये जगजीतसिंह यांना एचएमव्ही कंपनीचे आमंत्रण मिळाले. त्यांनी त्यांच्या गझलांचे ईपी काढले. या ईपीत जगजीतसिंह यांच्या दोन गझलांचा समावेश होता. या ईपीवर जगजितसिंग यांचा एक फोटो हवा होता. त्या वेळी जगजीतसिंह यांचे रूपडे पंजाबी थाटात होते. दाढी, पगडी अशा पेहरावात गायक शोभत नाही, असे त्याला सांगितले. त्यामुळे त्यांनी पगडी आणि दाढी काढून पूर्ण सफाचट झाले. 

                    मुंबईत जगजीतसिंह यांची ओळख चित्रा यांच्याशी झाली. त्या जिंगल गायन करायच्या. सुरुवातीला त्यांना जगजीतसिंह यांचा आवाज अजिबात आवडला नव्हता. 

             ६०-७० च्या दशकात वर्णभेदामुळे आफ्रिका वेगळा पडला होता. भारत सरकारनेही आफ्रिकेशी संबंध ठेवले नव्हते. अशातच जगजीतसिंह यांचा आफ्रिकेत गझलगायनाचा कार्यक्रम झाला. त्यामुळे त्यांच्या गझलांवर भारताने बंदी घातली होती. मोठ्या कालावधीनंतर ही बंदी हटविण्यात आली. 

          जगजीतसिंह यांचा ‘अनफॉरगेटेबल्स’ हा अल्बम प्रचंड गाजला होता. त्या वेळी ते लंडनमध्ये होते. सहा महिन्यांनी ते मायदेशी भारतात परतले तेव्हा त्यांना कळले, की आपल्या ‘अनफॉरगेटेबल्स’ने प्रचंड धूम केली आहे. त्यांचे गझल गायनाचे कार्यक्रम आयोजित करण्यासाठी देशभर चढाओढ असायची. अशातच त्यांच्याशी एचएमव्ही कंपनीने ८० हजारांचा करार केला. ७० च्या दशकात ८० हजार रुपये छोटी रक्कम नव्हती. 

             जगजीतसिंह यांनी घटस्फोटित चित्रा यांच्याशी लग्न केले होते. चित्रा यांना पहिल्या पतीपासून मोनिका नावाची एक मुलगी होती. लग्नानंतर या दाम्पत्याला मुलगा झाला. त्याचे नाव विवेक. मात्र, ऐन तारुण्यात त्यांचा 18 वर्षांचा मुलगा विवेकचा अपघातात मृत्यू झाला. यानंतर चित्रा यांनी तर गायनच सोडले. 

                    2003 साली पद्मविभूषण देऊन जगजीत सिंग यांना सन्मानित करण्यात आले.

               जगजीतसिंह 70 व्या वाढदिवसानिमित्त संगीतप्रेमींना खास भेट देणार होते. पुन्हा नव्या कार्यक्रमांची सुरुवात झाली. त्यांनी ठरवलं, की 70 व्या वाढदिवसानिमित्त संगीतप्रेमींसाठी वर्षभरात 70 कार्यक्रम सादर करायचे. जगजीतसिंह यांचं मन तरुण होतं. पण वय साथ देत नव्हतं. वर्षभरात 70 कार्यक्रम म्हणजे महिन्याला किमान सहा कार्यक्रम. पण नियतीला हे मान्य नव्हतं. 10 ऑक्टोबर 2011 मध्ये त्यांनी या जगाचा निरोप घेतला. 

           जगजीतसिंह यांच्यावर अनेक पुस्तके प्रकाशित झाली आहेत. मराठीत त्यांच्या जीवनकहाणीवर ‘मेरा गीत अमर कर दो’ हे महाराष्ट्र टाइम्सचे वरिष्ठ पत्रकार महेश पठाडे लिखित साहित्य प्रतिष्ठानतर्फे पुस्तकही प्रकाशित झाले आहे.

                                              💐💐 संकलन 💐💐

                                                  श्री. भरत पाटील.