😊 आजचे दिनविशेष : दि.- 7 ऑक्टोबर,2020.😊

😊  वार : -  बुधवार  ,दि :-  ७ ऑक्टोबर २०२० 😊

अश्विन कृष्ण-पक्ष कृष्ण पंचमी, 

शके १९४२

 💐 जागतिक दिवस 💐

ख्रिस्त पूर्व ३७६१: हिब्रू दिनदर्शिकेनुसार जगाचा पहिला दिवस.

😊 💐 ठळक घटना / घडामोडी 💐 😊

१९०५: पुण्यात विलायती कपड्यांची होळी करण्यात आली. परदेशी मालावर बहिष्कार घालण्यासाठी केलेला अशा प्रकारचा हा पहिलाच प्रयत्‍न होता.

१९१२: हेलसिंकी स्टॉक एक्सचेंज सुरू झाले.

१९१९: महात्मा गांधींनी नवजीवन हे वृत्तपत्र सुरू केले.

१९१९: के. एल. एम. (KLM) या विमान कंपनीची स्थापना झाली.

१९३३: पाच छोट्या कंपन्यांचे एकत्रीकरण करुन एअर फ्रान्स ही कंपनी स्थापण्यात आली.

१९४९: जर्मन डेमॉक्रेटिक रिपब्लिक (पूर्व जर्मनी) ची स्थापना.

१९७१: ओमानचा संयुक्त राष्ट्रांत (United Nations) प्रवेश.

१९९६: फॉक्स न्यूज चॅनलचे प्रसारण सुरू होते.

२००१: सप्टेंबर ११ च्या हल्ल्याला प्रत्युत्तर म्हणून अमेरिकेने अफगाणिस्तानवर हल्ला चढवला.

२००२: सलमान खान यांची वांद्रे पोलिसांत अटक.

🎂 💐 जन्म / वाढदिवस 💐 🎂

१८६६: मराठी काव्याचे प्रवर्तक कृष्णाजी केशव दामले तथा केशवसुत यांचा जन्म. (मृत्यू: ७ नोव्हेंबर १९०५)

१८८५: अणूचे अंतरंग स्पष्ट करणार्‍या शोधासाठी नोबेल पारितोषिक मिळवणारे डॅनिश पदार्थवैज्ञानिक नील्स बोहर यांचा जन्म. (मृत्यू: १८ नोव्हेंबर १९६२)

१९००: जर्मन नाझी अधिकारी हाइनरिक हिमलर यांचा जन्म. (मृत्यू: २९ एप्रिल १९४५)

१९०७: गुजराथी नाटककार व लेखक, नेहरू पुरस्कार व साहित्य अकादमी पुरस्कार विजेते प्रागजी डोस्सा यांचा जन्म. (मृत्यू: २० ऑगस्ट १९९७)

१९१४: गझल, दादरा आणि ठुमरी गायिका बेगम अख्तर यांचा जन्म. (मृत्यू: ३० ऑक्टोबर १९७४)

१९१७: कवी आणि बालकुमार-साहित्यिक विनायक महादेव तथा वि. म. कुलकर्णी यांचा जन्म. (मृत्यू: १३ मे २०१० – पुणे)

१९२९: आयमॅक्स कॉर्पोरेशन चे सहसंस्थापक ग्रॅमी फर्ग्युसन यांचा जन्म.

१९५२: रशियाचे ४ थे राष्ट्राध्यक्ष व्लादिमीर पुतिन यांचा जन्म.

१९५९: एक्स फैक्टर आणि ब्रिटन गॉट टेलेन्ट चे निर्माते शमौन कोवेल यांचा जन्म.

१९६०: शास्त्रीय गायिका आश्विनी भिडे-देशपांडे यांचा जन्म.

१९७८: भारतीय जलदगती गोलंदाज जहीर खान यांचा जन्म.

 😢 💐 मृत्यू/पुण्यतिथी/स्मृतीदिन 💐 😢

१७०८: शिखांचे १० वे गुरू गुरू गोबिंद सिंग यांचे निधन. (जन्म: २२ डिसेंबर १६६६)

१८४९: अमेरिकन गूढ व भयकथांचा लेखक व कवी एडगर अ‍ॅलन पो यांचे निधन. (जन्म: १९ जानेवारी १८०९)

१९५१: फिलिप्स कंपनी चे सहसंस्थापक एंटोन फिलिप्स यांचे निधन. (जन्म: १४ मार्च १८७४)

१९७५: कन्नड कवी व विचारवंत देवनहळ्ळी वेंकटरामनय्या गुंडप्पा तथा डी. व्ही. जी. यांचे निधन. (जन्म: १८ जानेवारी १८८९ – मुळबागल, कोलार, कर्नाटक)

१९९८: महाराष्ट्राचे महसूलमंत्री, काँग्रेसचे नेते, पद्मश्री भाऊसाहेब वर्तक यांचे निधन.

१९९९: साहित्यिक, वाचकप्रिय वीणा या दर्जेदार मासिकाचे संपादक, बालसाहित्यकार उमाकांत निमराज ठोमरे यांचे निधन. (जन्म: १५ ऑगस्ट १९२९ – अहमदनगर)

२०११: अल्बेनिया देशाचे पहिले अध्यक्ष रमीझ अलिया यांचे निधन. (जन्म: १८ ऑक्टोबर १९२५)

👉🏻🙏🏻 आजचे विशेष दिन 

      जन्मदिन-: अणुशांस्त्रज्ञ नील्स बोहर . (1885 )

जन्मदिन -: कविकुलगुरू केशवसुत  ( 1866)

 🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

🙏🏻🌺अणुशास्त्रज्ञ नील्स बोहर.  

             सर्व पदार्थांमध्ये असलेला समान गुणधर्म कोणता असा प्रश्न विचारला तर त्याचं उत्तर असं येऊ शकते " सर्व पदार्थ अणुरेणू पासून बनलेले आहेत."

       अणुची रचना कशी आहे याविषयी महर्षी कणाद आणि डेमोक्रीटिस यांनी अडीच हजार वर्षापूर्वी असं सांगितलं की प्रत्येक पदार्थाचा अतिसूक्ष्म कण म्हणजे अणु. त्यानंतर 1803 मध्ये जॉन डाल्टन ,1897 मध्ये जे जे थॉमसन ,1911 मध्ये रुदरफोर्ड यांनी अणुची संरचना विकसित करण्यात महत्त्वाचा वाटा उचलला.

            रुदरफोर्ड यांनी सुचविलेल्या सुर्यमाला सदृश्य रचनेत बऱ्याच त्रुटी होत्या .पहिली महत्त्वाची गोष्ट अशी की त्यांच्या कल्पनेतील अणु स्थिर राहणेच शक्य नव्हते. भौतिकशास्त्राच्या नियमानुसार अणुकेंद्रका भोवती फिरणारे इलेक्ट्रॉन्स हळूहळू केंद्रका च्या जवळ येऊन केंद्रकात पडायला हवे होते ,परंतु अणुरचना तर भलतीच स्थिर दिसत होती.

          शिवाय उत्सर्जित होणाऱ्या विद्युत चुंबकीय लहरींची कारणमीमांसा रुदरफोर्ड प्रणित अणुसंरचनेच्या सहाय्याने करता येत नव्हती. 1913 साली रुदरफोर्ड यांच्या एका विद्यार्थ्यांने त्यांच्या अणुरचनेच्या संकल्पनेतील त्रुटी दूर केल्या. त्याचे नाव होते नील्स बोहर .

          7 ऑक्टोबर 1985 रोजी देशातील कोपनहेगन येथे नील्स बोहर यांचा जन्म झाला. नील्स बोहर हे त्यांच्या पालकांच्या तीन मुलांपैकी दुसरे होते. त्यांचे कुटुंब हे उच्चमध्यमवर्गीय होते. त्यांचे वडील कोपनहेगन विद्यापीठामध्ये तत्वज्ञानाचे प्राध्यापक होते. नोबेल पारितोषिकासाठी दोन वेळेस त्यांचे नॉमिनेशन झाले होते.

          कोपनहेगन विद्यापीठाची भौतिकशास्त्रातील मास्टर पदवी 1909 सली आणि डॉक्टरेट पदवी 1911 मध्ये हस्तगत केल्यानंतर त्यांनी इंग्लंडमध्ये रुदरफोर्ड यांच्याबरोबर संशोधन सुरू केले . त्यांची वैज्ञानिक दृष्टी त्यांच्या शोधनिबंधात प्रथम प्रगट झालेली आहे.

पुढे ही अनेकदा त्यांचे वैज्ञानिक कर्तृत्व जगाला पाहायला मिळाले .

           1913 सालच्या आपल्या शोधनिबंधात केवळ दोन-तीन ग्राहकांच्या साह्याने त्यांनी अणु संचरचनेच्या एका अभिनव संकल्पनेचा पाया घातला. बोहर यांची गृहीतके अशी होती

1. इलेक्ट्रॉन्स काही विशिष्ट कक्षां मधूनच अणू केंद्रका होवती भ्रमण करू शकतात .

2.या कक्षांमध्ये भ्रमण करीत असताना इलेक्ट्राॅंस ऊर्जा उत्सर्जित करू शकत नाहीत .

3.विशिष्ट कक्षेत इलेक्ट्रॉनची एकंदर संख्या मर्यादित असते .

4.इलेक्ट्रॉनिक काही कारणामुळे एका कक्षेतून दुसर्‍या कक्षेत उडी मारली की  शक्तीपुंजाच्या ( quantum) स्वरूपात ऊर्जेचे उत्सर्जन किंवा शोषण होते .

        सुधारणा करून आजची जी काही अणुरचना आहे ती बोहर यांचीच आहे. नील्स बोहर यांना त्यांच्या क्रांतीकारक अणुरचना संकल्पनेसाठी 1922 साली भौतिक शास्त्राचे नोबेल पारितोषिक बहाल करण्यात आले. The Nobel Prize in Physics 1922 was awarded to Niels Henrik David Bohr "for his services in the investigation of the structure of atoms and of the radiation emanating from them."

नील्स बोहर यांचे निधन  18 नोव्हेंबर1962 रोजी 

कोपनहेगन येथे झाले (Copenhagen.)

      

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺 

    🙏🏻🌺 कविकुलगुरू केशवसुत.

             एक तुतारी द्या मज आणुनी!

               फुंकीन जी मी स्वप्राणाने!

               भेदुनि टाकीन सगळी गगने!

               दीर्घ जिच्या त्या किंकाळीने

               अशी तुतारी द्या मजलागुनी.

अशा प्रकारचे काव्य करणारे आणि मराठी कवितेला आधुनिक रूप देणारे कवी केशवसुत  . 

(जन्म 7 ऑक्टोबर 1866, मृत्यू7 नोव्हेंबर 1905.)

मराठी कवितेला आधुनिक रूप देण्याचे काम केशवसुतांनी उर्फ कृष्णाजी केशव दामले यांनी केलं. तोपर्यंत कविता पौराणिक विषयात आणि छंदोबद्धतेच्या  कर्मकांडात अडकून पडली होती. केशवसुतांनी कवितेला आकाशातून पृथ्वीवर ,अलौकिकातून लौकीकाकडे आणलं .चाकोरीबद्ध कवितेला स्वच्छंद, मुक्त रूप दिल. केशवसुतांनी आत्मलेखनपर काव्यासाठी मात्रावृत्त वापरलं  त्यामुळे कविता अधिकच सहज झाली.इंग्रजी काव्यातील चौदा ओळींचा सॉनेट हा काव्यप्रकार त्यांनीच 'सुनीत 'या नावाने मराठीत रूढ केला .

               केशवसुतांनी तोपर्यंत मराठीत न आलेले अनेक विषय हाताळले .त्यात व्यक्तिगत स्नेहसंबंध ,कवी व कवित्व ,स्त्री-पुरुषातील प्रेम ,सामाजिक बंडखोरी, गूढ अनुभवांचे प्रकटीकरण ,निसर्ग  हे विषय होते .

                  तुतारी ही त्यांची तुतारी ही त्यांची कविता क्रांतिकारक ठरली .याशिवाय सतारीचे बोल ,नवा शिपाई, झपुर्झा ,हरपले श्रेय या त्यांच्या काही महत्त्वाच्या कविता आहेत .

             सामाजिक दुःख, अन्याय ,विषमता ,अंधश्रद्धा हे केशवसुतांच्या अस्वस्थतेचे विषय त्यांच्या कवितांमधून जाणवतात .केशवसुतांनी पुढच्या पिढीतल्या अनेक कवींना अप्रत्यक्षपणे प्रेरणा दिली आहे.

      कविकुलगुरू केशवसुतांचा जन्म रत्नागिरी जिल्ह्यातील मालगुंड या गावी 7 आक्टोबर 1866 रोजी झाला .केशवसुतांचे वडील केशव विठ्ठल दामले उर्फ केसोपंत दामले  तरुण वयात मराठीचे शिक्षक झाले.

ते अत्यंत शिस्तप्रिय होते . 

            1880 मध्ये, वयाच्या चौदाव्या वर्षी केशवसुतांचा विवाह झाला. त्यानंतर केशवसुत बडोदा,  वर्धा नंतर पुणे या ठिकाणी शिक्षणासाठी राहिले .1889 मध्ये मॅट्रिकची परीक्षा उत्तीर्ण झाले.

         1890 ते 93 मुंबईत मुंबईत निरनिराळ्या प्रकारच्या नोकऱ्या केल्या.1892 साली सावंतवाडी येथे शिक्षकाची नोकरी मिळाली. त्यानंतर मुंबई ,फैजपूर, भडगाव ,धारवाड येथे शिक्षक म्हणून काम केले .

         7 नोव्हेंबर 1905 रोजी हुबळी येथे चुलते हरी सदाशिव दामले यांच्याकडे प्लेगमुळे 39 व्या वर्षी त्यांचा मृत्यू झाला‌

          केशवसुतांच्या मृत्यूनंतर 89 वर्षांनी त्यांच्या जन्मगावी मालगुंड येथे कोकण मराठी साहित्य परिषदेतर्फे त्यांचे चिरस्थायी स्मारक उभारण्यात आले.  त्याचे उद्घाटन कुसुमाग्रज यांच्या हस्ते 1994 रोजी झाले.  कुसुमाग्रजांनी मालगुंड ह्या केशवसुतांच्या जन्मस्थानाला "मराठी कवितेची राजधानी "असे नामाभिधान प्रदान केले आहे .

     हे स्मारक अतिशय पाहण्यासारखे असून अष्टविनायकांपैकी एक असलेल्या गणपती पुळे पासून दहा किलोमीटर अंतरावर आहे .अवश्य भेट द्या. मी बघितलेले आहे.

     केशवसुतांच्या तुतारी कवितेमधील

प्राप्तकाल हा विशाल भूधर !

सुंदर लेणी तयात खोदा !

निजनामे त्यावरती नोंदा !

बसुनी का वाढविता मेदा !

विक्रम काही करा चला तर!!

ही मंत्राक्षरे अनेक तरुणांना प्रेरणा देतात.

  

🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺🌺

                                            💐💐 संकलन 💐💐

                                               श्री. भरत  पाटील.