😊 आजचे दिनविशेष : दि.- 25 ऑक्टोबर,2020.😊

😊  वार : - रविवार, दि : -  २५ ऑक्टोबर २०२० 😊

अश्विन शुक्ल-पक्ष शुक्ल- दशमी, शके १९४२

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

शमी शम्यते पापम् शमी शत्रुविनाशिनी।

अर्जुनस्य धनुर्धारी रामस्य प्रियदर्शिनी।।

करिष्यमाणयात्राया यथाकालम् सुखम् मया।

तत्रनिर्विघ्नकर्त्रीत्वं भव श्रीरामपूजिता।

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

विजया दशमी

😊 💐 आजच्या ठळक घटना  💐 😊 

१८६१: टोरांटो स्टॉक एक्सचेंज सुरु झाले.

१९५१: स्वातंत्र्यानंतरच्या पहिल्याच निवडणूकांना सुरुवात झाली.

१९६२: युगांडाचा संयुक्त राष्ट्रांत (United Nations) प्रवेश.

१९९४: ए. एम. अहमदी यांनी भारताचे २६ वे सरन्यायाधीश म्हणुन कार्यभार सांभाळला.

१९९९: दक्षिण अफ्रिकेतील लेखक जे. एम. कोएत्झी यांना साहित्य क्षेत्रातील प्रतिष्ठेचे मानले जाणारे बूकर पारितोषिक दुसर्‍यांदा मिळाले.

२००९: बगदाद, इराक येथे झालेल्या दोन आत्मघातकी बॉम्बहल्ल्यात १५५ जण ठार तर ७२१ जण जखमी झाले.

  

🎂 💐  आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 🎂

८४०: सफारीड राजघराण्याचे संस्थापक यकब इब्न अल-लेथ अल-सैफर यांचा जन्म.

१८६४: डॉज ऑटोमोबाईल कंपनीचे सहसंस्थापक जॉन फ्रान्सिस लबाडी यांचा जन्म. (मृत्यू: १४ जानेवारी १९२०)

१८८१: स्पॅनिश चित्रकार आणि शिल्पकार पाब्लो पिकासो यांचा जन्म. (मृत्यू: ८ एप्रिल १९७३)

१९३७: संगीत समीक्षक डॉ. अशोक रानडे यांचा जन्म. (मृत्यू: ३० जुलै २०११)

१९४५: अभिनेत्री, चित्रपट निर्माती आणि पटकथालेखिका अपर्णा सेन यांचा जन्म.

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 😢

१६४७: इटालियन गणिती व पदार्थ वैज्ञानिक, हवादाबमापीचा (barometer) संशोधक इव्हानजेलिस्टा टॉरिसेली यांचे निधन. (जन्म: १५ ऑक्टोबर १६०८)

१९५५: शास्त्रीय गायक पं. दत्तात्रय विष्णू ऊर्फ बापूराव पलुसकर यांचे निधन. (जन्म: २८ मे १९२१)

१९६०: फर्ग्युसन कंपनी चे संस्थापक हॅरी फर्ग्युसन यांचे निधन. (जन्म: ४ नोव्हेंबर १८८४)

१९८०: शायर व गीतकार अब्दूल हयी ऊर्फ साहिर लुधियानवी यांचे निधन. (जन्म: ८ मार्च १९२१)

२००३: कृतीशील विचारवंत आणि तत्त्वज्ञ पांडुरंगशास्त्री आठवले यांचे निधन. (जन्म: १९ ऑक्टोबर १९२०)

२००९: अभिनेते चित्तरंजन कोल्हटकर यांचे निधन. (जन्म: १४ जानेवारी १९२३)

२०१२: विनोदी अभिनेते जसपाल भट्टी यांचे निधन. (जन्म: ३ मार्च १९५५

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

         

  😢 💐   स्मृतिदिन :-  महान वैज्ञानिक इव्हाँजेलिस्ता टॉरिसेली(1608). 

सतराव्या शतकातल्या काही पाश्चात्य संशोधकांना पाण्याच्या पंपांवर काम करत असतांना  अनुभव आला की सुमारे दहा मीटर खोल विहिरींमधले पाणी कितीही जोर लावला तरी काही केल्या वरपर्यंत उपसले जात नाही. तसेच दहा मीटर उंचवटा पार करून जाणाऱ्या वक्रनलिकेमधून पाणी वाहत पुढे जातच नाही. 

         अशा प्रकारच्या तांत्रिक तक्रारी त्या काळातले श्रेष्ठ इटॅलियन शास्त्रज्ञ गॅलिलिओ यांच्याकडे आल्या. त्यांनाही लगेच या कोड्याचे उत्तर मिळाले नाही, पण इव्हाँजेलिस्ता टॉरिसेली (Evangelista Torricelli (Italian: [evandʒeˈlista torriˈtʃɛlli]) या नावाचे त्यांचे एक हुशार सहकारी/विद्यार्थी होते. त्यांनी मात्र या अनुभवांवर खोलवर विचार करून त्याचे उत्तर शोधण्याचा प्रयत्न केला.

              अनेक प्रयोग केल्यानंतर त्याच्या असे लक्षात आले की हवेचा पाण्यावरचा दाब एवढाच मर्यादित आहे. त्या मुळे पाणी दहा मीटर उचलले जाऊ शकते.

प्रयोग करण्यासाठी त्याने पाण्याऐवजी पाण्यापेक्षा तेरा पट जड असलेल्या पारा या द्रवाचा उपयोग करण्याचे ठरवले . त्यामुळे  काचेच्या नळीची उंची एक मीटर घेता आली. वायुभारमापकाची रचना अशी असते- 

       एका काचेच्या भांड्यात पारा घेऊन एक तोंड बंद केलेल्या एका काचेच्या 1 मी. लांबीच्या नळीत उघड्या तोंडातून पारा पूर्णपणे भरतात. त्यानंतर उघड्या तोंडावर बोट ठेवून नळी उलटी करतात. बोटासकट नळीचे तोंड भांड्यातील पाऱ्याच्या पातळीच्या खाली नेऊन बोट हळूहळू नळीच्या तोंडावरून काढून घेतात. असे करताना नळीचे तोंड नेहमी पाऱ्याच्या पातळीच्या खाली ठेवतात. कारण तसे केले नाही, तर हवा नळीत शिरण्याची शक्यता असते. नळीच्या तोंडावरून बोट काढल्यावर नळीतील पाऱ्याच्या स्तंभाची उंची कमी होऊन लवकरच ती 760 mm किंवा 76 cm. वरस्थिर होते.

         हा जगातला पहिला वायुभारमापक (बॅरोमीटर) होता. नळीमधला पाऱ्याच्यावर असलेला भाग पूर्णपणे रिकामा झाला होता, बाहेरची हवा तिथे जाण्याची शक्यता नव्हती. अशी निर्वात पोकळी (व्हॅक्यूम) हा सुद्धा त्या काळात एक नवा शोध होता. अशी पोकळी असू शकते याची कोणी कल्पना करू शकत नव्हता. शास्त्रज्ञांना ते सत्य पटवून देण्याठी पास्कलला बरेच प्रयोग आणि प्रयत्न करावे लागले.  दाबाचे मोजमाप करण्यासाठी टॉरिसेलीच्या सन्मानार्थ टॉर हे युनिट धरले जाते. समुद्रसपाटीवर प्रत्येक एक वर्ग सेंटिमीटर इतक्या लहानशा क्षेत्रफळावर उभ्या असलेल्या हवेच्या स्तंभाचे सरासरी वजन सुमारे एक किलोग्रॅम  (1.01 Kg/sq.cm) इतके असते. 

     समुद्रसपाटीपासून जसेजसे उंच जावे तसे तसे वातावरणाचा दाब कमी होतो आणि त्यानुसार नळीतील पाऱ्याच्या स्तंभाची उंची कमी होते नळीतील पाऱ्याच्या स्तंभाच्या उंचीवरून समुद्रसपाटीपासून असलेल्या उंचीची कल्पना येते यासाठीसुद्धा हा वायुभारमापक वापरला जातो.

             टॉरिसेलीचा  जन्म 15 ऑक्टोबर 1608 रोजी इटली देशातील रोम या शहरात झाला. त्याचे वडील कापडाच्या व्यवसायात कामगार होते .आर्थिक परिस्थिती अत्यंत हलाखीची होती .टॉरिसेलीची बुद्धिमत्ता बघून वडिलांनी त्याला त्याच्या काकांकडे शिकण्यासाठी पाठविले .1624 मध्ये त्यांनी जेसूईट कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला .1626 यावर्षी त्याच्या वडिलांचे निधन झाले त्यामुळे तो परत आला . त्यानंतर तो पीसा विद्यापीठामध्ये गॅलिलिओचा विद्यार्थी आणि सहकारी म्हणून काम करत होता. 8 जानेवारी 1642 रोजी गॅलिलिओच्या निधनानंतर पिसा विद्यापीठामध्ये गॅलिलिओ ज्या विभागाचा प्रमुख होता तेथे त्याची निवड झाली .

        याच ठिकाणी त्याने बॅराॅमीटरचा म्हणजेच वायुभारमापकाचा  शोध लावला . गणितातील  काही प्रमेय सोडविले .मायक्रोस्कोप आणि टेलिस्कोप वरही त्याने बरेच काम केले . असा हा अत्यंत विद्वान असा शास्त्रज्ञ केवळ 39 वर्षाचे आयुष्य त्याला लाभले.

  25 ऑक्टोबर 1647 रोजी त्याचे निधन झाले.

   💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

 

    😊 🎂  जन्मदिन  :- पाब्लो पिकासो ( 1881)

विसाव्या शतकातील अग्रगण्य आधुनिक चित्रकार म्हणून पाब्लो पिकासो सर्वज्ञात आहे. या शतकातले चढ-उतार, खळबळ ,गुंतागुंत आणि परस्परविरोधी प्रवाह या विषयी चित्र शिल्पांद्वारे भाष्य करणारा तो महत्त्वाचा चित्रकार मानला जातो. तसेच पारंपरिक चित्र पद्धतीला छेद देऊन क्युबिझमची कल्पना मांडणारा प्रतिभावान चित्रकार म्हणूनही पिकासो सर्वपरिचित आहे. पिकासोने त्याच्या हयातीत अनेक माध्यम हाताळली आणि त्या माध्यमांद्वारे अभिव्यक्त होताना एखाद्या विषयाकडे किती विविध प्रकारे पाहता येते याचंही दर्शन घडवलं.

          पाब्लो रुईस पिकासोचा जन्म 25 ऑक्टोबर 

1881 रोजी स्पेन मधील मॅलगा गावात झाला. पाब्लोचे  वडील जोस रुईस ब्लास्को हेसुद्धा चित्रकार होते. वडिलांनी पिकासोला चित्रकलेचे शास्त्रशुद्ध शिक्षण दिले. त्यानंतर 1895 मध्ये पिकासो बार्सिलोना इथे स्थलांतरित झाला .बार्सिलोना शहर साहित्य व कला यांच सांस्कृतिक केंद्र होतं. तिथल्या आर्ट अकादमीमध्ये त्याने पारंपरिक व्यक्तिचित्र व मोठ्या आकाराची समूह दृष्य काढण्याचे शिक्षण घेतलं .बार्सिलोना मध्ये त्याला अनेक कवी, लेखक ,पत्रकार यांची संगत लाभली आणि त्यांच्याकडून पॅरिस व तेथील चित्र त्याबद्दल त्याला माहिती मिळाली. 1900 सली पिकासोने पॅरीस गाठलं .लुव्र या संग्रहालयातील ग्रीक,रोमन इजिप्शन कलादालनांचा त्यांने विशेष अभ्यास केला. " रु लफैत "इथली कलादालन पालथी घातली. तसंच बोनार्ड ,देनिस ,तुलुज त्रोलेक व इतर अनेक चित्रकारांच्या चित्र कृतींची सखोल ओळख करून घेतली .याच दरम्यान त्याची प्रसिद्ध कवी मॅक्स जेकब याच्याशी मैत्री झाली .मॅक्स जेकबने पिकासोला बोदलेअर ,रिम्बो, मालार्म  यांच्या कवितांचा परिचय करून दिला. या सर्व गोष्टींचा पिकासोच्या मनावर खोल परिणाम झाला . या काळात पिकासो जेकब  सोबतच रहात होता . हे दिवस त्याने अत्यंत गरिबीत काढले.

         पिकासो चित्रांचे दोन कालखंड मानले जातात. 1901 ते 1905 दरम्यानचा " ब्ल्यू पिरियड .या काळात त्याच्या चित्रांमध्ये गरिबीच्या वेदनांचे प्रतिबिंब पडलेले दिसते .सामाजिक बहिष्कृतता , गरिबी ,अंधत्व ,पॅरिसचा गल्लीबोळातून दिसणार तुटलेपण व्यक्त करण्यासाठी त्याने कोबाल्ट ब्लू  आणि इंडिगो या शीत  थंडगार रंगांचा वापर केला.

     1905 -1906 मध्ये पिकासोच्या चित्रांचा "रोझ पिरियड  " सुरू झाला. या काळात त्याला काहीशी सुरक्षितता लाभली .त्याच्या चित्रांचे विषय झपाट्याने बदलू लागले .नर्तक, सर्कस मधले कलाकार यांची चित्रे त्यांनी काढली. या कालखंडातील त्याच्या चित्रांना भरघोस प्रतिसाद लाभला.

   युद्धातील अत्याचार व भयानकतेवर  पिकासोने  अनेक रेखाटने केली. या रेखाटनातील प्रतिमांचा वापर नंतर त्याने " गेर्निका "  या त्याच्या प्रसिद्ध चित्रासाठी केला .पिकासोचं  या चित्रातील भाष्य म्हणजे एका कलावंताच्या मानसिकतेचा ,प्रगल्भतेचा, समाजाशी आपलं नात, बांधिलकी व्यक्त करण्याचा अप्रतिम नमुना समजला जातो . 

         पिकासोच्या गाजलेल्या प्रमुख चित्रांमध्ये  "टु सिटेड वुमेन " , " दि कार्ड प्लेयर " , " नाईट फीशिंग " 

" थ्री डान्सर्स  " या चित्रांचा समावेश होतो.

             पिकासोने आपल्या कारकिर्दीत अनेक माध्यमात हाताळली. 1939 साली दुसरे महायुद्ध सुरू झाल्यानंतरच्या काळात त्याने काही स्थिरचित्र, निसर्ग चित्र काढली .त्याचप्रमाणे " दि मॅन विथ द लॅम्ब "

व इतर गाजलेल्या शिल्पकृती यांची निर्मिती केली .

   रंगलेपनासोबत कागद, दोरी, तार, चिंध्या इत्यादी वस्तू वापरून त्यांने आपल्या "  सिंथेटिक घनवादाच्या " शैलीत  "चेअर केनिस" सारखी कलाकृती निर्माण केली आणि त्याद्वारे तो कोलाज चित्र पद्धतीचा जनक ठरला. काही काळ त्यांने सिरॅमिक्स, मातीकाम असे छंदही जोपासले. पिकासोने  हाताळलेली विविध माध्यम आणि त्याने निवडलेले विषय यामुळे विसाव्या शतकातल्या प्रत्येक दशकाला हादरे बसत होते .

       त्यामुळेच आधुनिक चित्रकला म्हटलं की आजही जगभर पिकासो हे नांव प्रथम घेतला जात. पिकासोने चित्र विषयांकडे किती प्रकारे पाहता येत त्याबद्दल नवी दृष्टी दिली. तसेच व्यक्तिगत अविष्कार स्वातंत्र्याची कवाडंही उघडून दिली.

             पिकासोने चित्रकार म्हणून अमर्याद सत्ता व वैभव उपभोगलं. त्याच्या मते चित्र रंगवणं म्हणजे एखाद्याने आत्मचरित्र लिहिण्यासारखं होतं . विसाव्या शतकात कलाविश्वावर सर्वाधिक प्रभाव पाडणारा व जिवंतपणीच दंतकथा ठरलेला हा महान चित्रकार 8 एप्रिल 1973 रोजी कालवश झाला.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                             😊 💐 संकलन 💐😊 

                                                श्री. भरत पाटील.