😊 आजचे दिनविशेष : दि.- 31 ऑक्टोबर,2020. 😊

 https://wa.me/+919373046819

🌻🌻🌻🌻🌻🌻🌻🌻🌻

 💐 अश्विन शुक्ल-पक्ष पूर्णिमा, 

शके १९४२

😊 💐 आजच्या ठळक घटना 💐 😊

१८६४: नेवाडा हे अमेरिकेचे ३६वे राज्य बनले.

१८७६: भारतात आलेल्या महाभयानक चक्रीवादळात २,००,००० पेक्षा अधिक व्यक्ती ठार.

१८८०: धनत्रयोदशी (आश्विन वद्य त्रयोदशी) च्या दिवशी पुण्यातील आनंदोद्‍भव थिएटरमधे किर्लोस्करांच्या संगीत शाकुंतल या नाटकाचा पहिला प्रयोग झाला.

१९२०: नारायण मल्हार जोशी, लाला लजपतराय व इतर काही जणांनी ऑल इंडिया ट्रेड युनियन काँग्रेसची (AITUC) स्थापना केली. लाला लजपतराय पहिले अध्यक्ष बनले.

१९४१: माऊंट रशमोअर या स्मारकाचे बांधकाम पूर्ण झाले.

१९६६: दिल्ली उच्‍च न्यायालयाची स्थापना झाली.

१९८४: पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांची त्यांच्याच अंगरक्षकांकडून हत्या.

१९८४: भारताचे ६वे पंतप्रधान म्हणून राजीव गांधी यांनी सूत्रे हाती घेतली.

२०११: जागतिक लोकसंख्या सात अब्जांपर्यंत पोचली.

  

🎂 💐 आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति 💐 🎂

१३९१: पोर्तुगालचा राजा एडवर्ड यांचा जन्म. (मृत्यू: ९ सप्टेंबर १४३८)

१८७५: भारतरत्‍न (मरणोत्तर) स्वतंत्र भारताचे पहिले उपपंतप्रधान सरदार वल्लभभाई पटेल यांचा जन्म. (मृत्यू: १५ डिसेंबर १९५०)

१८९५: क्रिकेटपटू सी. के. नायडू यांचा जन्म. (मृत्यू: १४ नोव्हेंबर १९६७)

१८९७: चीन गणराज्य (तैवान) चे पहिले पंतप्रधान चियांग काई-शेक यांचा जन्म. (मृत्यू: ५ एप्रिल १९७५)

१९२२: कंबोडिया देशाचे पहिले पंतप्रधान नॉरदॉम सिहानोक यांचा जन्म. (मृत्यू: १५ ऑक्टोबर २०१२)

१९४६: क्रिकेटपटू रामनाथ पारकर यांचा जन्म. (मृत्यू: ११ ऑगस्ट १९९९)

  

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 😢

१९२९: भारतीय-इंग्लिश अभिनेते नॉर्मन प्रिचर्ड यांचे निधन. (जन्म: २३ जून १८७७)

१९७५: संगीतकार व गायक सचिन देव बर्मन याचं निधन. (जन्म: १ ऑक्टोबर १९०६)

१९८४: भारताच्या ३र्‍या पंतप्रधान इंदिरा गांधी यांची त्यांच्याच अंगरक्षकांनी गोळ्या झाडुन हत्या केली. (जन्म: १९ नोव्हेंबर १९१७)

१९८६: लेखिका, बालसाहित्यिका आनंदीबाई शिर्के याचं निधन. (जन्म: ३ जून १८९२)

२००५: पंजाबी लेखिका आणि कवयित्री अमृता प्रीतम याचं निधन. (जन्म: ३१ ऑगस्ट १९१९)

२००९: मराठी ज्येष्ठ अभिनेत्री सुमती गुप्ते याचं निधन.

                                            💐💐 संकलन 💐💐

                                             श्री . भरत पाटील . 

😊 आजचे दिनविशेष : दि .- 27 ऑक्टोबर,2020.😊

💐  वार :- मंगळवार,  दि :- २७ ऑक्टोबर २०२० 💐

अश्विन शुक्ल-पक्ष शुक्ल- एकादशी, शके १९४२

==================

😊 💐 आजच्या ठळक घटना  💐 😊

३१२: कॉन्स्टन्टाइन द ग्रेट यांना विजन ऑफ द क्रॉस प्राप्त झाले असे म्हटले जाते.

१९५८: पाकिस्तानमध्ये जनरल अयुब खानने लश्करी उठाव करून राष्ट्राध्यक्ष इस्कंदर मिर्झा यांना पदच्युत केले.

१९६१: मॉरिटानिया आणि मंगोलियाचा संयुक्त राष्ट्रांत (United Nations) मध्ये प्रवेश.

१९७१: डेमॉक्रॅटिक रिपब्लिक ऑफ काँगो या देशाचे नाव बदलुन झैरे असे करण्यात आले.

१९८६: युनायटेड किंगडमने आर्थिक बाजारपेठांवरील सर्व निर्बंध काढुन टाकले.

१९९१: तुर्कमेनिस्तानला रशियापासुन स्वातंत्र्य मिळाले.

  

🎂 💐 आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 🎂

१८५८: अमेरिकेचे २६ वे राष्ट्राध्यक्ष, नोबेल पारितोषिक विजेते थिओडोर रुझव्हेल्ट यांचा जन्म. (मृत्यू: ६ जानेवारी १९१९)

१८७४: कवी भास्कर रामचंद्र तथा भा. रा. तांबे यांचा जन्म. (मृत्यू: ७ डिसेंबर १९४१)

१९०४: स्वातंत्र्यसेनानी व क्रांतिकारक जतिंद्रनाथ तथा जतिन दास यांचा जन्म. (मृत्यू: १३ सप्टेंबर १९२९)

१९२०: भारताचे १०वे राष्ट्रपती के. आर. नारायणन यांचा जन्म. (मृत्यू: ९ नोव्हेंबर २००५)

१९२३: उद्योगपती अरविंद मफतलाल यांचा जन्म. (मृत्यू: ३० आक्टोबर २०११)

१९४७: समाजसेवक डॉ. विकास आमटे यांचा जन्म.

१९५४: पार्श्वगायिका अनुराधा पौडवाल यांचा जन्म.

१९६४: ऑस्ट्रेलियन क्रिकेटपटू मार्क टेलर यांचा जन्म.

१९७६: भारतीय-अमेरिकन शेफ आणि लेखक मनीत चौहान यांचा जन्म.

१९७७: श्रीलंकेचा क्रिकेटपटू कुमार संगकारा यांचा जन्म.

१९८४: भारताचा अष्टपैलू क्रिकेटपटू इरफान पठाण यांचा जन्म.

  

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 😢

१६०५: तिसरा मुघल सम्राट अकबर यांचे निधन. (जन्म: १४ ऑक्टोबर १५४२)

१७९५: पेशवा सवाई माधवराव यांचे निधन. (जन्म: १८ एप्रिल १७७४)

१९३७: किराणा घराण्याचे संस्थापक व सवाई गंधर्वांचे गुरु संगीतरत्‍न उस्ताद अब्दुल करीम खाँ यांचे निधन. (जन्म: ११ नोव्हेंबर १८७२)

१९६४: सहकारी चळवळीचे प्रवर्तक वैकुंठ मेहता यांचे निधन. (जन्म: २६ ऑक्टोबर १८९१)

१९७४: गणिती चक्रवर्ती रामानुजम यांचे निधन. (जन्म: ९ जानेवारी १९३८)

१९८७: क्रिकेटपटू, क्रिकेट समालोचक, उद्योगपती व समाजसेवक विजय मर्चंट यांचे निधन. (जन्म: १२ ऑक्टोबर १९११)

२००१: हिन्दी व बंगाली चित्रपटसृष्टीतील अभिनेता प्रदीप कुमार यांचे निधन. (जन्म: ४ जानेवारी १९२५)

२००१: बालसाहित्यकार, विज्ञानकथाकार, फास्टर फेणे आणि बिपीन बुकलवार या पात्रांचे जनक भास्कर रामचंद्र तथा भा. रा. भागवत यांचे निधन. (जन्म: ३१ मे १९१०)

२००७: हिंदी चित्रपटांतील चरित्र अभिनेता सत्येन कप्पू यांचे निधन.

२०१५: भारतीय औषधीशास्त्रज्ञ आणि शैक्षणिक रानजीत रॉय चौधरी यांचे निधन.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

   

    🎂 💐जन्मदिन :- सौंदर्यवादी कवी भा.रा.तांबे (1873)

         भास्कर रामचंद्र यांचा जन्म मध्य भारतात मुंगावली (मुगावली) येथे 27 आॅक्टोबर 1873 रोजी  झाला. त्यांचे शिक्षण झांशी आणि देवास येथे झाले.

ते १८९३ मध्ये प्रवेशपरीक्षा पहिल्या वर्गात उत्तीर्ण झाले परंतु आर्थिक प्रतिकूलतेमुळे उच्च शिक्षण घेता आले नाही. मध्य भारतातच अनेक वेगवेगळ्या ठिकाणी युवराजशिक्षक, दिवाण, पोलिस–सुपरिंटेंडंट, सरकारी वकील, न्यायाधीश, शिक्षणखात्यात परीक्षा विभागाचे रजिस्ट्रार इ. नोकऱ्यांमध्ये जीवन व्यतीत झाले. १९३७ मध्ये ग्वाल्हेर संस्थानाचे राजकवी झाले.

काव्यास विशेष अनुकूल नसणाऱ्या व्यवसायांतही तांब्यांचा काव्यलेखनाचा छंद कायम राहिला. इंग्रजी स्वच्छंदतावादी संप्रदायाचे कवी, टेनिसन–ब्राउनिंग हे पुढील कवी, जयदेव हा संस्कृत कवी तसेच रवींद्रनाथ टागोर यांच्या काव्याचे संस्कार त्यांच्यावर वेळोवेळी होत गेलेपरंतु त्यांच्या कवितेचे मुख्य स्वरूप गीतांचे, भावगीतांचे राहिले. ब्राउनिंगच्या नाट्यात्मक एकभाषितांप्रमाणे त्यांनी मराठीमध्ये प्राचुर्याने नाट्यगीते लिहिली. भा.रा.तांबे यांनी प्रेम कविता ,विधवा विषयक कविता, महाप्रस्थानपर गीते ,नाट्यगीते, शिशुगीते अशी विभिन्न प्रकारची कविता लिहिली.

        त्यांच्या गीतपद्धतीची छाप रविकिरणमंडळातील कवी आणि बोरकर, कुसुमाग्रजादी पुढील कवींवरही पडली. केशवसुतादी अर्वाचीन कवितेच्या प्रणेत्यांहून स्वतंत्र राहूनच तांबे यांनी आपली स्वच्छंदतावादी कविता लिहिली. 

       संदेश देण्याचा अभिनिवेश त्यांनी बाळगला नाही. स्वतःचे प्रेमसंतृप्त जीवन आणि इतरांच्या प्रेमाबद्दलची आस्था ह्यांतून त्यांची बहुतेक नाट्यगीते निर्माण झाली आहेत. परमेश्वरावर त्यांची दृढ श्रद्धा होती. त्यांतून काही ‘अनुभवा’ची कविता त्यांच्याकडून लिहिली गेली परंतु आध्यात्मिकतेचे स्तोम त्यांनी माजविले नाही. सुनीतरचनेमध्ये केशवसुतांना त्यांनी साथ दिली तथापि तीमध्ये त्यांचे मन विशेष रमले नाही. एक सौंदर्यवादी आणि स्वतंत्र प्रतिभेचा कवी म्हणून त्यांचे अर्वाचीन कवींमधील स्थान फार वरचे आहे. त्यांनी रूढ केलेला गीतसंप्रदाय हा तांबेसंप्रदाय म्हणूनही ओळखला जातो.

           त्यांची कविता प्रथम संग्रहरूपाने १९२० मध्ये रसिकांपुढे आली, नंतर दुसरा भाग १९२७ साली आणि समग्र कविता १९३५ साली प्रकाशित झाली. तीत एकुण २२५ कविता आहेतकाही हिंदी कवितांचाही त्यात अंतर्भाव आहे. 

         तीनही संग्रहांस अनुक्रमे मायदेव, अज्ञातवासी आणि माधव जूलियन हे कवीच संपादक लाभले. स्वतः तांबे हे मात्र आपल्या कवितेच्या प्रसिद्धीबाबत बेफिकीर असत. तांबे ह्यांना संगीताचे चांगले ज्ञान होते व त्यांच्या अनेक कवितांवर, त्या कोणत्यारागांत गायिल्या जाव्यात, ह्यासंबंधीच्या सूचना त्यांनी देऊन ठेवलेल्या आहेत. तांब्यांचे काव्यविषयीचे गद्यलेखनही लक्षणीय आहे.

                 १९२६ मध्ये भरलेल्या मध्यभारतीय कविसंमेलनाचे ते अध्यक्ष होते. १९३२ मध्ये कोल्हापूर येथे भरलेल्या महाराष्ट्र साहित्य संमेलनांतर्गत कविसंमेलनाचे ते अध्यक्ष होते. 

                         7 डिसेंबर 1941रोजी ग्वाल्हेर येथे भा. रा. तांबे यांचे निधन.

         भा.र.तांबे काही प्रसिद्ध कविता

अजुनि लागलेचि दार, कशी काळ नागिणी,

कळा ज्या लागल्या जीवा, कुणि कोडे माझे उकलिल का, घन तमीं शुक्र बघ, चरणि तुझिया मज देई,

जन पळभर म्हणतील हाय हाय, डोळे हे जुलमि गडे, तिनी सांजा सखे मिळाल्या,तुझ्या गळा माझ्या गळा, नववधू प्रिया मी बावरतें,पिवळे तांबुस ऊन कोवळे,

भाग्य उजळले तुझे, मधु मागशी माझ्या,

मावळत्या दिनकरा,या बाळांनो या रे या,

रे हिंदबांधवा थांब...

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

 

    💐  स्मृतिदिन :- भास्कर रामचंद्र भागवत (३१ मे, इ.स. १९१०; इंदूर - २७ ऑक्टोबर, इ.स. २००१) 

हे बालसाहित्य लिहिणारे मराठी कादंबरीकार, पत्रकार, भाषांतरकार, कादंबरीकार आणि विनोदी लेखक होते. ते 'भा.रा. भागवत' या नावानेच प्रसिद्ध होते. मराठीतील पहिल्या बाल-कुमार साहित्य संमेलनाचे (१९७६) अध्यक्षपद त्यांनी भूषवले. 

           त्यांनी लहान मुलांसाठी - विशेषत: कुमार वयोगटासाठी - अनेक कादंबऱ्या व साहसकथा लिहिल्या. तसेच अनेक कथा, कादंबऱ्या व विज्ञानकथा यांची इंग्रजीतून भाषांतरे आणि रूपांतरे केली. त्यांनी 'ज्यूल व्हर्न' या प्रसिद्ध व आद्य-विज्ञानकथालेखकाचे संपूर्ण लेखन मराठीत भाषांतरीत वा रुपांतरित केले. त्यांनी निर्माण केलेले फास्टर फेणे आणि बिपिन बुकलवार हे नायक इ.स. १९७० आणि १९८० च्या दशकात प्रसिद्धी पावले. 

      भा.रा.भागवतांचा जन्म ३१ मे, इ.स. १९१० रोजी इंदुरात निरीश्वरवादी सुधारकी कुटुंबात झाला . त्यांचे वडील, रामचंद्र भागवत, सरकारी शाळेचे -सुधारकी विचार असलेले- मुख्याध्यापक होते. 

         लहानपणापासून इंग्रजी पुस्तकांच्या वाचनाची भागवतांना आवड होती. शालेय जीवनात 'माय मॅगझिन' हे पुस्तक/नियतकालिक आणि गिबन्स, डिकन्स, थॅकरे तसेच ह. ना. आपटे, विष्णुशास्त्री चिपळूणकर ह्यांचे साहित्य ह्यांमुळे प्रभावित होऊन भा.रा. भागवतांनी बालवयातच लेखन सुरू केले.

           घरातल्या साहित्यप्रेमी पोषक वातावरणामुळे त्यांनी 'वसंत' नावाचे मासिक काढले होते. बालपणी त्यांनी त्यांची आतेबहीण दया परांजपे हिच्या मदतीने 'निळे पाकीट' या रहस्यमय कादंबरीचे लेखन केले. ते छापूनही आले. वयाच्या दहाव्या वर्षी भागवतांची मांजरीवरील कविता 'आनंद' मासिकात छापून आली होती. त्याच सुमारास त्यांनी चित्रावरून लिहिलेली एक गोष्ट 'बालोद्यान' ह्या मासिकात प्रसिद्ध झाली होती.

        त्यांनी मुंबई विद्यापीठाच्या क्षेत्रात येणाऱ्या, 'सेंट झेवियर्स महाविद्यालया'तून अर्थशास्त्र हा विषय घेऊन बी.ए. ही पदवी घेतली. इंग्रजी साहित्य हा त्यांच्या आवडीचा विषय होता. दुर्गाबाई भागवत यांच्याशी त्यांचे दूरचे नाते होते. सुरुवातीच्या काळात त्यांच्यासोबत काही लेखनाचा उपक्रम केला होता; पण तो प्रकाशित झाला नाही.

              भागवतांनी इ.स. १९३०च्या दशकापासून पत्रकारितेस आरंभ केला. इ.स. १९३५-३६मध्ये ते दैनिक सकाळचे उपसंपादक होते. इ.स. १९३७-३८ कालखंडात ते प्रकाश साप्ताहिकाचे संपादक होते [२]. ऑल इंडिया रेडियोच्या दिल्ली केंद्रावरील वार्तापत्राचे ते मराठी अनुवादक (इ.स. १९४१-४२) होते. महात्मा गांधींच्या अटकेची बातमी प्रसारित न करण्याचे आदेश असतानाही त्यांनी ती केली आणि नोकरीचा राजीनामा देऊन ते भूमिगत झाले.

         क्षयाच काळात त्यांचा लीलावती भागवत यांच्याशी विवाह झाला होता.भा. रा. भागवत आणि लीलावती भागवत या दाम्पत्याने मराठीतून केवळ बालसाहित्याची निर्मितीच केली नाही, तर ते समृद्धही केले. मुलांसाठी लिहिणे सोपे नसते. त्यासाठी मुलांच्या भावविश्वात रममाण व्हावे लागते. मुलांमधील मूल होऊन विचार करावा लागतो. मुलांमधील निरागसता अंगी बाळगावी लागते. भा. रा. भागवत आणि लीलावती भागवत या दोघांनी ही निरागसता जपत मुलांचे भावविश्व उलगडून दाखविले.

एस.एम. जोशी यांच्यासोबत भागवत भारतीय स्वातंत्र्य चळवळीत सहभागी होते. विसापूरच्या तुरुंगात त्यांनी त्याबद्दल कारावासही भोगला .तुरुंगवासाच्या काळातही भागवतांचे लेखन चालू होते. सुरुवातीच्या काळात ते विनोदी कथालेखन करत असत. 

     माझा विक्रम, वैतागवनातील वाफारे या त्यांच्या सुरुवातीच्या कथा.बाल-कुमारांसाठीच्या बालमित्र या पाक्षिकाचे भागवत संस्थापक होते . हा अंक त्यांनी जवळजवळ सात वर्षे काढला. त्यातले बहुतेकसे लेखन भागवत एकटाकी करत. त्यासाठी ते विविध टोपणनावे वापरत असत. हा अंक हौशीपोटी चालवताना त्यांना त्या काळात हजारो रुपयांचे कर्ज झाले होते. 

     इ.स. १९७५ सालच्या पहिल्या बालकुमार साहित्य संमेलनाचे ते संमेलनाध्यक्ष होते.

      भा.रा. भागवतांनी १८४हून अधिक पुस्तके लिहिली.  त्यात

४९ कथासंग्रह, १०० कादंबऱ्या, ४ चरित्रे आणि ३२हून अधिक अन्य पुस्तके.बालसाहित्य, वैज्ञानिक कथा, विनोदी लेखन

प्रसिद्ध साहित्यकृती-फास्टर फेणे कादंबरी मालिका,बिपिन बुकलवार कादंबरी मालिका

            भास्कर रामचंद्र भागवत यांनी निर्मित केलेल्या व्यक्तिरेखेवर आधारित अमेय वाघ इन आणि फास्टर फेणे या भूमिकेत असून या सिनेमात राष्ट्रीय पुरस्कार विजेते अभिनेते गिरीश कुलकर्णी नकारात्मक भूमिकेत आहेत. 

       भा रा भागवत यांचे निधन  २७ ऑक्टोबर २००१ रोजी पुणे येथे झाले.

 💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                               😊💐 संकलन 💐😊

                                                   श्री. भरत पाटील .

😊 आजचे दिनविशेष : दि .- 26 ऑक्टोबर, 2020. 😊

💐💐 वार :- सोमवार,  दि : - २६ ऑक्टोबर २०२० 💐💐

अश्विन शुक्ल-पक्ष शुक्ल- एकादशी, शके १९४२

😊 💐 आजच्या ठळक घटना  💐 😊

१८६३: जगातील सर्वात जुने फुटबॉल असोसिएशन लंडनमध्ये सुरु झाले.

१९०५: नॉर्वे स्वीडनपासुन स्वतंत्र झाला.

१९३६: हूवर धरणांवरील पहिले इलेक्ट्रिक जनरेटर पूर्णपणे सुरु झाले.

१९४७: जम्मू आणि काश्मीरचे राज्य भारतात विलीन झाले.

१९५८: पॅन अमेरिकन एअरवेज ची पहिले व्यावसायिक विमानसेवा सुरु झाली.

१९६२: रायगडाला जेव्हा जाग येते या नाटकाचा पहिला प्रयोग मुंबई येथील भारतीय विद्याभवन येथे झाला.

१९९४: जॉर्डन आणि इस्त्राएल यांनी शांतता करारावर सह्या केल्या.

१९९९: राष्ट्रीय रासायनिक प्रयोगशाळेतील (NCL) संशोधक व्ही. व्ही. रानडे यांना केंद्र सरकारतर्फे स्वर्णजयंती फेलोशिप जाहीर.

  

🎂 💐 आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 🎂

१२७०: संत नामदेव यांचा जन्म. (मृत्यू: ३ जुलै १३५०)

१८९०: भारतीय पत्रकार आणि राजकारणी गणेश शंकर विद्यार्थी यांचा जन्म. (मृत्यू: २५ मार्च १९३१)

१८९१: सहकारी चळवळीचे प्रवर्तक वैकुंठ मेहता यांचा जन्म. (मृत्यू: २७ ऑक्टोबर १९६४)

१९००: माहितीपट निर्मितीचे आद्य प्रवर्तक इर्झा मीर यांचा जन्म. (मृत्यू: ७ मार्च १९९३)

१९१६: फ्रान्सचे २१ वे राष्ट्राध्यक्ष फ्रान्सवाँ मित्राँ यांचा जन्म. (मृत्यू: ८ जानेवारी १९९६)

१९१९: शाह ऑफ इराण मोहम्मद रझा पेहलवी यांचा जन्म. (मृत्यू: २७ जुलै १९८०)

१९३७: संगीतकार व गायक हृदयनाथ मंगेशकर यांचा जन्म.

१९४७: अमेरिकेच्या ६७ व्या परराष्ट्रमंत्री हिलरी क्लिंटन यांचा जन्म.

१९५४: नाट्य आणि चित्रपट अभिनेते लाक्शीकांत बेर्डे यांचा जन्म. (मृत्यू: १६ डिसेंबर २००४)

१९७४: अभिनेत्री रवीना टंडन यांचा जन्म.

  

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 😢 

१९०९: जपानचे पहिले पंतप्रधान इटो हिरोबुमी यांचे निधन. (जन्म: १६ ऑक्टोबर १८४१)

१९३०: प्लेग व कॉलरा प्रतिबंधक लशीचा शोध लावणारे सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ डॉ. वाल्डेमर हाफकिन यांचे निधन. (जन्म: १५ मार्च १८६०)

१९७९: अर्थशास्त्रज्ञ चंदूलाल नगीनदास वकील यांचे निधन.

१९९१: स्वातंत्र्यसैनिक, लेखक, दैनिक मराठवाडा चे संपादक अनंत काशिनाथ भालेराव यांचे निधन. (जन्म: १४ नोव्हेंबर १९१९)

१९९९: भारतीय-अमेरिकन लेखक आणि शिक्षक एकनाथ इशारानन यांचे निधन. (जन्म: १७ डिसेंबर १९१०)

  💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

    💐 स्मृतिदिन :- सूक्ष्म जीवशास्त्रज्ञ हाफकिन (1930)

भारतामध्ये लस (VACCINE) तयार करणारी, त्यावर संशोधन करणारी जगप्रसिद्ध हाफकिन इन्स्टिट्यूट आहे. ज्यांच्या स्मृतीप्रित्यर्थ ती आहे , त्या हाफकिन  यांचा  आज स्मृतिदिन आहे. या शास्त्रज्ञा विषयी एका वर्तमानपत्राने असे म्हटले की 

"A Ukraine Jew, trained in the schools of European science, saves the lives of Hindus and Mohammedans and honoured by Queen Elizabeth British empire"      

      अर्थात युक्रेन ,रशियामध्ये जन्म ,युरोप मध्ये शिक्षण, भारतामध्ये कार्य आणि ब्रिटनमध्ये सत्कार.

        वॉल्डेमार मॉर्डीकाय वुल्फ हाफकिन या रशियन शास्त्रज्ञांनी 18 जुलै 1892रोजी  पाश्चर इन्स्टिट्यूट पॅरिस येथे पटकी (कॉलरा) या रोगाची प्रतिबंधक लस तयार केली.  1896 मध्ये मुंबई येथे त्यांनी प्लेग या रोगावर लस शोधून काढली.

          वाल्देमार हाफकीन यांचा जन्म 15 मार्च 1860 रोजी एका ज्यू कुटुंबामध्ये , रशियन साम्राज्यातील युक्रेन या प्रांतातील Berdyansk या शहरांमध्ये झाला. त्यांचे वडील शिक्षक होते त्यांचे शिक्षण ओडिसा,बेडिन्स्क आणि सेंट पीटर्सबर्ग येथे झाले. ज्यू असल्यामुळे त्यांना अनेक वेळेस त्रास सहन करावा लागला.

        हापकिन यांनी 1879 ते 1883 या  कालावधीमध्ये सुप्रसिद्ध जीवशास्त्रज्ञ इल्या मेकनिकाॅव्ह यांच्या मार्गदर्शनाखाली अभ्यास सुरू ठेवला.

      झार अलेक्झांडर दुसरा याची हत्या झाल्यानंतर निर्बंध अधिक कडक झाले . हाफकिन 1882 ते 1888 या कालावधीमध्ये ओडिसा येथील जीवशास्त्राच्या म्युझियम मध्ये काम करत होते .तेथून त्यांना काढून टाकण्यात आले.

          यानंतर एक गोष्ट चांगली झाली की त्यांना स्विझर्लंडला जाण्याची आणि तेथील जिनेव्हा विद्यापीठात काम करण्यासाठीसुद्धा परवानगी देण्यात आली. 1889 मध्ये त्यांनी येथील विद्यापीठात काम करण्यास प्रारंभ केला. 

         त्यानंतर लगेचच 1889 मध्ये इल्या मेकनिकाॅव्ह  आणि लुई पाश्चर यांनी पॅरिस, फ्रान्स येथे स्थापन केलेल्या  पाश्चर इन्स्टिट्यूटमध्ये काम करण्यास प्रारंभ केला. त्या ठिकाणी फक्त लायब्ररीयनची पोस्ट रिक्त होती. ती त्यांनी स्वीकारली.

       येथे काम करत असताना त्यांनी 18 जुलै 1892 रोजी कॉलरा प्रतिबंधक लस शोधून काढली.या लशीची परिणामकारकता तपासण्यासाठी ते रशियाहून मार्च 1893 मध्ये पटकीची साथ सुरू असलेल्या कोलकाता येथे आले. त्यांच्या लशीचा उपयोग जवळपास 40,000  रुग्णांना झाला. 

           त्यांच्या या कामगिरीमुळे 1896 मध्ये मुंबईत उद्भवलेल्या प्लेगच्या साथीवर लस शोधण्यासाठी तत्कालीन ब्रिटिश सरकारने त्यांना बोलाविले. सुरुवातीला त्यांनी आपले संशोधन ग्रँट मेडिकल कॉलेजमधील एक खोली असलेल्या लहान प्रयोगशाळेत सुरू केले. अल्पावधीतच (तीन महिन्यांत) त्यांना लस शोधून काढण्यात यश मिळाले. 

                      नंतर त्यांना कामासाठी प्रयोगशाळा अपुरी पडू लागली, त्यामुळे विविध जागेत स्थलांतर करीत शेवटी १० ऑगस्ट १८९९ मध्ये ‘गव्हर्न्मेंट हाउस’ या इमारतीत हाफकिन यांची ‘प्लेग रिसर्च लॅबोरेटरी’ स्थिरावली. १९०६ मध्ये या प्रयोगशाळेचे नाव बदलून ‘बाँबे बॅक्टेरिऑलॉजिकल लॅबोरेटरी’ असे ठेवण्यात आले. हाफकिन यांच्या सेवानिवृत्तीनंतर १० वर्षांनी म्हणजे १९२५ मध्ये त्यांच्या सन्मानाप्रीत्यर्थ या प्रयोगशाळेचे नाव ‘हाफकिन इन्स्टिट्यूट’ असे करण्यात आले. 

26 ऑक्टोबर 1930 रोजी त्यांचे लुझान, स्विट्झरलँड येथे निधन झाले.

   💐💐💐💐 💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

     💐 स्मृतिदिन :- अनंत काशिनाथ भालेराव 

(जन्म : १४ नोव्हेंबर १९१९- मृत्यू : २६ ऑक्टोबर १९९१)

 : भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यातील स्वातंत्र्यसैनिक आणि लेखक, संपादक. हैदराबाद मुक्तिसंग्राम लढ्यात महत्त्वाची भूमिका बजावल्यानंतर अनंतरावांनी संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीतील सत्याग्रहातही सहभाग घेतला. याबद्दल सक्तमजुरीच्या आणि तुरुंगावासाच्या शिक्षाही भोगल्या. स्वातंत्र्योत्तर काळात औरंगाबादहून प्रसिद्ध होत असलेल्या दैनिक मराठवाडातून त्यांनी सातत्याने समाजहिताची, विकासाची भूमिका घेत लेखन केले. विकासासाठी जनतेने केलेल्या आंदोलनांत आणि पत्रकार आणि साहित्यिकांची एक पिढी घडवण्यात भालेराव यांनी भूमिका बजावली.

             अनंतराव भालेराव यांचा जन्म औरंगाबाद जिल्ह्याच्या वैजापूर तालुक्यातील खंडाळा येथे झाला. त्यांचे वडील काशीनाथराव वारकरी होते. त्यामुळे बालपणापासूनच अनंतरावांच्या व्यक्तिमत्त्वावर वारकरी संप्रदायाचा आणि ज्ञानेश्वर- तुकारामांच्या साहित्याचा संस्कार झाला. अनंत भालेराव यांचे सातवीपर्यंतचे प्राथमिक शिक्षण वैजापूर आणि गंगापूर येथे आणि हायस्कूलचे शिक्षण औरंगाबाद येथे तत्कालीन निझाम सरकारच्या शाळेत उर्दू माध्यमातून झाले.

       अनंतराव मॅट्रिकनंतर इंटरच्या पहिल्या वर्गात असताना १९३८मध्ये हैदराबाद स्टेट कॉंग्रेसने जबाबदार राज्यपद्धतीच्या मागणीसाठी सत्याग्रह सुरू केला. अनंतरावांनी पहिले सत्याग्रही म्हणून आपले नाव नोंदवले. नोव्हेंबर १९३८ मध्ये त्यांनी वैजापूर येथे आयुष्यात पहिल्यांदा सत्याग्रहात भाग घेतला. त्याबद्दल त्यांना तीन महिन्यांची सक्तमजुरीची शिक्षा झाली. त्यानंतर त्यांना उर्दू शाळेतून काढून टाकण्यात आले. त्यामुळे नागपूरला जाऊन ते इंटरची परीक्षा उत्तीर्ण झाले. सेलू येथील नूतन विद्यालयात त्यांनी शिक्षक म्हणून काम सुरू केले. १९४१ मध्ये सुशीलाबाईंशी ते विवाहबद्ध झाले. १९४२ मध्ये चले जाव आंदोलन सुरू झाल्यानंतर १९४४मध्ये शिक्षकी पेशा सोडून हैद्राबाद स्टेट कॉंग्रेसचा कार्यकर्ता म्हणून अनंतरावांनी पूर्णवेळ कामास प्रारंभ केला. १९४७ पर्यंत त्यांनी स्वातंत्र्यलढ्यात महत्त्वाची भूमिका बजावली.

          १९४७मध्ये भारताला स्वातंत्र्य मिळाल्यानंतर हैदराबाद संस्थानातही स्वातंत्र्यचळवळीला वेग आला. निझामाच्या राजवटीची पाठराखण करीत असलेल्या रझाकार संघटनेने ही चळवळ दडपून टाकण्यासाठी हिंसक मार्ग अवलंबला तेंव्हा त्याला उत्तर देण्यासाठी सशस्त्र लढा उभारण्यात आला. अनंतराव या लढ्यात मराठवाड्यातील एक अग्रणी होते. १९४७ मध्ये पाटनूरचा जंगल सत्याग्रह आणि त्यानंतरच्या घटनांमध्ये अनंतराव सक्रीय होते. लढ्यासंदर्भातील एका प्रकरणात मुंबई प्रांतात त्यांना १९४८ मध्ये ठाणे तुरुंगात दीड महिना स्थानबद्ध करण्यात आले. सप्टेंबर १९४८ च्या पोलिस कारवाईनंतर हैद्राबाद संस्थान भारतीय संघराज्यात विलीन झाले.

       त्यानंतरही १९५३ ते १९५६ याकाळात संयुक्त महाराष्ट्राच्या चळवळीत आणि पुढे १९७७ मध्ये आणबीणीच्या काळात अनंतरावांनी पत्रकार म्हणून आणि सक्रिय कार्यकर्ता या नात्याने महत्त्वाची भूमिका बजावली.

                   आ.कृ. वाघमारे यांनी १९३८मध्ये मराठवाडा हे साप्ताहिक सुरू केले.  १९४८ मध्ये मुबईत अनंतरावांनी या साप्ताहिकाचे सहसंपादक म्हणून काम पाहिले. हैद्राबाद संस्थान विलीन झाल्यानंतर साप्ताहिकाचे कार्यालय हैद्राबादला स्थलांतरित झाले. हैदराबादेत सहा वर्षे अनंतराव पत्रकार संघाचे अध्यक्ष होते. प्रांतांच्या भाषावार फेररचनेत मराठवाड्याचा भूभाग महाराष्ट्र राज्यात समाविष्ट झाला.

         त्यानंतर साप्ताहिकाचे कार्यालय १९५६ मध्ये औरंगाबाद येथे स्थलांतरित करण्यात आले. वाघमारे यांनी एक एप्रिल १९५३ ला मराठवाडाचे संपादकपद अनंतराव भालेराव यांच्याकडे सोपवले. १ ऑक्टोबर १९६८ पासून मराठवाडा औरंगाबादहून दैनिक स्वरूपात प्रसिद्ध होऊ लागले. पूर्णा, जायकवाडी ही धरणे व्हावीत यासाठी जनमत तयार करण्यात या वर्तमानपत्राने भूमिका बजावली. या दैनिकाने पुरोगामी आणि विकासात्मक पत्रकारिता करतानाच लोकहिताच्या प्रश्नांना सातत्याने मंच उपलब्ध करून दिला. १९७४ मध्ये मराठवाड्याच्या विकासासाठी झालेल्या आंदोलनाला मराठवाडाच्या माध्यमातून अनंतरावांनी सक्रिय पाठिंबा दिला. भारतात १९७५ पासून घोषित झालेल्या आणीबाणीच्या काळात सत्याग्रह केल्याबद्दल त्यांना अटकही करण्यात आली.

           अनंतरावांनी साहित्य चळवळीतही सहभाग घेतला. साहित्य परिषदेत त्यांनी पदे भूषविली. मराठवाडा दैनिकाच्या माध्यमातून नव्या जाणिवांचे प्रवाह साहित्यात आणणाऱ्या साहित्यिकांच्या एका पिढीला त्यांनी प्रोत्साहन दिले. औरंगाबाद येथे मराठवाडा साहित्य परिषदेची स्वतःची इमारत तयार होण्यासही त्यांनी प्रयत्न केले.

          अनंतरावांची बरीच पुस्तके प्रसिद्ध झाली आहेत. अनंतरावांना फाय फाउंडेशनचा पुरस्कार, अत्रे प्रतिष्ठानचा पुरस्कार अशा अनेक पुरस्कारांनी गौरविले गेले होते.

           अनंतरावांच्या नावाने लेखक, कलावंत, पत्रकार आणि सामाजिक कार्यकर्ते यांना अनंत भालेराव स्मृती पुरस्कार देण्यात येतो.

              अनंत भालेराव यांनी लिहिलेली पुस्तके 

आलो याचि कारणासी (लेखसंग्रह),कावड (लेखसंग्रह)

पळस गेला कोकणा (प्रवासवर्णन) ,पेटलेले दिवस (स्वातंत्र्यसंग्रामाच्या आठवणी),मांदियाळी (व्यक्तिचित्रण)

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                              😊💐 संकलन 💐😊

                                                  श्री. भरत पाटील.

😊 आजचे दिनविशेष : दि.- 25 ऑक्टोबर,2020.😊

😊  वार : - रविवार, दि : -  २५ ऑक्टोबर २०२० 😊

अश्विन शुक्ल-पक्ष शुक्ल- दशमी, शके १९४२

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

शमी शम्यते पापम् शमी शत्रुविनाशिनी।

अर्जुनस्य धनुर्धारी रामस्य प्रियदर्शिनी।।

करिष्यमाणयात्राया यथाकालम् सुखम् मया।

तत्रनिर्विघ्नकर्त्रीत्वं भव श्रीरामपूजिता।

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

विजया दशमी

😊 💐 आजच्या ठळक घटना  💐 😊 

१८६१: टोरांटो स्टॉक एक्सचेंज सुरु झाले.

१९५१: स्वातंत्र्यानंतरच्या पहिल्याच निवडणूकांना सुरुवात झाली.

१९६२: युगांडाचा संयुक्त राष्ट्रांत (United Nations) प्रवेश.

१९९४: ए. एम. अहमदी यांनी भारताचे २६ वे सरन्यायाधीश म्हणुन कार्यभार सांभाळला.

१९९९: दक्षिण अफ्रिकेतील लेखक जे. एम. कोएत्झी यांना साहित्य क्षेत्रातील प्रतिष्ठेचे मानले जाणारे बूकर पारितोषिक दुसर्‍यांदा मिळाले.

२००९: बगदाद, इराक येथे झालेल्या दोन आत्मघातकी बॉम्बहल्ल्यात १५५ जण ठार तर ७२१ जण जखमी झाले.

  

🎂 💐  आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 🎂

८४०: सफारीड राजघराण्याचे संस्थापक यकब इब्न अल-लेथ अल-सैफर यांचा जन्म.

१८६४: डॉज ऑटोमोबाईल कंपनीचे सहसंस्थापक जॉन फ्रान्सिस लबाडी यांचा जन्म. (मृत्यू: १४ जानेवारी १९२०)

१८८१: स्पॅनिश चित्रकार आणि शिल्पकार पाब्लो पिकासो यांचा जन्म. (मृत्यू: ८ एप्रिल १९७३)

१९३७: संगीत समीक्षक डॉ. अशोक रानडे यांचा जन्म. (मृत्यू: ३० जुलै २०११)

१९४५: अभिनेत्री, चित्रपट निर्माती आणि पटकथालेखिका अपर्णा सेन यांचा जन्म.

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 😢

१६४७: इटालियन गणिती व पदार्थ वैज्ञानिक, हवादाबमापीचा (barometer) संशोधक इव्हानजेलिस्टा टॉरिसेली यांचे निधन. (जन्म: १५ ऑक्टोबर १६०८)

१९५५: शास्त्रीय गायक पं. दत्तात्रय विष्णू ऊर्फ बापूराव पलुसकर यांचे निधन. (जन्म: २८ मे १९२१)

१९६०: फर्ग्युसन कंपनी चे संस्थापक हॅरी फर्ग्युसन यांचे निधन. (जन्म: ४ नोव्हेंबर १८८४)

१९८०: शायर व गीतकार अब्दूल हयी ऊर्फ साहिर लुधियानवी यांचे निधन. (जन्म: ८ मार्च १९२१)

२००३: कृतीशील विचारवंत आणि तत्त्वज्ञ पांडुरंगशास्त्री आठवले यांचे निधन. (जन्म: १९ ऑक्टोबर १९२०)

२००९: अभिनेते चित्तरंजन कोल्हटकर यांचे निधन. (जन्म: १४ जानेवारी १९२३)

२०१२: विनोदी अभिनेते जसपाल भट्टी यांचे निधन. (जन्म: ३ मार्च १९५५

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

         

  😢 💐   स्मृतिदिन :-  महान वैज्ञानिक इव्हाँजेलिस्ता टॉरिसेली(1608). 

सतराव्या शतकातल्या काही पाश्चात्य संशोधकांना पाण्याच्या पंपांवर काम करत असतांना  अनुभव आला की सुमारे दहा मीटर खोल विहिरींमधले पाणी कितीही जोर लावला तरी काही केल्या वरपर्यंत उपसले जात नाही. तसेच दहा मीटर उंचवटा पार करून जाणाऱ्या वक्रनलिकेमधून पाणी वाहत पुढे जातच नाही. 

         अशा प्रकारच्या तांत्रिक तक्रारी त्या काळातले श्रेष्ठ इटॅलियन शास्त्रज्ञ गॅलिलिओ यांच्याकडे आल्या. त्यांनाही लगेच या कोड्याचे उत्तर मिळाले नाही, पण इव्हाँजेलिस्ता टॉरिसेली (Evangelista Torricelli (Italian: [evandʒeˈlista torriˈtʃɛlli]) या नावाचे त्यांचे एक हुशार सहकारी/विद्यार्थी होते. त्यांनी मात्र या अनुभवांवर खोलवर विचार करून त्याचे उत्तर शोधण्याचा प्रयत्न केला.

              अनेक प्रयोग केल्यानंतर त्याच्या असे लक्षात आले की हवेचा पाण्यावरचा दाब एवढाच मर्यादित आहे. त्या मुळे पाणी दहा मीटर उचलले जाऊ शकते.

प्रयोग करण्यासाठी त्याने पाण्याऐवजी पाण्यापेक्षा तेरा पट जड असलेल्या पारा या द्रवाचा उपयोग करण्याचे ठरवले . त्यामुळे  काचेच्या नळीची उंची एक मीटर घेता आली. वायुभारमापकाची रचना अशी असते- 

       एका काचेच्या भांड्यात पारा घेऊन एक तोंड बंद केलेल्या एका काचेच्या 1 मी. लांबीच्या नळीत उघड्या तोंडातून पारा पूर्णपणे भरतात. त्यानंतर उघड्या तोंडावर बोट ठेवून नळी उलटी करतात. बोटासकट नळीचे तोंड भांड्यातील पाऱ्याच्या पातळीच्या खाली नेऊन बोट हळूहळू नळीच्या तोंडावरून काढून घेतात. असे करताना नळीचे तोंड नेहमी पाऱ्याच्या पातळीच्या खाली ठेवतात. कारण तसे केले नाही, तर हवा नळीत शिरण्याची शक्यता असते. नळीच्या तोंडावरून बोट काढल्यावर नळीतील पाऱ्याच्या स्तंभाची उंची कमी होऊन लवकरच ती 760 mm किंवा 76 cm. वरस्थिर होते.

         हा जगातला पहिला वायुभारमापक (बॅरोमीटर) होता. नळीमधला पाऱ्याच्यावर असलेला भाग पूर्णपणे रिकामा झाला होता, बाहेरची हवा तिथे जाण्याची शक्यता नव्हती. अशी निर्वात पोकळी (व्हॅक्यूम) हा सुद्धा त्या काळात एक नवा शोध होता. अशी पोकळी असू शकते याची कोणी कल्पना करू शकत नव्हता. शास्त्रज्ञांना ते सत्य पटवून देण्याठी पास्कलला बरेच प्रयोग आणि प्रयत्न करावे लागले.  दाबाचे मोजमाप करण्यासाठी टॉरिसेलीच्या सन्मानार्थ टॉर हे युनिट धरले जाते. समुद्रसपाटीवर प्रत्येक एक वर्ग सेंटिमीटर इतक्या लहानशा क्षेत्रफळावर उभ्या असलेल्या हवेच्या स्तंभाचे सरासरी वजन सुमारे एक किलोग्रॅम  (1.01 Kg/sq.cm) इतके असते. 

     समुद्रसपाटीपासून जसेजसे उंच जावे तसे तसे वातावरणाचा दाब कमी होतो आणि त्यानुसार नळीतील पाऱ्याच्या स्तंभाची उंची कमी होते नळीतील पाऱ्याच्या स्तंभाच्या उंचीवरून समुद्रसपाटीपासून असलेल्या उंचीची कल्पना येते यासाठीसुद्धा हा वायुभारमापक वापरला जातो.

             टॉरिसेलीचा  जन्म 15 ऑक्टोबर 1608 रोजी इटली देशातील रोम या शहरात झाला. त्याचे वडील कापडाच्या व्यवसायात कामगार होते .आर्थिक परिस्थिती अत्यंत हलाखीची होती .टॉरिसेलीची बुद्धिमत्ता बघून वडिलांनी त्याला त्याच्या काकांकडे शिकण्यासाठी पाठविले .1624 मध्ये त्यांनी जेसूईट कॉलेजमध्ये प्रवेश घेतला .1626 यावर्षी त्याच्या वडिलांचे निधन झाले त्यामुळे तो परत आला . त्यानंतर तो पीसा विद्यापीठामध्ये गॅलिलिओचा विद्यार्थी आणि सहकारी म्हणून काम करत होता. 8 जानेवारी 1642 रोजी गॅलिलिओच्या निधनानंतर पिसा विद्यापीठामध्ये गॅलिलिओ ज्या विभागाचा प्रमुख होता तेथे त्याची निवड झाली .

        याच ठिकाणी त्याने बॅराॅमीटरचा म्हणजेच वायुभारमापकाचा  शोध लावला . गणितातील  काही प्रमेय सोडविले .मायक्रोस्कोप आणि टेलिस्कोप वरही त्याने बरेच काम केले . असा हा अत्यंत विद्वान असा शास्त्रज्ञ केवळ 39 वर्षाचे आयुष्य त्याला लाभले.

  25 ऑक्टोबर 1647 रोजी त्याचे निधन झाले.

   💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

 

    😊 🎂  जन्मदिन  :- पाब्लो पिकासो ( 1881)

विसाव्या शतकातील अग्रगण्य आधुनिक चित्रकार म्हणून पाब्लो पिकासो सर्वज्ञात आहे. या शतकातले चढ-उतार, खळबळ ,गुंतागुंत आणि परस्परविरोधी प्रवाह या विषयी चित्र शिल्पांद्वारे भाष्य करणारा तो महत्त्वाचा चित्रकार मानला जातो. तसेच पारंपरिक चित्र पद्धतीला छेद देऊन क्युबिझमची कल्पना मांडणारा प्रतिभावान चित्रकार म्हणूनही पिकासो सर्वपरिचित आहे. पिकासोने त्याच्या हयातीत अनेक माध्यम हाताळली आणि त्या माध्यमांद्वारे अभिव्यक्त होताना एखाद्या विषयाकडे किती विविध प्रकारे पाहता येते याचंही दर्शन घडवलं.

          पाब्लो रुईस पिकासोचा जन्म 25 ऑक्टोबर 

1881 रोजी स्पेन मधील मॅलगा गावात झाला. पाब्लोचे  वडील जोस रुईस ब्लास्को हेसुद्धा चित्रकार होते. वडिलांनी पिकासोला चित्रकलेचे शास्त्रशुद्ध शिक्षण दिले. त्यानंतर 1895 मध्ये पिकासो बार्सिलोना इथे स्थलांतरित झाला .बार्सिलोना शहर साहित्य व कला यांच सांस्कृतिक केंद्र होतं. तिथल्या आर्ट अकादमीमध्ये त्याने पारंपरिक व्यक्तिचित्र व मोठ्या आकाराची समूह दृष्य काढण्याचे शिक्षण घेतलं .बार्सिलोना मध्ये त्याला अनेक कवी, लेखक ,पत्रकार यांची संगत लाभली आणि त्यांच्याकडून पॅरिस व तेथील चित्र त्याबद्दल त्याला माहिती मिळाली. 1900 सली पिकासोने पॅरीस गाठलं .लुव्र या संग्रहालयातील ग्रीक,रोमन इजिप्शन कलादालनांचा त्यांने विशेष अभ्यास केला. " रु लफैत "इथली कलादालन पालथी घातली. तसंच बोनार्ड ,देनिस ,तुलुज त्रोलेक व इतर अनेक चित्रकारांच्या चित्र कृतींची सखोल ओळख करून घेतली .याच दरम्यान त्याची प्रसिद्ध कवी मॅक्स जेकब याच्याशी मैत्री झाली .मॅक्स जेकबने पिकासोला बोदलेअर ,रिम्बो, मालार्म  यांच्या कवितांचा परिचय करून दिला. या सर्व गोष्टींचा पिकासोच्या मनावर खोल परिणाम झाला . या काळात पिकासो जेकब  सोबतच रहात होता . हे दिवस त्याने अत्यंत गरिबीत काढले.

         पिकासो चित्रांचे दोन कालखंड मानले जातात. 1901 ते 1905 दरम्यानचा " ब्ल्यू पिरियड .या काळात त्याच्या चित्रांमध्ये गरिबीच्या वेदनांचे प्रतिबिंब पडलेले दिसते .सामाजिक बहिष्कृतता , गरिबी ,अंधत्व ,पॅरिसचा गल्लीबोळातून दिसणार तुटलेपण व्यक्त करण्यासाठी त्याने कोबाल्ट ब्लू  आणि इंडिगो या शीत  थंडगार रंगांचा वापर केला.

     1905 -1906 मध्ये पिकासोच्या चित्रांचा "रोझ पिरियड  " सुरू झाला. या काळात त्याला काहीशी सुरक्षितता लाभली .त्याच्या चित्रांचे विषय झपाट्याने बदलू लागले .नर्तक, सर्कस मधले कलाकार यांची चित्रे त्यांनी काढली. या कालखंडातील त्याच्या चित्रांना भरघोस प्रतिसाद लाभला.

   युद्धातील अत्याचार व भयानकतेवर  पिकासोने  अनेक रेखाटने केली. या रेखाटनातील प्रतिमांचा वापर नंतर त्याने " गेर्निका "  या त्याच्या प्रसिद्ध चित्रासाठी केला .पिकासोचं  या चित्रातील भाष्य म्हणजे एका कलावंताच्या मानसिकतेचा ,प्रगल्भतेचा, समाजाशी आपलं नात, बांधिलकी व्यक्त करण्याचा अप्रतिम नमुना समजला जातो . 

         पिकासोच्या गाजलेल्या प्रमुख चित्रांमध्ये  "टु सिटेड वुमेन " , " दि कार्ड प्लेयर " , " नाईट फीशिंग " 

" थ्री डान्सर्स  " या चित्रांचा समावेश होतो.

             पिकासोने आपल्या कारकिर्दीत अनेक माध्यमात हाताळली. 1939 साली दुसरे महायुद्ध सुरू झाल्यानंतरच्या काळात त्याने काही स्थिरचित्र, निसर्ग चित्र काढली .त्याचप्रमाणे " दि मॅन विथ द लॅम्ब "

व इतर गाजलेल्या शिल्पकृती यांची निर्मिती केली .

   रंगलेपनासोबत कागद, दोरी, तार, चिंध्या इत्यादी वस्तू वापरून त्यांने आपल्या "  सिंथेटिक घनवादाच्या " शैलीत  "चेअर केनिस" सारखी कलाकृती निर्माण केली आणि त्याद्वारे तो कोलाज चित्र पद्धतीचा जनक ठरला. काही काळ त्यांने सिरॅमिक्स, मातीकाम असे छंदही जोपासले. पिकासोने  हाताळलेली विविध माध्यम आणि त्याने निवडलेले विषय यामुळे विसाव्या शतकातल्या प्रत्येक दशकाला हादरे बसत होते .

       त्यामुळेच आधुनिक चित्रकला म्हटलं की आजही जगभर पिकासो हे नांव प्रथम घेतला जात. पिकासोने चित्र विषयांकडे किती प्रकारे पाहता येत त्याबद्दल नवी दृष्टी दिली. तसेच व्यक्तिगत अविष्कार स्वातंत्र्याची कवाडंही उघडून दिली.

             पिकासोने चित्रकार म्हणून अमर्याद सत्ता व वैभव उपभोगलं. त्याच्या मते चित्र रंगवणं म्हणजे एखाद्याने आत्मचरित्र लिहिण्यासारखं होतं . विसाव्या शतकात कलाविश्वावर सर्वाधिक प्रभाव पाडणारा व जिवंतपणीच दंतकथा ठरलेला हा महान चित्रकार 8 एप्रिल 1973 रोजी कालवश झाला.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                             😊 💐 संकलन 💐😊 

                                                श्री. भरत पाटील.

😊 आजचे दिनविशेष : दि .- 24 ऑक्टोबर,2020. 😊

💐 २४ ऑक्टोबर – दिनविशेष 💐

संयुक्त राष्ट्र दिन

जागतिक विकास माहिती दिन

जागतिक पोलियो दिन

😊 💐 २४ ऑक्टोबर – घटना 💐 😊

 १६०५: मुघल सम्राट जहांगिर यांचा राज्याभिषेक झाला. 

१८५१: विल्यम लसेल यांनी उरेनस ग्रहाच्या अंब्रियाल व अरीयेल चंद्राचा शोध लावला. 

🎂 💐 २४ ऑक्टोबर – जन्म 💐 🎂

१६३२: डच सूक्ष्मजीवशास्त्रज्ञ अँथनी व्हॉन लीवेनहॉक यांचा जन्म. (मृत्यू: २६ ऑगस्ट १७२३) 

१७७५: दिल्लीचा शेवटचा बादशहा बहादूरशहा जफर यांचा जन्म. (मृत्यू: ७ नोव्हेंबर १८६२) 

१८६८: औंध संस्थानचे अधिपती, चित्रकार, कीर्तनकार भवानराव श्रीनिवासराव तथा बाळासाहेब पंतप्रतिनिधी 

😢 💐 २४ ऑक्टोबर – मृत्यू 💐 😢

१६०१: डच खगोलशास्त्रज्ञ टायको ब्राहे यांचे निधन. (जन्म: १४ डिसेंबर १५४६) 

१९२२: कॅडबरी चे संस्थापक जॉर्ज कॅडबरी यांचे निधन. (जन्म: १९ सप्टेंबर १८३९) 

१९४४: रेनॉल्ट कंपनी चे संस्थापक लुई रेनॉल्ट यांचे निधन. 

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

       💐 🎂 जन्मदिन :- अँटोनी व्हॅन ल्यूवेनहोक -सूक्ष्मदर्शक यंत्राचा शोध लावणारा डच शास्त्रज्ञ.

                 सूक्ष्मदर्शक यंत्राचा शोध लावून सूक्ष्मजीव शास्त्राचा (MICROBIOLOGY) पाया घालणारा शास्त्रज्ञ म्हणून इतिहासात प्रसिद्ध आहे .या शास्त्रज्ञाने आपल्या सूक्ष्मदर्शकातून लालरक्त पेशी (RBC)आणि केशवाहिन्यांची (CAPILLARIES) अचूक नोंद त्याकाळी केली होती .त्याचप्रमाणे दातांच्या किडण्यास सूक्ष्मजंतू कारणीभूत असतात हे त्याने सर्वप्रथम सांगितलं होतं . 

      अँटोनी व्हॅन ल्यूवेनहोकचा जन्म 24 आॅक्टोबर  1632 या दिवशी  हॉलंडमधील डेलफ्ट येथे झाला .व्यवसायात कापडाच्या पोताची पाहणी करण्यासाठी त्याला बहिर्वक्र भिंगाचा (CONVEX LENS) वापर करावा लागे.त्यावरून त्याला स्वतःच भिंग बनवायचा छंद लागला . एखाद भिंग तुटलं तर त्या तुकड्यांपासून  अनेक छोटी भिंग तो तयार करी. या छोट्या आकाराच्या भिंगातून सूक्ष्म आकाराच्या वस्तू आकाराने मोठ्या तरीही रेखीव व स्पष्ट दिसतात हे त्याला आढळलं. कापडाच्या सुताचे निरीक्षण करण्याचा कंटाळा  आल्यानंतर लिवेनहोकने  जनावरांचे केस ,शरीराची कातडी , पानं-फुलं , लाकडाच्या ढलप्या बैलाचा डोळा, अशा अनेक वस्तू भिंगातून पाहिल्यानंतर त्याच्यापुढे अद्भुत सृष्टी साकार झाली .त्याची सविस्तर नोंद तो चित्रांसह  ठेवू लागला .

        लिवेनहोकने भिंगा खाली पाण्याचे थेंब ठेवून त्यात आढळणारे सूक्ष्म प्राणी, त्यांच्या हालचाली ,यांचा आकार व रुपा नुसार वर्गीकरण  करून पद्धतशीर नोंद केली. या प्राण्यांना त्याने " लिटल बीस्टीज " तसंच  " एनिमल स्क्यूल " असं नांव दिलं .

        1674 मध्ये त्याला रक्तातील लाल रक्तपेशी, 

1677 मध्ये कुत्रा व अन्य जनावरांच्या वीर्यातील शुक्रजंतू आढळले .त्याचं पद्धतशीर वर्णन त्यांने लंडनच्या रॉयल सोसायटीकडे पाठवलं . या अजब सृष्टीतील संशोधनात तथ्य आढळल्यानंतर सोसायटीने त्याला 1680 मध्ये सन्मानपूर्वक आपले सदस्यत्व दिले .

        वयाच्या 91 व्या वर्षापर्यंत सतत कार्यरत राहिलेल्या या उद्योगी शास्त्रज्ञाने  26आॅगस्ट  1723 मध्ये जगाचा निरोप घेतला .

      मात्र त्याने केलेल्या संशोधनामुळे सूक्ष्मजीवशास्त्र चा पाया घातला गेला व पुढे हे शास्त्र अधिकाधिक विकसित होत गेलं.

    💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐  

 

     💐 🎂 जन्मदिन  :- आर के लक्ष्मण24 ऑक्टोबर 1921.

                स्वातंत्रोत्तर भारताचे भाष्यकार- व्यंगचित्रकार आर के लक्ष्मण. आर के लक्ष्मण हे भारतातील सर्वाधिक लोकप्रिय व्यंगचित्रकार म्हणून ओळखले जातात .विसाव्या शतकाच्या उत्तरार्धाची तब्बल पन्नास वर्षे त्यांनी व्यंगचित्र काढली. टाइम्स ऑफ इंडियाच्या पहिल्या पानावर त्यांचं व्यंगचित्र नाही असं सहसा घडलं नाही. पहिल्या पानाच्या एका कोपऱ्यातलं छोटे चित्र तर असणारच .त्यांच्या व्यंगचित्रातला कॉमन मॅन सर्वपरिचित आहे. प्रत्येक वाचकाला या कॉमन मॅन मध्ये स्वतःचे प्रतिबिंब दिसतं .व्यंगचित्रातून व्यक्त झालेली प्रतिक्रिया प्रत्येकाला स्वतःचीच वाटते. आर के लक्ष्मण या व्यंगचित्रकाराचं हे असामान्य यश आहे. मात्र केवळ व्यंगचित्रकार ही आर के लक्ष्मण यांची ओळख अपुरी आहे. ते उत्तम चित्रकारही आहेत .

           आर के लक्ष्मण यांचा जन्म 24 ऑक्टोबर 1921 या दिवशी झाला. त्यांचं पूर्ण नाव रासीपुरम कृष्णस्वामी लक्ष्मण. म्हैसूर येथे त्यांचा जन्म झाला. त्यांचे वडील शाळेचे मुख्याध्यापक होते. वडिलांच्या शाळेसाठी अनेक मासिके त्यांच्या घरी येत असत. हार्पर्स ,पंच ,आॅन पेपर ,बॉईज ,अटलांटिक, अमेरिकन मर्क्युरी ,द  मेरी मॅगझीन ,स्ट्रॅंड मॅगझीन इ. अशी मासिके त्यांना तिथे पाहायला वाचायला मिळत असत.

                प्रसिद्ध लेखक आर .के .नारायण हे लक्ष्मण यांचे थोरले भाऊ .लक्ष्मण यांच्या जडणघडणीत त्यांचाही मोलाचा वाटा आहे .नारायण यांनी मालगुडी  या काल्पनिक गावाच्या पार्श्वभूमीवर मालगुडी डेज या नावाने अनेक कथा लिहिल्या. त्यांच्या कथा दैनिक हिंदू मधून प्रसिद्ध होत असत. या कथांसाठी लक्ष्मण यांच्याकडूनच ते चित्र काढून घेत असत .सरावाने ते अधिकाधिक चांगली चित्र काढू लागल्यामुळे इतर लेखकही त्यांच्या कथांसाठी लक्ष्मण यांच्याकडून चित्र काढून घेऊ लागली .त्यांची पत्नी कमला हिच्या गोष्टींसाठीही त्यांनी चित्र काढली .

            व्यंगचित्रांचे त्यांना विशेष आकर्षण होतं. प्रारंभीच्या काळात त्यांनी हिटलर मुसोलिनी नेहरू-गांधी अशा प्रसिद्ध व्यक्तींची व्यंगचित्र काढली .स्थानिक वर्तमानपत्रातूनही त्यांच्या व्यंगचित्रांना प्रसिद्धी मिळत मिळत होती .पदवीधर झाल्यानंतर व्यंगचित्रकार म्हणून नोकरी मिळवण्यासाठी ते दिल्लीला गेले. हिंदुस्थान टाईम्सने त्यांना नकार देताना या कामासाठी तुम्ही खूप लहान आहात असं म्हटलं . त्यानंतर आधी ब्लिट्झ मध्ये आणि नंतर फ्री प्रेस जर्नल 'मध्ये त्यांना काम मिळाले .मात्र कम्युनिस्टांची टवाळी करायची नाही असा फ्री प्रेसच्या मालकांचा दंडक होता .त्यांनी फ्री प्रेसची नोकरी सोडली .त्यानंतर अर्धशतकभर ते टाइम्स ऑफ इंडिया मध्ये व्यंगचित्र काढत राहिले .

              इतका दीर्घकाळ व्यंगचित्र  काढणारा चित्रकार गेल्या पन्नास वर्षातील राजकीय, सामाजिक ,सांस्कृतिक घडामोडींचा साक्षीदार आहे .चौकटीचा कोट आणि धोतर अशा पेहरावातील त्याची छबी सतत कायमच राहिली आहे .आर के लक्ष्मण यांची व्यंगचित्र आणि त्यावरील भाष्य मार्मिक असतात.भारतीय मानसिकतेतून उमटलेली ती एक स्वाभाविक प्रतिक्रिया असते .प्रसंगी ही प्रतिक्रिया खरमरीत आणि बोचकही  असते .आर के लक्ष्मण यांच्या चित्रांमध्ये प्रांजळपणाचही दर्शन घडतं. मात्र एखाद्या व्यक्तीचे व्यंग दर्शवणारी चित्रे त्यांनी काढली नाहीत किंवा कुणाला दुखावण्यासाठीही त्यांनी त्यांच्या कुंचल्याचा वापर केला नाही. 

           जवाहरलाल नेहरू ,महात्मा गांधी ,अटल बिहारी वाजपेयी, सोनिया गांधी पर्यंत राजकीय व्यक्तींच्या अनेक पिढ्या त्यांनी रेखाटल्या आहेत. एका साध्या रेषेतून या नेत्यांचे व्यक्ती वैशिष्ट्य स्पष्ट करण्याची विलक्षण हातोटी त्यांच्याकडे आहे .आर के लक्ष्मण यांची निरीक्षणशक्ती अतिशय तीव्र आहे .बारीक-सारीक तपशील ते अचूकपणे टिपतात. त्यांच्याकडे उत्तम बुद्धिमत्ता आणि अफाट आत्मविश्वास आहे . पण लक्ष्मण यांचे टीकाकार त्यांचे काही दोषही दाखवतात .त्यांची राजकीय व्यंगचित्र खूपच मिळमीळीत असतात ,त्यात  तिखटपणा नसतो, वाद-विवाद वा चर्चा पुढे नेण्याची त्यांच्या चित्रांमध्ये क्षमता नसते ,त्यांच्या व्यंगचित्रांमध्ये फक्त राजकीय विधान असतं ,भाष्य किंवा टीका नसते ,त्यांच्या व्यंगचित्रांमध्ये नावीन्याचा अभाव असतो ,तोच तोच पणा असतो .अशा स्वरूपाची टीका त्यांच्यावर केली जाते.

         तथापि आर के लक्ष्मण यांना सर्वसामान्य भारतीयांच्या मानसिकतेच अचूक भान आहे. हेच भान त्यांच्या कॉमन मॅन मधून व्यक्त होतं. कोणत्याही काळातील कोणत्याही वयाच्या व्यक्तीला त्यांचं विधान पटत ,रुचतं आणि म्हणूनच त्यांची लोकप्रियता दीर्घकाळ टिकून राहिली आहे. 

           आर के लक्ष्मण यांना पद्मभूषण ,पद्मविभूषण, पुरस्कारांनी सन्मानित करण्यात आले.तसेच रेमन मॅगसेसे अवार्ड (आशियातील नोबेल प्राइज)  देऊन सन्मानित करण्यात आले.

          आर के लक्ष्मण यांचे निधन वयाच्या 93 व्या वर्षी 26 जानेवारी 2015 या दिवशी दीनानाथ मंगेशकर रुग्णालय पुणे येथे झाले.

       सब टीव्ही वर आर के लक्ष्मण की दुनिया टेलिव्हिजन शो खूप गाजला.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                               😊💐 संकलन 💐😊

                                                    श्री. भरत पाटील.

😊 आजचे दिनविशेष : दि.-19 ऑक्टोबर,2020.😊

💐 वार :- सोमवार,  दि : - १९ ऑक्टोबर २०२० 💐

अश्विन शुक्ल-पक्ष शुक्ल तृतीया,

 शके १९४२

😊 💐 आजच्या ठळक घटना -💐 😊 

१२१६: इंग्लंडचा राजा जॉन मृत्यूमुखी पडल्यामुळे त्याचा ९ वर्षाचा मुलगा हेन्‍री हा राजेपदी आरुढ झाला.

१८१२: नेपोलियन बोनापार्टने मॉस्कोच्या सीमेवरुन माघार घेतली.

१९३३: जर्मनी लीग ऑफ नेशन्स (League of Nations) मधून बाहेर पडले.

१९३५: इथिओपियावर आक्रमण केल्यामुळे राष्ट्रसंघाने (League of Nations) इटलीवर आर्थिक निर्बंध घातले.

१९४४: दुसरे महायुद्ध – अमेरिकन फौजा फिलीपाइन्सला पोचल्या.

१९७०: भारतीय बनावटीचे पहिले मिग लढाऊ विमान हवाईदलाकडे सुपुर्द.

१९९३: पुण्याजवळील महारेडिओ दुर्बिण (GMRT) प्रकल्पाचे जनक आणि शास्त्रज्ञ प्रा. गोविंद स्वरुप यांना सर सी. व्ही. रामन पदक जाहीर.

१९९४: रुद्रवीणावादक उस्ताद असद अली खाँ यांना मध्य प्रदेश सरकारचा तानसेन पुरस्कार जाहीर.

२०००: पार्श्वगायिका आशा भोसले यांना राज्यशासनाचा गानसम्राज्ञी लता मंगेशकर पुरस्कार प्रदान.

२००५: मानवतेविरुद्ध गुन्ह्यांसाठी सद्दाम हुसेन यांच्याविरुद्ध खटला सुरू झाला.

  

🎂 💐 आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति - 💐 🎂

१९०२: कथालेखक दिवाकर कृष्ण केळकर तथा दिवाकर कृष्ण यांचा जन्म. (मृत्यू: ३१ मे १९७३ – हैदराबाद, आंध्र प्रदेश)

१९१०: तार्‍यांचे आयुर्मान व त्यांचा शेवट यावरील संशोधनासाठी १९८३ मधे नोबेल पारितोषिक मिळालेले भारतीय- अमेरिकन खगोल वैज्ञानिक सुब्रमण्यन चंद्रशेखर यांचा जन्म. (मृत्यू: २१ ऑगस्ट १९९५)

१९२०: कृतीशील विचारवंत आणि तत्त्वज्ञ पांडुरंगशास्त्री आठवले यांचा जन्म. (मृत्यू: २५ ऑक्टोबर २००३)

१९२५: वनस्पतीशास्त्रज्ञ व देवराई अभ्यासक डॉ. वामन दत्तात्रय तथा वा. द. वर्तक यांचा जन्म. (मृत्यू: १७ एप्रिल २००१)

१९३६: गीतकार शांताराम नांदगावकर यांचा जन्म. (मृत्यू: ११ जुलै २००९)

१९५४: रंगभूमी, चित्रपट व दूरचित्रवाणीवरील अभिनेत्री, लेखिका, सामाजिक कार्यकर्त्या प्रिया तेंडुलकर यांचा जन्म. (मृत्यू: १९ सप्टेंबर २००२)

१९६१: अभिनेते अजय सिंग देओल ऊर्फ सनी देओल यांचा जन्म.

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति - 💐 😢

१२१६: इंग्लंडचा राजा जॉन यांचे निधन. (जन्म: २४ डिसेंबर ११६६)

१९३४: ओडिया लेखक, संपादक व समाजसुधारक विश्वनाथ कार यांचे निधन. (जन्म: २४ डिसेंबर १८६४)

१९३७: नोबेल पारितोषिक विजेते ब्रिटिश भौतिकशास्त्रज्ञ अर्नेस्ट रुदरफोर्ड यांचे निधन. (जन्म: ३० ऑगस्ट १८७१)

१९८६: मोझांबिक देशाचे पहिले राष्ट्रपती समोरा महेल यांचे निधन. (जन्म: २९ सप्टेंबर १९३३)

१९५०: पुणे विद्यार्थी गृहाचे एक संस्थापक विष्णू गंगाधर तथा दादासाहेब केतकर यांचे निधन. (जन्म: ९ एप्रिल १८८७)

१९९५  बाल कलाकार व अभिनेत्री सलमा बेग ऊर्फ बेबी नाझ यांचे निधन.

२००३: बोत्सिया व हर्जेगोविना देशाचे पहिले अध्यक्ष अलिजा इझेटबेगोविच यांचे निधन. (जन्म: ८ ऑगस्ट १९२५)

२०११: भारतीय लेखक कक्कणदन यांचे निधन. (जन्म: २३ एप्रिल १९३५)

   💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

💐 स्मृतिदिन :- अर्नेस्ट रुदरफोर्ड ( 1937 )

      आधुनिक विज्ञानाच्या पितृत्वाचा मान अर्नेस्ट रुदरफोर्ड यांनाच दिला पाहिजे. त्यांचा जन्म 30 ऑगस्ट 1871 रोजी न्यूझीलंडमधील स्प्रिंग ग्रोव्ह येथे झाला.   1892 साली गणित आणि भौतिकशास्त्र या विषयात पदवी घेतल्यानंतर 1893 साली त्यांनी भौतिकशास्त्रात मास्टर्स डिग्री पूर्ण केली. पुन्हा 1894 या वर्षी बीएससी केले . अशी तीन पदव्या एका नंतर  एक हस्तगत केल्या. त्यांच्या बुद्धीची चमक बघून मँचेस्टर विद्यापीठाने त्यांना शिष्यवृत्ती बहाल केली. 1895 या वर्षी रुदरफोर्ड इंग्लंडला आले.

       1898 पासून रुदरफोर्ड यांनी किरणत्सर्जनाचा (RADIOACTIVITY) सखोल अभ्यास करण्यास प्रारंभ केला .किरणोत्सारी मूलद्रव्यामधून अल्फा ,बीटा, गॅमा प्रारणे बाहेर पडतात हे त्यांनी शोधून काढले.

        थोरियम या किरणोत्सारी मूलद्रव्याचा अभ्यास करताना त्यांना असे आढळले की किरणोत्सर्गा  मूळे मुळ मूलद्रव्याचे रूपांतर होऊन नवीन मूलद्रव्य तयार होते. यालाच किरणोत्सारी मूलद्रव्याचा र्हास प्रक्रिया (RADIOACTIVE DECAY) असे म्हणतात .यातूनच पुढे अर्ध आयुष्य काल (HALF LIFE PERIOD )ही संकल्पना त्यांनी शोधून काढली. 1906 साली जोहान्नस गायकर यांच्यासोबत अल्फा कणांचा हेलियम या मूलद्रव्या सोबत  काहीतरी संबंध असावा असे सांगितले.  परंतु तोपर्यंत अणुकेंद्रकाचा  शोध लागला नव्हता .

पुढे हिलीअमचे  अणुकेंद्रक म्हणजेच अल्फा कण हे सिद्ध झाले.

              1908 यावर्षी रुदरफोर्ड यांना दारावरील संशोधनासाठी रसायनशास्त्राचे नोबेल पारितोषिक देण्यात येऊन त्यांचा सन्मान करण्यात आला.

     1911 यावर्षी रुदरफोर्ड यांनी वेगळ्या पद्धतीने अणु रचनेचा अभ्यास करायला सुरुवात केली. 1896 साली जे जे थॉमसन यांनी अणसंरचनेची एक कल्पना मांडली होती .धन विद्युत् भारित गोलात ऋण भारित इलेक्ट्रॉन निरनिराळ्या ठिकाणी खोवलेले असतात अशी ती रचना होती. रुदरफोर्ड यांनी 1911 साली  अणुरचनेच्या शोधासाठी एक अत्यंत साधा प्रयोग योजला होता. सोन्याच्या अत्यंत पातळ पत्र्यावर अल्फा कणांचा मारा करून ते आपल्या मार्गापासून कसे विचलित होतात हे त्यांना बघायचं होतं .जर थॉमसन यांची  अणुसंरचना बरोबर असती तर अल्फा कण धन विद्युत् भारित असल्यामुळे ते मागे परत फिरले असते . परंतु रुदरफोर्ड यांना आश्चर्यकारक  निरीक्षणे  मिळाली .20000 पैकी एक अल्फा कण मागे वळला. बहुसंख्य आरपार गेले. काही कमी-अधिक कोनाने  विचलित झाले. यावरून त्यांनी अणुकेंद्रक आणि त्याभोवती प्रचंड रिक्त पोकळी असून त्यात इलेक्ट्रॉन्स केंद्रका भोवती  फिरतात अशी रचना सांगितली .जी सुर्यमाले प्रमाणे आहे आणि आजही अबाधित आहे . 1919 -20 साली अणुकेंद्रकात धन प्रभारित प्रोटॉन्स आणि  विद्युतभार रहीत न्युट्रान्स असावेत असेही त्यांनी सांगितले. त्यांच्या शिष्यांनी 1932 साली न्यूट्रॉनचा शोध लावला .

          अशा या महान शास्त्रज्ञाचा मृत्यू 19 ऑक्टोबर 1937 रोजी लंडन येथे झाला .त्याला न्यूटनच्या शेजारी वेस्टमिनिस्टर अॅबे इथे पुरण्यात आले .

     अर्नेस्ट रुदरफोर्ड यांना आयुष्यात प्रचंडच मानमरातब मिळाले .त्यांनी अणुचे  नवीन मॉडेल मांडून विश्वा विषयीच्या आपल्या ज्ञानात मोठीच भर घातली यात शंकाच नाही नाही. सात राष्ट्रांनी त्यांच्या सन्मानार्थ पोष्टा ची तिकीटे काढलेली आहेत.

    💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐  

    💐 जन्मशताब्दी :-पांडुरंग शास्त्री आठवले(1920)

         ती तारीख होती १९ मार्च १९९५. ठिकाण गुजरात राज्यातील राजकोट. तब्बल दहा लाख लोक तिथे एका भव्य मैदानात एकत्र आली होती. त्या लोकांना तिथे येण्यासाठी ना कुणी वाहनं दिली होती, ना पैसे. हे सगळे लोक स्वत:चे पैसे खर्च करून मिळेल त्या वाहनानं तिथे पोहोचले होते. त्यांच्या राहण्याची आणि जेवणाची व्यवस्थाही त्यांनी स्वत:च केली होती. ही मंडळी ज्यांचे भाषण ऐकायला आले होते, ती भाषण करणारी व्यक्ती कुणी राजकारणी नव्हती किंवा चित्रपटांत काम करणारा सुपरस्टार नव्हती. ते होते सगळ्यांचे लाडके 'दादा'. लाखो लोकांना सन्मानानं जगायला शिकविणारे दादा. त्यांच्या जीवनात आमूलाग्र बदल घडवून आणणारे दादा.

              अध्यात्म आणि समाजकारण यांच्या योग्य मिलाप साधला गेला, तर काय चमत्कार होऊ शकतो हे `दादां'नी दाखवून दिलं. हे `दादा' म्हणजेच पांडुरंग शास्त्री आठवले.

           दादा एक उत्तम तत्त्वज्ञ आणि समाज सुधारक होते. त्यांनी `स्वाध्याय' परिवाराची स्थापना केली. श्रीमद् भगवद्गीता आणि उपनिषदे यांच्यावर आधारीत तत्त्वज्ञानाच्या आधारे त्यांनी समाजसुधारणेचा ध्यास घेतला आणि कर्मयोगातून सामान्य जनतेला सुखी जीवनाचा मार्ग शोधून दिला.

                  पांडुरंग शास्त्री आठवले यांचा जन्म १९ ऑक्टोबर १९२० मध्ये कोकणातील रोहा येथे झाला.  

              पांडुरंग शास्त्रीच्या बुद्धिमत्तेची जाणीव त्यांच्या आजोबांनी हेरली होती. पारंपरिक शालेय शिक्षण दादांच्या बुद्धिमत्तेला न्याय देण्यास असमर्थ असल्याचं त्यांना वाटत होतं. त्यांनी दादांसाठी खास शिक्षणाची सोय करण्याचे ठरविले. त्यांनी पदार्थ विज्ञान, साहित्य, तत्त्वज्ञान आणि इंग्रजी अशा चार विषयांचे उत्तमोत्तम प्राध्यापक दादांना शिक्षण देण्यासाठी नेमले.

            याचा अतिशय चांगला परिणाम दिसून आला. पांडुरंग शास्त्रींवर उत्तम संस्कार झाले. त्यांच्या विचारांना योग्य दिशा मिळाली.त्यांनी हिंदू धर्मातील जाचक चातुर्वर्ण्य पद्धतीचा निषेध केला, त्याग केला. त्यांचे वडील  वैजनाथ हे संस्कृतचे शिक्षक होते.वयाच्या बाविसाव्या वर्षी दादांनी आपल्या वडिलांनी सुरू केलेल्या पाठशाळेत भगवद्गीतेवर प्रवचनं द्यायला सुरुवात केली. 

१९५४ मध्ये जापान येथे झालेल्या दुसर्‍या धार्मिक परिषदेत त्यांनी वेद आणि भगवद्गीतेवरील तत्त्वज्ञानावर भाषण केले. 

          वयाच्या चोविसाव्या वर्षी दादांचा निर्मलादेवींशी विवाह झाला. १९५७ साली त्यांना कन्यारत्न प्राप्त झालं. तिचं नाव त्यांनी जयश्री ठेवलं. निर्मलादेवींनी दादांना आयुष्यभर उत्तम साथ दिली. जापानहून परतल्यावर दादांच्या मनात तत्त्वज्ञान विद्यापीठ सुरू करण्याचा विचार घोळत होता. त्यासाठी पैशाची गरज होती. पैशासाठी कुणाकडेही हात पसरायचे नाहीत, हे दादांनी ठामपणे ठरवलेलं होतं. त्या वेळी निर्मलादेवींनी स्वखुशीने त्यांचे दागिने दिले.

             आपल्या क्रांतिकारी `स्वाध्याय' चळवळीची सुरुवात त्यांनी १९५८ साली गुजरातमधील सौराष्ट्र विभागात केली. बघताबघता या चळवळीला एका खूप मोठय़ा `परिवारा'चं स्वरूप प्राप्त झालं. लाखो गरीब, मध्यमवर्गीय आणि श्रीमंत वर्गांतील तरुण मुले-मुली आणि स्त्री-पुरुष यात सामील झाले. हे सर्व जण जाती-धर्मांच्या भिंती तोडून ईश्वरी प्रेमाचा साक्षात्कार घडवू लागले. अध्यात्माच्या शक्तीतून आश्चर्यकारकरीत्या सामाजिक आणि आर्थिक परिवर्तन घडू लागले. 

              मुख्यत: गुजरात आणि महाराष्ट्रातील सुमारे एक लाख गावांपर्यंत ही चळवळ पोहोचली. स्वाध्याय परिवारानं सहकारी तत्त्वावर शेती, मासेमारी आणि वृक्ष लागवड अशा अनेक योजना यशस्वीरीत्या राबविल्या. सुरुवातीला काही गावांमध्ये सुरू झालेली चळवळ चार दशकांत अमेरिका, इंग्लंड, आफ्रिकेपर्यंत पसरली.        व्यसनमुक्ती, सामाजिक जबाबदारीचे भान, पर्यावरणसंवर्धन आणि स्वकष्टाने आत्मसन्मान जागवून समानता निर्माण करण्याचा मंत्र या सूत्रांवर त्यांच्या स्वाध्याय चळवळीचा पाया उभा राहिला. 

         `रिलिजस इकॉनॉमिस्ट' असा त्यांचा गौरव झाला. शेतकरी बंधूंच्या मुलांसाठी त्यांनी सहा कॉलेजेस काढली. भगवद्गीतेतील अध्यात्म आणि आधुनिक जीवन यांची योग्य सांगड त्यांनी घातली. त्यातूनच मच्छीमारांना एक दिवसांचे उत्पन्न आपल्या बांधवांच्या कुटुंबीयांसाठी वापरण्याचा `मत्स्यगंधा' उपक्रम जवळजवळ वीस वर्षे यशस्वीपणे चालला. `योगेश्वर कृषी'सारख्या उपक्रमातून सामूहिक शेतीचा मंत्र त्यांनी दिला.

        पांडुरंग शास्त्री आठवले दादांना खालील  पुरस्कार देऊन सन्मानित करण्यात आले.

 १९८७ - `इंदिरा गांधी प्रियदर्शिनी पुरस्कार' 

१९८८ - `महात्मा गांधी पुरस्कार', 

१९९२ -`लोकमान्य टिळक सन्मान

१९९६ -`रेमॉन मॅगसेसे पुरस्कार' 

आणि १९९९ साली भारत सरकार तर्फे `पद्मविभूषण पुरस्कार' .

        २५ ऑक्टोबर २००३ रोजी वयाच्या ८४व्या वर्षी मुंबईच्या गिरगावातील त्यांच्या निवासस्थानी निधन झाले.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                               😊💐 संकलन 💐😊

                                                       श्री. भरत पाटील .

😊 आजचे दिनविशेष : दि .-17 ऑक्टोबर,2020.😊

😊  वार :- शनिवार,   दि :- १७ ऑक्टोबर ,२०२० 😊

अश्विन कृष्ण-पक्ष कृष्ण, 

शके १९४२

😊 आंतरराष्ट्रीय गरीबी निर्मूलन दिन

😊 💐 १७ ऑक्टोबर – घटना 💐 😊

१८३१: मायकेल फॅरॅडे यांनी विद्युत चुंबकीय प्रवर्तनाचा (Electro Magnetic Induction) गुणधर्म प्रयोगाद्वारे सिद्ध केला.

 १८८८: थॉमस एडिसन यांनी ऑप्टिकल फोनोग्राफ (प्रथम चित्रपट) साठी पेटंट दाखल केले. 

१९१७: पहिले महायुद्ध –

🎂 💐 १७ ऑक्टोबर – जन्म 💐 🎂

 १८१७: भारतीय शिक्षणतज्ञ, समाजसुधारक आणि तत्त्ववेत्ते सर सय्यद अहमद खान यांचा जन्म. (मृत्यू: २७ मार्च १८९८) 

१८६९: भारत गायन समाज या संस्थेचे संस्थापक गायनाचार्य पं. भास्करबुवा बखले यांचा जन्म. (मृत्यू: ८ एप्रिल १९२२)

😢 💐 १७ ऑक्टोबर – मृत्यू 💐 😢

 १७७२: अफगणिस्तानचे राज्यकर्ता अहमदशाह दुर्रानी (दुराणी) यांचे निधन. 

१८८२: इंग्लिश व्याकरणकार, ग्रंथकार व धर्मसुधारक दादोबा पांडुरंग तर्खडकर यांचे निधन. (जन्म: ९ मे १८१४) 

१८८७: जर्मन भौतिकशास्त्रज्ञ गुस्ताव्ह किरचॉफ यांचे निधन.

      💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

    💐  स्मृतिदिन :-दादोबा पांडुरंग तर्खडकर. (1882)

           इंग्रजांचे राज्य भारतात आल्यानंतर जे पाच विद्यार्थी शिकू लागले त्यापकी दादोबा पांडुरंग तर्खडकर एक होते.त्यांना मराठी भाषेचे पाणिनी या नावाने ओळखले जाते.अव्वल इंग्रजीतील मराठी व्याकरणकार, ग्रंथकार आणि कळकळीचे धर्मसुधारक होते .      

       मुंबई येथे 9 मे 1814 या दिवशी त्यांचा जन्म झाला . प्राथमिक शिक्षण घरी वडिलांजवळ तसेच खाजगी शाळांतून आणि माध्यमिक शिक्षण ‘बॉम्बे नेटिव्ह एज्युकेशन सोसायटी’ च्या शाळेत झाले.

            गुजराती व फार्सी भाषा त्यांना अवगत होत्या. सरकारी नोकरीत शिक्षक, अधीक्षक, उपजिल्हाधिकारी अशा विविध हुद्यांवर त्यांनी काम केले, सेवानिवृत्तिनंतर अल्पकाळ ओरिएंटल ट्रान्स्लेटरच्या हुद्यावर ते होते.

            संस्कृत व इंग्रजी भाषांच्या व्याकरणाचे अध्ययन करून आणि मराठी भाषेच्या रूपविचाराची स्वतंत्र प्रज्ञेने व्यवस्था लावून मराठी भाषेचे व्याकरण (१८३६) त्यांनी सिद्ध केले. ह्या व्याकरणाच्या अनेक आवृत्या निघाल्या. १८८१ मध्ये दादोबांनी आपल्या व्याकरणाच्या सातव्या आवृत्तीची पूरणिकाही प्रसिद्ध केली.

             विद्यार्थ्यांसाठी शालोपयोगी लघुव्याकरणही (१८६५) त्यांनी लिहीले. त्याच्याही अनेक आवृत्या निघाल्या. मोरोपंतांच्या केकावलीवर यशोदापांडुरंगी  (१८६५) ही गद्य टीका त्यांनी लिहिली. तीतून दादोबांची सहृदयता प्रत्ययास येते. ह्या टीकेस इंग्रजी आणि मराठी अशा दोन प्रस्तावना त्यांनी जोडल्या. त्यांपैकी मराठी प्रस्तावनेत त्यांचे वाङ्‌मयविषयक विविध विचार आलेले आहेत. 

            त्यांचे १८४६ पर्यंतचे आत्मचरित्र  (१९४७, संपा. अ. का. प्रियोळकर) महत्त्वाचे आहे. अव्वल इंग्रजीतील जवळजवळ एकमेव आत्मचरित्र म्हणून दादोबांच्या आत्मचरित्राचे महत्त्व आहेच. तथापि त्यांच्या काळातील धार्मिक, सामाजिक, शैक्षणिक आणि राजकीय स्थितीचे त्यात पडलेले प्रतिबिंबही अभ्यासकांच्या दृष्टीने मोलाचे आहे. स्वतः दादोबांचे जीवन अशा काही चळवळींशी वेगवेगळ्या प्रकारे निगडित झालेले असले, तरी त्यांच्या आत्मचरित्रातून त्या चळवळींबरोबरच दादोबांचे व्यक्तिमत्त्वही स्पष्टपणे प्रत्ययास येते. साधी भाषाशैली आणि प्रांजळ निवेदन ही ह्या आत्मचरित्राची काही उल्लेखनीय वैशिष्ठ्ये.

          यांशिवाय मराठी नकाशांचे पुस्तक  (१८३६), इंग्रजी व्याकरणाची पूर्वपीठिका (१८६०), धर्मविवेचन  (१८६८), पारमहंसिक ब्राह्मधर्म  (१८८०) आणि शिशुबोध  (१८८४) अशी विविध प्रकारची त्यांची ग्रंथरचना आहे, तसेच काही मराठी आणि इंग्रजी स्फुट निबंधही त्यांनी लिहिले. 

               विधवापुनर्विवाहाचे समर्थन करण्यासाठी त्यांनी लिहिलेला ‘विधवाश्रुमार्जन’ हा संस्कृत निबंध बाबा पदमनजी ह्यांच्या यमुनापर्यटन  ह्या कादंबरीत अंतर्भूत करण्यात आला होता. 

            दादोबांच्या साहित्यात साधेपणा आणि विचारप्रवर्तकता आहे. त्यांचे मराठी व्याकरणविषयक कार्य अग्रेसर महत्त्वाचे असून त्यायोगे मराठी गद्याला प्रमाणरूप प्राप्त झाले असल्याने ‘मराठी भाषेचे पाणिनी’ हे रास्त बिरुद त्यांना लावले जाते.

           ग्रंथलेखनाप्रमाणेच समाजसुधारणेचे कार्यही दादोबांनी केले. सरकारी नोकरी करीत असतानाच लोकहिताच्या कार्यात त्यांनी भाग घेतला. दुर्गाराम मनसाराम मेहेता यांनी सुरतला स्थापन केलेली मानवधर्मसभा (१८४४) आणि राम बाळकृष्ण जयकर यांच्या नेतृत्वाखाली स्थापन झालेली परमहंस सभा (सु. १८४८) या धर्मसुधारक संस्थांमागे दादोबांची प्रेरणा होती. 

            यांशिवाय मराठी ज्ञानप्रसारक सभा, मुंबई विद्यापीठ, पुनर्विवाहोत्तेजक सभा, बॉम्बे असोसिएशन इ. संस्थांच्या कार्यातही त्यांचा सहभाग असे.

        इंग्रज  सरकारने रावबहादुर ही पदवी त्यांना बहाल केली. मुंबई येथे 17 ऑक्टोबर 1882 रोजी ते निधन पावले.

   💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

  💐  जन्मदिन -: स्मिता पाटील  (1955)  

      रुपेरी पडद्यावर भारतीय स्त्रीची पर्यायी प्रतिमा साकारणारी सक्षम अभिनेत्री म्हणून स्मिता पाटील हीच चित्रपट सृष्टीच्या इतिहासात एक वेगळं स्थान आहे. अल्पायुषी ठरलेल्या स्मिता पाटीलने विविध व्यक्तिरेखांच्या संवेदना व त्यांचे व्यक्तिमत्त्व इतक्या प्रभावीपणे आणि सूक्ष्म बारकाव्यांसह अभिव्यक्त केलं की त्यामुळे पडद्यावरील सौंदर्याच्या रूढ संकल्पना दुय्यम ठरल्या.

           स्मिता पाटील हिचा जन्म 17 ऑक्टोबर 1955 रोजी पुणे येथे झाला . त्यांनी पुण्यातील रेणुका स्वरूप मेमोरियल माध्यमिक शाळेतून (मुलींच्या भावे स्कूलमधून) शिक्षण घेतले. त्यांचे वडील शिवाजीराव गिरधर पाटील हे राजकारणी होते. त्यांच्या आई विद्याताई पाटील या समाजसेविका होत्या.

            त्यांचे अभिनयाचे शिक्षण पुण्यातील फिल्म अ‍ॅन्ड टेलिव्हिजन इन्स्टिट्यूट ऑफ इंडियात झाले होते.राष्ट्र सेवा दलाच्या सांस्कृतिक कार्यक्रमात सक्रीय असलेल्या स्मिताने दृकश्राव्य माध्यमाची सुरुवात दूरदर्शनवरील बातमीदार(न्यूज रीडर) या नात्याने केली .

         छोट्या पडद्यावरील या भूमिकेवरून स्मिता पाटील यांचे सुप्त गुण हेरून शाम बेनेगल या समर्थ दिग्दर्शकाने तिला निशांत आणि चरणदास चोर (1975 )या चित्रपटात अभिनयाची संधी दिली .हिंदी चित्रपटसृष्टीतील पदार्पणानंतर बेनेगल यांनी दिग्दर्शित केलेल्या ," मंथन" ,  आणि  "भूमिका" या चित्रपटातील तिच्या भूमिका गाजल्या. यातील कसदार अभिनयामुळे स्मिताला कलात्मक चित्रपटसृष्टीत मान्यता मिळालीच आणि राष्ट्रीपती पुरस्कारही मिळाले.

        "मंथन " मधून स्मिताने सहकारी चळवळीत सक्रिय झालेल्या हरिजन स्त्रीच्या व्यक्तिरेखेमधील सळसळते चैतन्य ,आक्रमकता आणि सचोटी यांचा सशक्त आविष्कार केला .

          त्याच प्रमाणे हंसा वाडकर या अभिनेत्रीच्या आत्मकथेवर आधारित "भूमिका "मधून तिने पुरुषप्रधान संस्कृतीत शोषत ठरणार्या  स्त्रीच्या संवेदना प्रभावीपणे अभीव्यक्त केल्या.

      सशक्त अभिनय आणि प्रभावी व्यक्तिमत्त्व या तिच्या गुणवैशिष्ट्यांमुळे स्मिता पाटीलला 1979 ते 1986 च्या दरम्यान आघाडीच्या दिग्दर्शकांच्या कलात्मक चित्रपटांमध्ये महत्त्वाच्या भूमिका मिळाल्या. या काळातील तिच्या अशा हिंदी व प्रादेशिक चित्रपटांमध्ये "आक्रोश " , "अर्धसत्य "(गोविंद निहलानी) ," मंडी " (श्याम बेनेगल), "सद् गती "(सत्यजित रे) , "भवनी भवाई "  "मिर्च मसाला" (चेतन मेहता), " चक्र ", "गमन" (मुजफ्फर अली) , "अकालेर संबंधाने "(मृणाल सेन) "जैत रे जैत" , " उंबरठा "( जब्बार पटेल) या चित्रपटांचा समावेश होतो.

          स्मिता पाटील यांनी दलित, शोषित स्त्रियांच्या, बंडखोर स्त्रियांच्या ,आंतरिक बळ असलेल्या स्त्रियांच्या प्रतिमा परिणामकारकतेने साकार केल्या .याबाबत शबाना आजमी या तिच्या समकालीन अभिनेत्रीही योगदान केलं आहे .या अभिनेत्रींनी हिंदी चित्रपटातील दुःखी ,अबला ,सोशिक गृहिणी, शोभिवंत प्रेयसीच्या रूढ झालेल्या प्रतिमांना पर्यायी अशा प्रतिमा सक्षमतेने साकार केल्या. वेगळ्या मूल्य चौकटी व निष्ठा घेऊन जगणाऱ्या व्यक्तिरेखांना या अभिनेत्रींनी  एका अर्थाने मान्यताच मिळवून दिली . स्मिता पाटील यांना 1985 मध्ये पद्मश्री पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले. 

      चित्रपट सृष्टीत असं महत्त्वाचे योगदान करणाऱ्या स्मिता पाटीलचा राज बब्बर सोबतचा संसार आणि तिची कारकीर्दही तिच्या अकाली मृत्यूमुळे अधुरी राहिली. प्रसूतीच्या वेळी अचानक स्वास्थ बिघडून 13 डिसेंबर 1986 रोजी वयाच्या अवघ्या 31 व्या वर्षी या सर्जनशील अभिनेत्रीचे निधन झालं . पण मृत्यूनंतरही मास्को, न्यूयॉर्क ,फ्रान्समधील विविध महोत्सवांमध्ये तिच्या चित्रपटांच सिंहावलोकन झालं.आंतरराष्ट्रीय स्तरावर रसिक व समीक्षकांकडून इतकी मान्यता मिळवणारी ती पहिली भारतीय अभिनेत्री ठरली.

          धुळे जिल्ह्यातील शिरपूर येथे त्यांच्या स्मरणार्थ स्मिता पाटील पब्लिक स्कुल ही शाळा चालवली जाते.

‌                                           💐💐 संकलन 💐💐

                                               श्री. भरत पाटील.

😊 आजचे दिनविशेष : दि .-15 ऑक्टोबर,2020.😊

💐 वार : - गुरुवार,  दि :- १५ ऑक्टोबर २०२० 💐

अश्विन कृष्ण-पक्ष कृष्ण १३/१४

शके १९४२

जागतिक विद्यार्थी दिन

वाचन प्रेरणा दिन

जागतिक हातधुणे दिन

😊 💐 १५ ऑक्टोबर – घटना 💐 😊

१८४६: अमेरिकन डॉक्टर डॉ. जॉन वॉरेन यांनी शस्त्रक्रिया करताना भूल देण्यासाठी सर्वप्रथम इथर या रसायनाचा वापर केला.

 १८७८: एडिसन इलेक्ट्रिक लाईट कंपनीचे काम सुरू झाले. 

🎂 💐 १५ ऑक्टोबर – जन्म 💐 🎂

 १५४२: तिसरा मुघल सम्राट बादशाह अकबर यांचा जन्म. (मृत्यू: १२ ऑक्टोबर १६०५) 

१६०८: इटालियन गणिती व पदार्थ वैज्ञानिक, हवादाबमापीचे (barometer) संशोधक इव्हानजेलिस्टा टॉरिसेली यांचा जन्म. (मृत्यू: २५ ऑक्टोबर १६४७) 

१८४१: जपानचे पहिले पंतप्रधान इटो हिरोबुमी

😢 💐 १५ ऑक्टोबर – मृत्यू 💐 😢

१७८९: उत्तर पेशवाईतील प्रसिद्ध न्यायाधीश रामचंद्र विश्वनाथ तथा रामशास्त्री प्रभुणे यांचे निधन. 

१७९३: फ्रेंच राज्यक्रांती – फ्रान्सचा राजा लुई (सोळावा) यांची विधवा पत्नी मेरी अँटोनिएत हिचा गिलोटीनवर वध करण्यात आला. 

१९१७: पहिल्या महायुद्धात गाजलेली डच

     💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

      😊🎂  जन्मदिन:-पी.जी.वुडहाऊस (जन्म 15 ऑक्टोबर 1881 मृत्यू 14 फेब्रुवारी 1975)

      इंग्रजी साहित्यातील निखळ विनोद पर्वाचे निर्माते,

वुडहाऊस यांनी 70 कादंबर्या ,300 लघुकथा, 500 निबंध, 6पटकथा व 16 नाटकं असं विपुल विनोदी लेखन करून वाचक आणि प्रेक्षकांना मनमुराद हसवलं.

          युनायटेड किंग्डम मध्ये लंडनच्या जवळ असलेल्या गिल्डफॉर्ड येथे वुडहाऊस यांचा जन्म झाला. त्यांचे वडील हॉंगकॉंग येथे मॅजिस्ट्रेट होते .डॉलविच कॉलेजमधून शिक्षण पूर्ण केल्यानंतर त्यांनी बँकेत नोकरी करायला सुरुवात केली परंतु तिथे मन न रमल्यामुळे त्यांनी ती नोकरी सोडून दिली आणि लेखनाकडे वळले. सुरुवातीचे लेखन शाळेतील गोष्टींच्या स्वरूपाचे होते. त्यानंतर त्यांनी आपला मोर्चा विनोदी लेखनाकडे वळविला .अनेक विनोदी पात्रांची निर्मिती केली. जे वाचकांच्या परिचयाचे झाले .आपल्याकडे बाबुराव अर्नाळकर यांनी अशी लोकांना परिचित झालेली पात्र निर्माण केली होती.

             त्यांनी निर्माण केलेल्या ' बर्टीवुस्टर ' आणि त्याचा इनामदार हरकाम्या ' जीव्हज् ' या व्यक्तिरेखांनी अमाप लोकप्रियता संपादन केली .त्यांनी निर्माण केलेल्या विनोद पर्वामुळे साहित्यातल्या आनंदाचा ,करमणुकीचा आणि निखळ शेरेबाजीचाही वस्तुपाठच जणू घातला गेला. या व्यक्तिरेखांना घेऊन ' पाॅट हंटर्स ' ही पहिली कादंबरी 1902 मध्ये प्रकाशित झाली. वयाच्या 91 व्या वर्षी  ' मच ओब्लाइज्ड जीव्हज् 'ही कादंबरी प्रकाशित झाली. ही त्यांची अखेरची कादंबरी.

    1902 पासून सुरू झालेल्या विनोद पर्वात बर्टीवुस्टर आणि जीव्हज् च्या नानाविध रंगात वाचक-प्रेक्षक अक्षरशः न्हाऊन निघाले .रसिकांच भरभरून प्रेम मिळवणाऱ्या पी जी वुडहाऊस यांना इंग्रजी भाषेतील सर्वोत्कृष्ट लेखक म्हणून ऑक्सफर्ड विद्यापीठाची सन्माननीय डिलीट प्राप्त करण्याचाही मान मिळाला.

        त्यांनी निखळ विनोदातून सामाजिक वास्तवावर, मानवी स्वभावातील गुणदोषांवर सहजपणे बोट ठेवले आणि त्यावर रसिक बेहद्द खुश झाले .त्यांच्या लेखनातील विनोदी व्यक्तिरेखा ,घटना मालिका, खुसखुशीत कोपरखळ्या मारत गुदगुल्या तर करतातच पण अंतर्मुखही व्हायला लावतात . हीच त्यांच्या लिखाणाची खासियत आहे .

             त्यांच्या बहुतेक कथा-कादंबर्यांची पार्श्वभूमी इंग्लंडमधली असली तरीही संपूर्ण जगात अशी पात्रे आणि अशा घटना सर्वत्र आढळणाऱ्या आहेत म्हणून त्यांच्या लेखनावर जगभराच्या वाचकांच्या उड्या पडतात.  वुडहाऊस निर्मिती पर्वाची मोहिनी अजून 

तीळमात्र कमी झालेली नाही यातच सारे काही आले आहे.

      14 फेब्रुवारी 1975 रोजी विकाराने न्यूयॉर्क, अमेरिका येथे त्यांचे निधन झाले.

   💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

    😊🎂  जन्मदिन :- मिसाईल मॅन डॉ.ए.पी.जे. अब्दुल कलाम

डॉ .कलाम यांचा जन्म १५ ऑक्टोबर १९३१ रामेश्वर येथे. कलाम यांचे वडील रामेश्वरमला येणाऱ्या यात्रेकरूंना होडीतून धनुष्कोडीला नेण्या-आणण्याचा व्यवसाय करीत. मुलाच्या महाविद्यालयातील प्रवेशासाठी लागणारे पैसेही त्यांच्याकडे नव्हते. बहिणीने स्वतःचे दागिने गहाण ठेवून त्यांना पैसे दिले.

त्यांचे शिक्षण खाली ठिकाणी झाले

: श्वार्ट्‌झ (Schwartz) हायस्कूल, रामनाथपुरम. सेंट जोसेफ कॉलेज, त्रिचनापल्ली येथे विज्ञान शाखेतील पदवी (१९५४). नंतर चेन्नई येथून एरोनॉटिकल इंजिनियरिंगची पदविका घेतली (१९६०). 

        त्या काॅलेजातून अवकाशसंशोधन(एरोनाटिक्स)चा डिप्लोमा पूर्ण केल्यानंतर त्यांनी अमेरिकेतील 'नासा' या प्रसिद्ध संशोधन संस्थेत चार महिने एरोस्पेस टेक्नॉलॉजीचे प्रशिक्षण घेतले. , त्यानंतर अब्दुल कलाम यांचा १९५८ ते ६३ या काळात संरक्षण संशोधन व विकास संस्थेशी (DRDO) संबंध आला. डी.आर.डी.ओ.मध्ये सीनियर सायंटिस्ट. तेथे असताना प्रोटोटाईप हॉवरक्रॉफ्ट (हॉवरक्राफ्टचे कामचलाऊ मॉडेल) तयार केले. हैद्राबादच्या डी.आर.डी.ओ.(डिफेन्स रिसर्च ॲन्ड डेव्हलपमेंट ऑर्गनायझेशन)चे संचालकपद.

१९६२ : बंगलोरमध्ये असताना भारतीय अवकाश कार्यक्रमात सहभागी. एरोडायनॅमिक्स डिझाइनच्या फायबर रीएनफोर्स्ड प्लास्टिक (FRP) या प्रकल्पात सहभागी.

१९६३ ते ७१ :विक्रम साराभाई यांच्याबरोबर काम केले. तिरुअनंतपुरम (त्रिवेंद्रम) येथील विक्रम साराभाई स्पेस रिसर्च सेंटर (ISRO) येथे सॅटेलाईट लॉन्च व्हेईकल (SLV) प्रोग्रॅमचे प्रमुख.

१९७८ ते ८६ : प्रा. सतीश धवन यांच्याबरोबर काम.

१९७९ : SLVच्या उड्डाण कार्यक्रमाचे संचालक

१९७९ ते ८० : थुंबा येथे एसएलव्ही-३ चे प्रोजेक्ट डायरेक्टर. (जुलै १९८० अवकाशात रोहिणी हा कृत्रिम उपग्रह प्रक्षेपित)

१९८१ : पद्मभूषण पुरस्कार प्राप्त

१९८५ : त्रिशूल या अग्निबाणाची निर्मिती.

१९८८ : पृथ्वी अग्निबाणाची निर्मिती. रिसर्च सेंटरची इमारत तयार करवली.

१९८९ : अग्नी या अग्निबाणाची निर्मिती.

१९९० : आकाश व नाग या अग्निबाणांची निर्मिती.

१९९१ : वैज्ञानिक सल्लागार, संरक्षण मंत्री व डी.आर.डी.ओ.चे प्रमुख या नात्याने त्यांनी अर्जुन हा एम.बी.टी.(मेन बॅटल टॅंक) हा रणगाडा व लाइट कॉंबॅट एअरक्राफ्ट (एल.सी.ए.) यांच्या निर्मितीत महत्त्वाची भूमिका पार पाडली.

१९९४ : 'माय जर्नी ' हा कवितासंग्रह प्रकाशित.

२५ नोव्हें. १९९८ : भारतरत्‍न हा पुरस्कार प्राप्त.

२००१ : सेवेतून निवृत्त.

२००२ : भारताच्या राष्ट्रपतीपदावर नेमणूक. 

                  कलाम भारताच्या प्रजासत्ताक देशाच्या ११व्या अध्यक्षपदावर यशस्वी ठरले आणि २५ जुलै रोजी शपथ घेण्याआधी राष्ट्रपती भवनमध्ये दाखल झाले. 

     ज्यांना राष्ट्रपती बनण्यापूर्वी भारत रत्न, भारताचा सर्वोच्च नागरिक सन्मान मिळाला आहे, असे कलाम हे भारताचे तिसरे राष्ट्रपती होते. यापूर्वी डॉ सर्वेपल्ली राधाकृष्णन (1 9 54) आणि डॉ. जाकिर हुसेन(1963) हे आधी भारतरत्नचे लाभकर्ते होते व नंतर भारताचे राष्ट्रपती झाले.कलाम हे राष्ट्रपती भवनवर आलेले प्रथम शास्त्रज्ञ होते. कलाम यांच्या अध्यक्ष म्हणून केलेल्या कामामुळे त्यांना पीपल्स प्रेसिडेंट म्हणतात.  कलाम यांचा कार्यकाळ २५ जुलै २००२पासून २५ जुलै २००७ पर्यंत झाला.

         ए.पी.जे. अब्दुल कलाम २७ जुलै २०१५ रोजी कलाम शिलॉंग येथे भारतीय शास्त्र व्यवस्थापन शिलॉंग येथे "पृथ्वी नावाचा एक जिवंत ग्रह तयार करणे" या विषयावर व्याख्यान देण्यासाठी गेले. पायरीवरून जात असताना त्याला काही अस्वस्थ वाटले, परंतु थोड्या विश्रांतीनंतर सभागृहात प्रवेश करण्यास सक्षम झाले. संध्याकाळी सुमारे साडेसाहा वाजता व्याख्यान देताना ते स्टेज वरून कोसळले .  आयसीयूत युनिट मध्ये ठेवण्यात आले तरी कलाम यांना ७-४५ला   मृत घोषित करण्यात आले. 

       30 जुलै 2015 रोजी पंतप्रधान, तामिळनाडुचे राज्यपाल आणि कर्नाटक, केरळ आणि आंध्रप्रदेशचे मुख्य मंत्री यांच्यासह 350,000 हून अधिक लोक उपस्थित होते.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                             😊💐 संकलन 💐 😊

                                                 श्री. भरत पाटील.

😊 आजचे दिनविशेष : दि .- 14 ऑक्टोबर,2020 .😊

💐 वार :- मंगळवार,        दि :- १४ ऑक्टोबर २०२० 💐

अश्विन कृष्ण-पक्ष कृष्ण द्वादशी

शके १९४२

जागतिक मानक दिन

💐 😊 १४ ऑक्टोबर – घटना 😊 💐 

 १८८२: भारतात (सध्याच्या पश्चिम पाकिस्तान) पंजाब विद्यापीठ सुरु झाले. 

१९१२: अमेरिकेचे माजी राष्ट्राध्यक्ष थियोडोर रुझवेल्ट यांच्यावर जॉन श्रॅन्क या वेडसर व्यक्तीने खुनी हल्ला केला. 

१९२०: ऑक्सफर्ड विद्यापीठाने पदवी अभ्यासक्रमास स्त्रियांना प्रवेश दिला.

 🎂 💐 १४ ऑक्टोबर – जन्म 💐 🎂 

१६४३: मुघल सम्राट बहादूरशहा जफर (पहिला) यांचा जन्म. (मृत्यू: २७ फेब्रुवारी १७१२) 

१७८४: स्पेनचा राजा फर्डिनांड (सातवा) यांचा जन्म. (मृत्यू: २९ सप्टेंबर १८३३) 

१८८२: आयर्लंड प्रजासत्ताकाचे पहिले राष्ट्राध्यक्ष इमॉन डी व्हॅलेरा यांचा जन्म. (मृत्यू: २९ ऑगस्ट १९७५)

😢 💐 १४ ऑक्टोबर – मृत्यू 💐 😢

 १९१९: जर्मन उद्योगपती जॉर्ज विलहेम फॉन सिमेन्स यांचे निधन. (जन्म: ३० जुलै १८५५) 

१९४४: जर्मन सेनापती एर्विन रोमेल यांचे निधन. (जन्म: १५ नोव्हेंबर १८९१) 

१९४७: साहित्यसम्राट नरसिंह चिंतामण तथा तात्यासाहेब केळकर यांचे निधन

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

      

😢 स्मृतिदिन :-   रघुनाथ धोंडो कर्वे    (1953)

     💐   रघुनाथ धोंडो कर्वे (जन्म : मुरुड-रत्नागिरी, 14 जानेवारी 1882; मृत्यू : पुणे, 14 ऑक्टोबर 1953) 

हे गणिताचे प्राध्यापक आणि महाराष्ट्रातील अग्रणी समाजसुधारक होते. हे धोंडो केशव कर्वे यांचे ज्येष्ठ पुत्र होत.

      विसाव्या शतकाच्या शुभारंभाच्या वर्षात ( 1901) रघुनाथ धोंडो कर्वे नावाचा अवघ्या 19 वर्षांचा तरुण संतती नियमन विषयक मते मांडतो ,त्यांचं महत्त्व ओळखतो, ही गोष्ट इतकी महत्त्वाची आहे की एकविसाव्या शतकातल्या आपल्या देशातला लोकसंख्येचा विस्फोट पाहता या दृष्ट्या माणसाने संतती नियमनाचे महत्त्व शंभर वर्ष आधीच ओळखले होते याचा विस्मय वाटतो. प्रोफेसर रघुनाथ धोंडो कर्वे यांचे हे कार्य  कालबाह्य  तर नाहीच; उलट आजच्या विज्ञान प्रगत काळातही त्याचे महत्त्व जास्तच अधोरेखित होते.

    र.धों. कर्वे यांचा जन्म मुरुड येथे झाला. पुण्याच्या न्यू इंग्लिश स्कूलमधे ते शिकले. इ.स. 1899 साली त्यांनी दहावीची परीक्षा दिली. मॅट्रिकच्या परीक्षेत ते सर्वप्रथम आले होते. इ.स.1904 मधे ते फर्ग्युसन कॉलेजमधून बी. ए.झाले. 

           इ.स. 1919 साली ते गणितातील पीएच.डी. पदवी घेण्याकरिता ते पॅरिसला गेले, परंतु काही कारणाने ती न मिळवता एका पदविकेवर समाधान मानून त्यांना परत यावे लागले. 

          र.धों.कर्वे यांनी गणिताचे प्राध्यापक म्हणून मुंबईच्या विल्सन महाविद्यालयात नोकरी केली, त्यातच त्यांनी कुटुंब नियोजन, लोकसंखेला आळा, आणि लैंगिक सुखाचे स्त्रियांचे अधिकार याचे महत्त्व ते लोकांना सांगत राहिले. तेव्हा महाविद्यालयाच्या रूढीवादी प्राचार्यांनी त्यांना पदाचा राजीनामा देण्यास सांगितले. त्यांनी तो दिला परंतु वरील प्रश्नांसाठी आपले आयुष्य समर्पित केले.

       1921 यावर्षी पत्नी मालतीबाई यांच्या सहकार्याने त्यांनी कुटुंबनियोजनाचे केंद्र चालू केलं .बुद्धिप्रामाण्यवाद हा त्यांच्या कार्याचा पाया होता. संततिनियमनाच यश स्त्री-पुरुषांमधील निकोप संबंधांवर अवलंबून असतं असं ते मानत .

         या समाजात गुप्त रोगांचा विचार र.धो.कर्वे यांनी सर्वप्रथम उघडपणे केला .या रोगांपासून बचाव (विचार व आचार ),वेश्याव्यवसाय , आधुनिक कामशास्त्र, संतति नियमन विचार-व आचार ,आधुनिक आहारशास्त्र अशी पुस्तके लिहून त्यांनी लैंगिक विषय शास्त्रीय पद्धतीने मांडला .

     अगरकरांनंतरचे निर्भीड बुद्धिप्रामाण्यवादी म्हणून र.धों .कर्व्यांच्या गौरवाने उल्लेख केला जातो . लैंगिक शिक्षणाचा विचार बुद्धिप्रामाण्यवाद ची कसोटी लावून केला जावा म्हणून "समाज" स्वास्थ हे मासिक त्यांनी 26 वर्ष चालवलं .(15 जुलै 1927 ते 15 नोव्हेंबर 1953). संततीनियमनातून व्यापक सामाजिक स्वास्थ साध्य होऊ शकतं असं त्यांचं मत होतं .त्याचा त्यांनी आयुष्यभर हिरिरीने पुरस्कार केला.

       स्पष्टवक्तेपणामुळे वारंवार नोकरी सोडावी  लागूनही त्यांनी त्यांचं तत्व कधीच सोडलं नाही. र धो कर्वे यांचे निधन 14 ऑक्टोबर 1953 रोजी झाले.

           रघुनाथाची बखर' ही श्री. ज. जोशींची रघुनाथ धोंडो कर्वे या थोर व स्वाभाविकपणे उपेक्षिलेल्या एका सामाजिक क्रांतिकारकाच्या जीवनावरची एक वेधक कादंबरी आहे. या कादंबरीवर आधारित दृक्‌श्राव्य कार्यक्रम, श्याम भुर्के आणि गीता भुर्के रंगमंचावर सादर करतात.

         ध्यासपर्व हा अमोल पालेकरांनी त्यांच्यावर काढलेला एक अत्युत्तम चित्रपट आहे. त्यात रघुनाथ धोंडो कर्वे यांची मध्यवर्ती भूमिका किशोर कदम (कवी सौमित्र) ह्यांनी अत्यंत जीव ओतून केली आहे. त्यांच्या पत्‍नीची (मालतीबाई कर्वे) भूमिका सीमा विश्वास ह्या अक्षरशः जगल्या आहेत. 

     💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

    💐      स्मृतिदिन :- सेतु माधवराव पगडी ( 27 ऑगस्ट 1910, मृत्यू 14 ऑक्टोबर 1994) 

 सेतुमाधवराव पगडी यांचा जन्म 27 ऑगस्ट 1910 या दिवशी निलंगा येथे झाला. त्यांचे शिक्षण बनारस हिंदू विद्यापीठामध्ये झाले. त्यांना 17 भाषा अवगत होत्या.

      त्यांनी 56 मराठी ग्रंथ आणि 14 ग्रंथ इंग्रजीमधून लिहिले असून भारत सरकारने त्यांना पद्मभूषण पुरस्कार देऊन सन्मानित केले आहे.

         सेतुमाधवराव पगडी हे इतिहाससंशोधक, विचारवंत, लेखक, वक्ते, तत्त्वचिंतक, समीक्षक, इतिहासाचे भाष्यकार, कार्यक्षम मुलकी अधिकारी, प्रशासक आणि ’गॅझेटियर्स’चे संपादक व लेखक होते. त्यांनी आपली संशोधने पुस्तक स्वरूपात प्रसिद्ध केली. शिवाजी महाराजांवर लिहिलेले त्यांचे संशोधित पुस्तक आजही प्रमाण मानले जाते. हे पुस्तक नॅशनल बुक ट्रस्ट या नवी दिल्लीतील प्रकाशनाने मराठी भाषेत प्रसिद्ध केले आहे.

       इतिहासाचे संशोधक म्हणून ख्याती मिळवण्यासोबतच, त्यांनी विपुल प्रमाणात स्फुट व ग्रंथलेखन केले. उर्दूचा गाढा आभ्यास असल्यामुळे आशयाला धक्का न लावता इकबालच्या उत्तम व रसभरीत कविता व फिरदौसीचा जाहीरनामा त्यांनी मराठीत आणले.

          मुंबईत वास्तव्यास असताना पगडी यांनी तेरा वर्षांत किमान तेराशे गंथ अभ्यासले. त्यांच्याकडे आत्मचरित्र लिहिण्याचा आग्रह धरला गेला तेव्हा त्यांनी विविध भाषेतील किमान शंभर आत्मचरित्रे वाचून काढली.

           इंग्रजी, मराठी, उर्दू, फारसी, बंगाली, अरबी, तेलुगू, कन्नड अशा जवळपास सतरा भाषा त्यांना अवगत होत्या. राष्ट्रपती डॉ. राजेंदप्रसाद औरंगाबादेत आले तेव्हा पगडींनी एक तास अस्खलित उर्दूमधून सूफी संप्रदायावर भाषण दिले. ते राष्ट्रपतींना इतके आवडले की, त्यांनी ‘अ मोस्ट लर्नेर्ड पर्सन’ या शब्दात पगडी यांची प्रशस्ती केली. “मराठवाडा साहित्य परिषद“ , “इंदूर साहित्य सभा“, “मराठी वाड्मय परिषद“ आदी संंस्थांचे अध्यक्षपद सेतुमाधवराव पगडींनी भूषविले आहे.

                  सेतु माधवराव पगडी हे इ.स. १९६० ते इ.स. १९६९पर्यंत महाराष्ट्राच्या गॅझेटिअर विभागाचे सचिव होते. इ.स. १९५१ साली औरंगाबाद जिल्ह्याचे कलेक्टर म्हणून त्यांनी काम केले होते. त्यापूर्वी ते हैदराबाद संस्थानमध्ये सनदी अधिकारी होते. काही काळ ते कळमनूरी येथे होते. त्यांच्या जीवनसेतू या आत्मचरित्रात कळमनुरी या गावाचा उल्लेख आहे.

     गोंडी व कलामी या आदिवासींच्या बोलींवर त्यांनी लिखाण केले. ’जीवनसेतू’ हे त्यांचे आत्मचरित्र प्रसिद्ध आहे.

         मराठवाडा विद्यापीठाने डॉक्टरेट ही मानाची पदवी

पगडी यांच्या “जीवनसेतु“, “छत्रपती शिवाजी“ या त्यांच्या ग्रंथाना महाराष्ट्र राज्य सरकारचे पुरस्कार

मराठा मंदिर संस्थेकडून चरित्रकार पदक

मसापकडून न. चिं. केळकर पारितोषिक

भारत सरकारकडून पद्मभूषण पुरस्कार.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                           😊 💐 संकलन 💐 😊

                                             श्री. भरत पाटील .

😊 आजचे दिनविशेष : दि .- 13 ऑक्टोबर,2020. 😊

💐 वार :- सोमवार, दि :- १३ ऑक्टोबर २०२० 💐

अश्विन कृष्ण-पक्ष कृष्ण एकादशी

शके १९४२

आंतरराष्ट्रीय नैसर्गिक आपत्ती निवारण दिन

😊 💐 १३ ऑक्टोबर – घटना 💐 😊

१६५४: नीरो १७व्या वर्षी रोमन सम्राट बनला.

 १७७३: चार्ल्स मेसियर यांनी व्हर्लपूल गॅलेक्सीचा शोध लावला. 

१८८४: ग्रिनिच जवळून जाणारे रेखावृत्त शून्य मानून आंतरराष्ट्रीय मान्यता त्यानुसार सर्व जगाची वेळ निश्चित केली

🎂 💐 १३ ऑक्टोबर – जन्म 💐 🎂

१८७७: स्वातंत्र्यसेनानी होमरुल चळवळीतील कार्यकर्ते भुलाभाई देसाई यांचा जन्म. (मृत्यू: ६ मे १९४६) 

१९११: चित्रपट अभिनेते अशोक कुमार गांगुली ऊर्फ दादामुनी यांचा जन्म. (मृत्यू: १० डिसेंबर २००१) 

१९२४: भारतीय राजकारणी मोतीरु उदयम यांचा जन्म. (मृत्यू: ३१ मार्च २००२)

😢 💐 १३ ऑक्टोबर – मृत्यू 💐 😢

१९६५: डी. डी. टी. या पदार्थाचा अनेक कीटकांवर संपर्कजन्य विषारी परिणाम होतो या शोधाबद्दल नोबेल पारितोषिक मिळवणारे स्विस रसायनशास्त्रज्ञ पॉल हर्मन म्युलर यांचे निधन. (जन्म: १२ जानेवारी १८९९ – ओल्टेन, स्वित्झर्लंड)

      

     💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

💐 🎂 जन्मदिन :-पोलादी महिला मार्गारेट थॅचर(1925)

         मार्गारेट हिल्डा थॅचर (इंग्लिश: Margaret Hilda Thatcher), पूर्वाश्रमीच्या मार्गारेट हिल्डा रॉबर्ट्स (इंग्लिश: Margaret Hilda Roberts), (१३ ऑक्टोबर, इ.स. १९२५ - ८ एप्रिल, इ.स. २०१३) या इ.स. १९७९ ते इ.स. १९९० या काळात ब्रिटनच्या पंतप्रधान होत्या तसेच इ.स. १९७५ ते इ.स. १९९० या काळात हुजूर पक्षाच्या त्या अध्यक्षा होत्या. थॅचर या ब्रिटनच्या पहिल्या महिला पंतप्रधान होत्या. फेब्रुवारी ११ इ.स. १९७५ रोजी ब्रिटनच्या हुजूर पक्षाने संसदीय नेतेपदी त्यांची निवड केली. इ.स.च्या २० व्या शतकातील सर्वात अधिक काळ ब्रिटनचे पंतप्रधान पद भूषविणाऱ्या आणि आजवरच्या त्या एकमेव महिला पंतप्रधान होत्या. एका रशियन पत्रकाराने त्यांना 'पोलादी महिला' म्हणून संबोधले आणि याच विशेषणाने त्या पुढे ओळखू जाऊ लागल्या. कणखर राजकीय निर्णय, बुलंद नेतृत्वक्षमता यामुळे त्या २० व्या शतकातील एक पोलादी व्यक्तिमत्व म्हणून ओळखल्या जातात. त्यानी अवलंबिलेली राजकीय शैली 'थॅचरिझम' या नावाने संबोधिली जाते.

          त्यांचा जन्म 13 ऑक्टोबर 1925 यावर्षी एका किराणा दुकानदाराच्या कुटुंबात झाला.रसायनशास्त्राची पदवी असताना त्यांनी कायद्याचा अभ्यास करून बॅरिस्टरची पदवी मिळवली. 

              इ.स. १९५९ मध्ये फिंचलेमधून खासदार म्हणून निवडून आल्या एडवर्ड हीथ यांच्या सरकारमध्ये इ.स. १९७० मध्ये त्यांची शिक्षण आणि विज्ञान राज्यमंत्री म्हणून नेमणूक झाली. 

          इ.स. १९७५ मध्ये हीथ यांचा पराभव करून त्या पक्षाच्या अध्यक्षपदी निवडून आल्या आणि ब्रिटनच्या पहिल्या महिला विरोधी पक्षनेत्या झाल्या. इ.स. १९७९ च्या सार्वत्रिक निवडणूकांच्या विजयानंतर त्या पंतप्रधान झाल्या.

          १० डाउनिंग स्ट्रीट(पंतप्रधान कार्यालय) मध्ये आल्यावर त्यांनी तातडीने काही महत्त्वाचे राजकिय आणि अर्थव्यवस्था सुव्यवस्थित करण्यासाठी ठोस कार्यक्रम लागू केले. ब्रिटनच्या ढासळत्या अर्थव्यवस्थेला कारणीभूत असणाऱ्या गोष्टिंना त्यांनी सर्वतोपरी आळा घालण्याचा प्रयत्न केला. 

          आर्थिक विकेंद्रिकरण, सरकारी उद्योगांचे खासगिकरण, कामगार संघटनांचे खच्चिकरण या गोष्टिंच्या त्या खंद्या पुरस्कर्त्या होत्या. पंतप्रधान पद ग्रहण केल्यानंतर प्रसिद्धिच्या शिखरावर पोहोचलेल्या थॅचर यांची ढासळत्या अर्थव्यवस्थेमुळे आणि वाढत्या बेरोजगारीमुळे लोकप्रियता कमी होऊ लागली.

             पण नंतर आलेल्या आर्थिक विकासाच्या लाटेमुळे आणि इ.स. १९८२ मध्ये आर्जेंटिना बरोबर झालेल्या फॉकलंड युद्धामुळे त्या पुन्हा एकदा लोकप्रिय नेत्या झाल्या आणि इ.स. १९८३ मध्ये पुन्हा पंतप्रधानपदी विराजमान झाल्या.

          इ.स. १९८७ मध्ये थॅचर तिसऱ्यांदा पंतप्रधान झाल्या. या काळात त्यांनी करप्रणालीत केलेल्या बदलांमुळे आणि युरोपियन संघराज्याबद्दल त्यांच्या मताबद्दल त्यांना टिकेला सामोरे जावे लागले. त्यांच्या सरकारमधील अनेक जण त्यांच्याविषयी नाराज होते. मायकल हेसेलटाईन यांनी थॅचर यांच्या नेतृत्वाला आव्हान देण्याला सुरूवात केल्यावर नोव्हेंबर, इ.स. १९९० मध्ये थॅचर यांनी पंतप्रधान पदाचा राजीनामा दिला.

8 एप्रिल 2013 रोजी लंडन येथे त्यांचे निधन झाले.

 💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

💐🎂 जन्म दिनांक:- दादामुनी अशोक कुमार (1911)

लॅब असिस्टंट म्हणून नोकरीला लागले आणि सुपर स्टार बनले. भारतीय बोलपटांच्या अगदी सुरुवातीच्या काळापासून पुढची साठ वर्ष चित्रपटसृष्टीची जडण-घडण बघणारा त्यात सक्रिय भाग घेणारा ज्येष्ठ अभिनेता म्हणून अशोक कुमार सर्वज्ञात आहेत .

           लॅब असिस्टंट, नायक ,गायक अशी अष्टपैलू कामगिरी बजावताना अशोक कुमार यांनी हिंदी चित्रपट सृष्टीचा प्रत्येक बदलत्या प्रवाहात स्वतःचं अस्तित्व जाणवून दिलं ते सहज अभिनयाने .रोमॅंटिक, कौटुंबिक, ॲक्शन ,रहस्य ,सामाजिक अशा सर्व विषयांच्या चित्रपटातून अशोक कुमार यांनी सहजगत्या संचार केला.

         अशोक कुमार यांचा जन्म 13 ऑक्टोबर 1911 रोजी बिहार मधील भागलपूर येथे झाला .त्यांचे मूळ नाव  कुमुदलाल गांगुली असं होतं .त्यांचे बालपण- शिक्षण खंडवा ,जबलपूर येथे झालं .शाळा कॉलेजमध्ये असतानाच त्यांनी अभिनयाची नव्हे तर छायाचित्रणाची कला अवगत करून घेतली होती. त्यानंतर बॉम्बे टॉकीज या चित्रसंस्थेत लॅबअसिस्टंट म्हणून नोकरीला लागले . पण 1936 मध्ये बॉम्बे टॉकीजला "जीवननैय्या "  चित्रपटासाठी नायक म्हणून नव्या तरुणाची गरज भासली तेव्हा या लॅबअसिस्टंटला नायकाची भूमिका करण्यास सांगण्यात आले .

             अशा रीतीने रसायनशास्त्रातला लॅबअसिस्टंट या चित्रपटातचा नायक बनला. या चित्रपटात त्यांना अशोक कुमार हे नाव देण्यात आलं.

        बॉम्बे टॉकीजच्या इज्जत ,वचन , अछूत कन्या इत्यादी चित्रपटांमध्ये त्यांनी देविकाराणी सोबत भूमिका केल्या .ही जोडी बरीच गाजली .नंतरच्या झुला ,बंधनं या चित्रपटांनी सुवर्ण महोत्सव साजरे केले आणि अशोक कुमार लोकप्रिय नायक झाले .त्यानंतरच्या किस्मत(1943) मुळे अशोक कुमार त्याकाळचे सुपरस्टार ठरले.

        याच काळात त्यांनी स्वतः गायिलेल्या "मैं बनकी चिडीयाॅ " (अछुत कन्या ),चल चल रे नौजवान (बंधन),धीरे धीरे  आले बादल "(किस्मत) या गाण्यांना रसिकांकडून प्रचंड दाद मिळाली.

         आपल्याला दिलेल्या व्यक्तिरेखेचे अभ्यासपूर्ण सादरीकरण अशोक कुमार पूर्वतयारी करून करत असत. त्यामुळे त्यांच्या अभिनयाची खोली आणि सहजता वाढत असे .जनमान्यांवर त्यांनी याच कारणामुळे आपला ठसा उमटवला होता आणि त्यांची लोकप्रियता दिवसेंदिवस वाढत होती .

                काही करण्यासाठी त्यांना बॉम्बे टॉकीज म्हणून बाहेर पडावं लागलं आणि त्यांनी इतर भूमिका स्वीकारायला सुरुवात केली.

      यानंतर आलेल्या' भाई भाई ','बंदी' , ' चलती का नाम गाडी ' ,'धूल का फूल ' , 'कानून ' , ' आरती ' , 'राखी' , बंदिनी , 'गुमराह ' , 'मेरी सुरत तेरी आँखें' , ' चित्रलेखा'  'आकाशदीप ' , 'उंचे लोग' , ' ममता' ,  ' ज्वेल थीफ ' , 'दूर का राही ' 'व्हीक्टोरिया नंबर 203 ' , 'छोटीसी बात' या चित्रपटात विविधांगी भूमिका करून अशोक कुमार यांनी आपल्या अभिनयाचे विविध पैलू प्रेक्षकांसमोर सादर केले.अशोक कुमार यांनी आपल्या कारकिर्दीत सुमारे  70 वर्ष आणि 300 चित्रपटात काम केले.

विविध पुरस्कारांनी त्यांना सन्मानित करण्यात आले.

1962- पद्मश्री, 1968- राष्ट्रपती पुरस्कार (आशीर्वाद) 

1962-फिल्मफेअर पुरस्कार

1989 यावर्षी दादासाहेब फाळके पुरस्कार.

1995-LIFETIME ACHIEVEMENT AWARD.

दादामुनी या नावाने प्रसिद्ध असलेल्या या ज्येष्ठ कलाकाराचा 10 डिसेंबर 2001 या दिवशी मृत्यू झाला परंतु आपल्या चित्रपटातून ते सतत आपल्याला भेटत असतात.

   💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                            💐 😊 संकलन 😊 💐 

                                                  श्री. भरत पाटील .

😊 आजचे दिनविशेष : दि.- 12 ऑक्टोबर,2020. 😊

💐 वार :- सोमवार, दि :- १२ ऑक्टोबर २०२० 💐

अश्विन कृष्ण-पक्ष कृष्ण दशमी, 

शके १९४२

😊 💐 आजच्या ठळक घटना -💐 😊

१४९२: ख्रिस्तोफर कोलंबस वेस्ट इंडिजमधील बहामाज येथे पोचला. आपण भारतात पोहोचलो आहोत असा त्याचा समज झाला.

१८२३: स्कॉटलंडचे चार्ल्स मॅकिंटॉश यांनी पहिला रेनकोट विकला.

१८४७: वर्नर वॉन सीमेन्स यांनी सीमेन्स व हलस्के (सीमेन्स एजी) कंपनी ची सुरवात केली.

१८५०: अमेरिकेतील पहिले महिला वैद्यकीय महाविद्यालय सुरू.

१८७१: भारतात ब्रिटिश सरकारने क्रिमिनल ट्राइब्स अॅक्ट या कायद्याद्वारे १६१ जाती व जमातींना गुन्हेगारी जमाती ठरविले.

१९०१: अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष थिओडोर रूजवेल्ट यांनी कार्यकारी हवेली ला अधिकृतपणे व्हाईट हाऊस हे नाव ठेवले.

१९६०: संयुक्त राष्ट्रांसमोर भाषण करताना सोवियेत संघाचे राष्ट्राध्यक्ष निकिता क्रुश्चेव्ह यांनी आपला मुद्दा ठसवण्यासाठी टेबलावर जोडा आपटला.

१९६८: मेक्सिकोतील मेक्सिको सिटी येथे १९ व्या ऑलिम्पिक स्पर्धांना सुरुवात झाली.

१९८३: लॉकहीड कॉर्पोरेशनकडून वीस लाख अमेरिकन डॉलरची लाच घेतल्या बद्दल जपानचे पंतप्रधान तनाका काकुऐ यांना चार वर्षांचा कारावास.

१९८८: जाफना विद्यापीठात एल.टी.टी.ई.च्या नेत्याला पकडण्यासाठी गेलेल्या भारतीय शांती सेनेच्या पथकावर गनिमी काव्याने हल्ला. भारतीय पथकाचे अतोनात नुकसान.

१९९८: तेहतिसाव्या बुद्धीबळ ऑलिम्पियाडमध्ये कोल्हापूरच्या पल्लवी शाहने तिची लढत जिंकून इंटरनॅशनल वूमन मास्टर हा किताब मिळवला.

२०००: भारतीय वनस्पती जनुकशास्त्रज्ञ डॉ. सुरिंदर के. वसल आणि मेक्सिकोच्या वनस्पती जनुकशास्त्रज्ञ डॉ. इव्हॅन्जेलिना व्हिलेगास यांना प्रोटिनयुक्त मक्याची जात विकसित केल्याबद्दल सहस्त्रक जागतिक अन्न पुरस्कार जाहीर.

२००१: संयुक्त राष्ट्रसंघ आणि राष्ट्रसंघाचे सरचिटणीस कोफी अन्‍नान यांना शांततेसाठीचे नोबेल पारितोषिक जाहीर.

२००२: दहशतवाद्यांनी इंडोनेशियातील बालीमधे दोन बारमध्ये घडवून आणलेल्या बॉम्बस्फोटात २०२ जण ठार तर ३०० जण जखमी झाले.

  

🎂 💐 आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति  💐 🎂 

१८६०: गॅरोकोम्पास चे निर्माते एल्मर अॅम्ब्रोस स्पीरी यांचा जन्म. (मृत्यू: १६ जून १९३०)

१८६८: ऑडी मोटार कंपनी चे संस्थापक ऑगस्ट हॉच यांचा जन्म. (मृत्यू: ३ फेब्रुवारी १९५१)

१९११: क्रिकेटपटू, क्रिकेट समालोचक, उद्योगपती व समाजसेवक विजय मर्चंट यांचा जन्म. (मृत्यू: २७ ऑक्टोबर १९८७)

१९१८: उद्योगपती व क्रिकेट प्रशासक, बोर्ड ऑफ कंट्रोल फॉर क्रिकेट इन इंडिया (BCCI) चे अध्यक्ष मुथ्थय्या अन्नामलाई तथा एम. ए. चिदंबरम यांचा जन्म. (मृत्यू: १९ जानेवारी २०००)

१९२१: संयुक्त महाराष्ट्र चळवळीचे एक नेते जयंत श्रीधर तथा जयंतराव टिळक यांचा जन्म. (मृत्यू: २३ एप्रिल २००१)

१९२२: कवयित्री आणि गीतलेखिका शांता शेळके यांचा जन्म. (मृत्यू: ६ जून २००२)

१९३५: भारतीय वकील आणि राजकारणी शिवराज पाटील यांचा जन्म.

१९४६: क्रिकेटपटू अशोक मांकड यांचा जन्म. (मृत्यू: १ ऑगस्ट २००८)

  

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति -💐 😢

१९६५: डी. डी. टी. या पदार्थाचा अनेक कीटकांवर संपर्कजन्य विषारी परिणाम होतो या शोधाबद्दल नोबेल पारितोषिक मिळवणारे स्विस रसायनशास्त्रज्ञ पॉल हर्मन म्युलर यांचे निधन. (जन्म: १२ जानेवारी १८९९ – ओल्टेन, स्वित्झर्लंड)

१९६७: समाजवादी नेते, विख्यात संसदपटू, लोकसभेतील प्रभावी वक्ते व व्यासंगी लेखक डॉ. राम मनोहर लोहिया यांचे निधन. (जन्म: २३ मार्च १९१०)

१९९६: फ्रेन्च लॉन टेनिस खेळाडू आणि पोलो टी शर्टचे जनक रेने लॅकॉस्ते यांचे निधन. (जन्म: २ जुलै १९०४)

२०११: सी प्रोग्रामिंग लँग्वेज चे निर्माते डेनिस रितची यांचे निधन. (जन्म: ९ सप्टेंबर १९४१)

२०१२: भारतीय न्यायाधीश व राजकारणी सुखदेव सिंग कांग यांचे निधन. (जन्म: १५ मे १९३१)

     

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐  

         स्मृतिदिन :-राममनोहर लोहिया(1967)

भारतीय राजकारणातील महत्त्वाचे समाजवादी नेते आणि विचारवंत.भारतातील आर्थिक- सामाजिक परिस्थितीला अनुरूप असा समाजवाद रुजवण्याचा आग्रह धरणारे महत्त्वाचे राजकीय विचारवंत म्हणून राम मनोहर लोहिया यांचे भारतीय राजकारणात विशेष स्थान आहे.

          डॉक्टर राममनोहर लोहिया यांचा जन्म 23 मार्च 1910 रोजी उत्तर प्रदेशातील अकबरपुर सध्याचे आंबेडकर नगर येथे झाला. 1925 मध्ये त्यांनी मॅट्रिकची परीक्षा उत्तीर्ण झाले. 1930 मध्ये पदवी परीक्षा उत्तीर्ण झाले . अग्रवाल समाजाच्या आर्थिक निधीतून उच्च शिक्षणासाठी इंग्लंड , तेथून ते जर्मनीत गेले.त्यांनी जर्मनीतील विद्यापीठातून डॉक्टरेट प्राप्त केली. महात्मा गांधीजींचा सत्याग्रह आंदोलन हा त्यांच्या प्रबंधाचा विषय होता. 

               जर्मनीहून भारतात परतल्यावर येथील स्वातंत्र्य लढ्यात ते सहभागी झाले. इसवीसन 1942 च्या चले जाव चळवळीतील  सक्रिय सहभागामुळे त्यांना तुरुंगवासही घडला .

           स्वातंत्रोत्तर काळात अनेक समाजवाद्यांसह लोहियाही काँग्रेस पक्षातून बाहेर पडले व जयप्रकाश नारायण यांच्या सोबत समाजवादी पक्षाची उभारणी केली .पुढे मतभिन्नते मुळे त्यांनी स्वतःच्या संयुक्त समाजवादी पक्षाची स्थापना केली. समाजवादी चळवळीत अनेक वेळा ऐक्य आणि विघटनाच्या प्रक्रिया झाल्या. त्यांचे लोहिया साक्षीदार होते.

              भारतीय समाजकारण व राजकारण याबाबत लोहिया यांचे विचार वैशिष्ट्यपूर्ण आणि दूरगामी ठरले. भारतीय समाज जातिव्यवस्थेच्या तुरुंगात अडकला आहे. हा तुरुंग फोडून वाट काढल्याशिवाय भारतीय समाजात नवे प्रवाह तयार होणार नाहीत; नव्या पुरोगामी शक्तींचा उदय आणि विकास होणार नाही .असं त्यांचं आग्रही मत होतं. विषमतामूलक जातिव्यवस्थेमुळे मागास जातीसमूह सत्ता-संपत्ती पासून वंचित राहिले .

    असे मागास जातीसमूह, स्त्रिया व अल्पसंख्यांक यांना राजकीय शक्ती म्हणून पुढे आणून समाजवादी आंदोलन पुढे रेटली पाहिजे असे त्यांचे विचार होते.

      भारतात मार्क्सवादाचे व भांडवलशाहीचे सिद्धांत गैरलागू आहेत. युरोपियन तंत्रज्ञान व त्याद्वारे निर्माण झालेला समाज यांची ती आपत्ती असून भारतासारख्या प्रचंड मानवी श्रमशक्ती असलेल्या भांडवलाची उपलब्धता असलेल्या आणि कमालीचा दारिद्र्य असलेल्या देशाला हे सिद्धांत लागू होऊ शकत नाहीत. असा विचार  त्यांनी आपल्या "EQUAL IRRELEVANCE  OF MARXISM AND CAPITALISM" या ग्रंथाद्वारे मांडला.

          भारतीय इतिहास, समाजव्यवस्था, राजकारण, विविध राजकीय सिद्धांत यांचे विश्लेषण करणारे अनेक ग्रंथ लोहिया यांनी लिहिले. या ग्रंथांमध्ये मार्क्स अॅंड सोशॅलिझम , कास्ट सिस्टिम , गिल्टी  मेन ऑफ इंडियाज्  पार्टिशन ,व्हील ऑफ हिस्ट्री या इंग्रजी ग्रंथांचा समावेश होतो .तसेच हिद्ध बनाम हिंदू ,भारतीय विभाजन के दोशी, इतिहास चक्र ,राम -कृष्ण- शिव ,लोकसभा मे लोहिया ही त्यांची हिंदी पुस्तके प्रसिद्ध आहेत . मराठीमध्ये अनुवादित झालेले समाजवाद काळा-गोरा, मार्क्सनंतर चे अर्थशास्त्र ,अंतहीन यात्रा ,भारतीय फाळणीचे गुन्हेगार या ग्रंथांचा समावेश होतो ‌.

       एक निष्णात संसदपटू म्हणून ख्याती असलेल्या लोहियांनी " गैर काँग्रेसवाद " ही संकल्पना मांडून भारतीय संसदीय राजकारणावर दूरगामी परिणाम केला. काँग्रेस विरोधी मतांचे विभाजन टाळून काँग्रेस पक्षाची सत्तेवरील पकड  सैल करणं व पर्याय निर्माण करणे या 

त्यांच्या व्यूहरचनेचा  वापर त्यांच्या पश्चातही दीर्घकाळ झाला .

     राम मनोहर लोहिया यांचं 12 ऑक्टोबर 1967 रोजी निधन झाले.

     💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

        

🌟जन्मदिन-:  विजय मर्चंट  ( माजी भारतीय फलंदाज )

विजय मर्चंट यांचा भारतीय क्रिकेटमध्ये उदय होण्याआधी भारताच्या सलामीच्या फलंदाजांनी दर्जेदार द्रुतगती भय कारक अशा वेगवान गोलंदाजीचा सामना करता येत नाही अशी साऱ्या क्रिकेटविश्वाची समजूत होती. परंतु विजय मर्चंट यांनी आपल्या निश्‍चयी वृत्ती अन्  तंत्रशुद्ध फलंदाजीच्या जोरावर ही समजूत खोटी ठरवली . त्यांनी जणू  सुनील गावस्कर, चेतन चव्हाण, संजय मांजरेकर, राहुल द्रविड यांसारख्या भावी तंत्रशुद्ध फलंदाजांच्या यशस्वितेची मुहूर्तमेढ रोवली. विजय मर्चंट यांनाभारताचे डॉन ब्रॅडमन म्हणून ओळखले जाते. 

         विजय मर्चंट यांचं खरं आडनाव ठाकरसी. मर्चंट आडनाव त्यांच्या वडिलांच्या उद्योगधंद्याच्या वरून पडलं असावं .त्यांचा जन्म 12 ऑक्टोबर 1911 रोजी मुंबई येथे एका श्रीमंत घरात झाला.क्रिकेट व्यतिरिक्त ते ठाकरसी ग्रूपच्या हिंदुस्तान स्पिनिंग व वीविंग मिल्सशी संलग्न होते.

           इसवी सन 1933 साली इंग्लंडविरुद्धच्या कसोटी मालिकेत त्यांनी आपल्या क्रिकेट कारकिर्दीला सुरुवात केली. सुरुवातीला ते मधल्या फळीचे फलंदाज होते. पुढे त्यांनी सलामीला फलंदाजी करायला सुरुवात केली अन थोड्याच काळात ते स्थान आपलं केलं.

        त्यांनी 154 ही  सर्वोच्च धावसंख्या सुद्धा सलामीलाच येऊन झळकली होती .लेट कट हा त्यांचा आवडता फटका. विजय मर्चंट यांनी आपल्या 18 डावात 47.72 च्या सरासरीने 859 धावा फटकावल्या. त्यात त्यांनी तीन शतकांत बरोबर तीन  अर्धशतकेही झळकावली आहेत .त्यांच्या या कामगिरीची दखल घेऊन " विस्डेन क्रिकेटर ऑफ द इयर " हा पुरस्कार त्यांना 1937 यावर्षी प्रदान करण्यात आला.     इंग्लिश क्रिकेटपटू सी.बी. फ्राय म्हणाला होता की "Let us paint him white and take him with us to Australia as an opener." 

         विजय मर्चंट यांनी इ.स.1929  ते इ.स. 1951 दरम्यान मुंबईसाठी प्रथमश्रेणी सामने खेळले. त्यांची फलंदाजीची सरासरी 71.64  ही प्रथमश्रेणी क्रिकेट इतिहासातील डॉन ब्रॅडमननंतरची दुसरी सर्वोच्च सरासरी आहे.

      विजय मर्चंट यांनी 150 प्रथम श्रेणी सामने खेळले. त्यात त्यांनी एकूण 13,470 धावा 71.64 सरासरीने काढल्या .45 शतके आणि 52 अर्धशतके झळकावली.   डॉन ब्रॅडमन नंतरची सर्वश्रेष्ठ सरासरी आहे .  त्यांनी प्रथम श्रेणी सामन्यात 45 शतकं आणि 52 अर्धशतके झळकावली आहेत. त्यांची  प्रथम श्रेणी सामन्यातील सर्वोच्च धावसंख्या नाबाद 359 आहे . रणजी ट्रॉफी मध्ये त्यांनी 47 डावांमध्ये 98.75 सरासरीने धावा काढल्या.

                    त्यांच्या नावे विजय मर्चंट ट्रॉफी (सोळा वर्षाखालील मुलांसाठी) ही स्पर्धा भारतात घेतली जाते.

       1950- 51 च्या मोसमात निवृत्त झाल्यानंतरही त्यांनी cricket administrator ,broadcaster, writer, national selector, charitable advocate of the handicapped अशा स्वरूपाचं काम केलेलं आहे. सामाजिक कार्यात सक्रिय राहिले. इंग्रजीभाषा व क्रिकेट तंत्रावरील त्यांच्या प्रभुत्वामुळे त्यांचं समालोचनही वैशिष्ट्यपूर्ण ठरलं.

     27 ऑक्टोबर 1987 रोजी मुंबई येथे त्यांचे निधन.

                                            💐💐 संकलन 💐💐

                                                 श्री. भरत पाटील.

😊 आजचे दिनविशेष : दि .- 11 ऑक्टोबर,2020.😊

😊 💐 ११ ऑक्टोबर – महत्त्वाच्या घटना 💐 😊

 १८५२: युनिव्हर्सिटी ऑफ सिडनी या ऑस्ट्रेलियातील विद्यापीठची स्थापना. 

१९८७: श्रीलंकेत भारतीय पीस रक्षक फोर्सद्वारे ऑपरेशन पवन ची सुरवात झाली. 

२००१: व्ही. एस. नायपॉल यांना साहित्यातील नोबेल पारितोषिक जाहीर. 

२००१: पोलरॉईड कार्पोरेशनने दिवाळखोरी जाहीर केली.

🎂 💐 ११ ऑक्टोबर – जन्म 💐 🎂

१८७६: बंगाली कथालेखक व कादंबरीकार चारुचंद्र बंदोपाध्याय यांचा चांचल, माल्डा, बांगला देश येथे जन्म. (मृत्यू -१७ डिसेंबर १९३८ – कलकत्ता) 

१९०२: स्वातंत्र्यसैनिक लोकनायक जयप्रकाश नारायण यांचा जन्म. (मृत्यू: ८ ऑक्टोबर १९७९ – पाटणा, बिहार) 

😢 💐 ११ ऑक्टोबर – मृत्यू 💐 😢 

१८८९: ऊर्जेच्या संक्रमणाविषयी सिद्धांत मांडणारे ब्रिटिश पदार्थ वैज्ञानिक जेम्स प्रेस्कॉट ज्यूल यांचे निधन. (जन्म: २४ डिसेंबर १८१८) 

१९६८: माणिक बंडोजी इंगळे ऊर्फ राष्ट्रसंत तुकडोजी महाराज यांचे निधन. (जन्म: ३० एप्रिल १९०९)

      

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

         💐 🎂 जन्मदिन-: भारतरत्न नानाजी देशमुख (1916) 

जन्म -:११ ऑक्टोबर, १९१६ 

पुरस्कार: भारतरत्‍न, पद्म विभूषण

      हिंगोली जिल्ह्यातील कडोळी या गावी जन्मलेल्या नानाजी राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघात होते. लहानपणी भाजी विकून पैसे मिळवून शिक्षण पूर्ण करणारे नानाजी संघसंस्थापक डॉ. हेडगेवार यांच्या संपर्कात आले व संघाशी कायमचे जोडले गेले.  

      भारतीय संस्कृतीच्या आधारावर मनुष्याचा सर्वांगीण विकास होऊ शकतो या विचाराला मध्यवर्ती स्थान देऊन रचनात्मक कामाचे अनेक प्रकल्प नानाजी देशमुख यांनी देशभरात उभे केले.

            नानाजी  प्रथम राष्ट्रीय स्वयंसेवक संघाचे स्वयंसेवक व नंतर उत्तर प्रदेशात पूर्णवेळ कार्यकर्ते होते.  दीनदयाळ उपाध्याय, सुंदरलाल भंडारी, अटलबिहारी वाजपेयी व लालकृष्ण अडवाणी यांच्यासमवेत नानाजी जनसंघ पक्षाच्या स्थापनेपासून  कार्यरत होते. 

         मनुष्यविकास व सामाजिक विकास याबाबतच्या पं. दीनदयाळ उपाध्याय यांच्या एकात्मिक मानवतावाद या तत्त्वज्ञानाचा प्रभाव त्यांच्यावर पडला. याच तत्त्वज्ञानाच्या आधारावर रचनात्मक, विधायक कामांची उभारणी करण्याचा ध्यास घेतलेल्या नानाजींनी जनता पक्षाच्या सरकारमध्ये मंत्रिपद नाकारले. 

             त्या काळात राजनीतीतील चाणक्य म्हणून त्यांचा दिल्लीत दबदबा होता, अनेक महत्त्वाची सत्तापदे त्यांच्याकडे सहजगत्या येत होती. पण त्यांनी तो मोह निग्रहाने नाकारून, राजकारण-संन्यास घेऊन अखंडपणे सेवाकार्य करण्याचा निर्णय घेतला. या विचारातूनच त्यांनी दीनदयाळ संशोधन संस्था स्थापन केली.

         पुढील काळात त्यांनी दीनदयाळ शोध संस्थानच्या माध्यमातून सर्वप्रथम उत्तर प्रदेशामधील गोंडा जिल्ह्यात सिंचनाचे कार्य केले. सुमारे ४०,००० कूपनलिकांच्या माध्यामातून त्याठिकाणच्या शेतकऱ्यांना सिंचनाच्या बाबतीत स्वयंपूर्ण करण्याचे काम केले. 

          त्यानंतर मध्य प्रदेशातील चित्रकूट जिल्ह्यात ८० दुर्गम, पहाडी गावांमधील जनतेला विविध प्रकल्पांद्वारे आत्मनिर्भर व उद्योगशील बनवण्यावर त्यांनी मुख्य लक्ष केंद्रित केले.  अनेक प्रकल्प चित्रकूट परिसरात कार्यान्वित केले. येथेच नानाजींनी चित्रकूट ग्रामोदय विश्वविद्यालय हे भारतातील पहिले ग्रामीण विद्यापीठ स्थापन केले. 

           हे प्रकल्प सक्षमतेने चालवण्यासाठी त्यांनी समाजसेवेची इच्छा असणाऱ्या दांपत्यांना त्यांनी समाजशिल्पी बनवले. या समाजशिल्पींच्या माध्यमातून दीनदयाळ शोध संस्थेची विधायक, विकासात्मक कामे वेगाने, योग्य दिशेने व निष्ठेने चालू आहेत. आर्थिक, औद्योगिक व सामाजिकदृष्ट्या स्वयंपूर्ण गावांची संकल्पना येथे अस्तित्वात आलेली दिसते.

          चित्रकूट हे त्यांचे कर्मस्थान होते. आरोग्यधाम व गोशाळा उद्यमिता विद्यापीठ, ग्रामोद्योग विद्यालय, आश्रमशाळा गुरुकुल, ग्रंथालय, मातृसदन, दंतचिकित्सा केंद्र इत्यादी त्यांनी तेथे उभारली. 

         ग्रामीण लोकांचे जीवनमान उंचावण्यास व त्यांना स्वावलंबी बनविण्याचा त्यांना ध्यास होता. त्यांनी सुमारे इ.स. १९९० चे दरम्यान मध्य प्रदेश व उत्तर प्रदेश या राज्यांतील प्रत्येकी सुमारे २५० गावे दत्तक घेतली व त्या गावांचा सर्वांगीण विकास करण्यासाठी भरपूर प्रयत्न केले. शिक्षण, स्त्रियांना गृहोद्योग, स्वच्छता, शुद्ध बोलणे इत्यादी शिकविण्यास त्यांनी कार्यकर्त्यांचा एक चमू उभारून ग्रामविकासाचे काम चालवले. 

               चित्रकूटबरोबरच भारतातील इतर राज्यांमधील सर्वात मागास जिल्हे निवडून त्या ठिकाणी दीनदयाळ शोध संस्थानच्या माध्यमातून काम सुरू आहे. महाराष्ट्रातील बीड जिल्ह्यातील होमरी येथे प्रकल्प कार्यरत आहे. सोनदरा गुरुकुल, कृषिविकास, आरोग्य शिक्षण, योगाभ्यास, कलांचे शिक्षण व औद्योगिक प्रशिक्षण या प्रकल्पांद्वारे येथे काम चालते.

             आणीबाणीनंतरच्या काळात (इ.स. १९७७) नानाजी काही काळ लोकसभेचे सदस्य होते. इ.स. १९९९ मध्ये त्यांची राज्यसभेवरही निवड करण्यात आली. त्यांच्या सामाजिक कार्याबद्दल भारत सरकारने त्यांना पद्मविभूषण हा किताब बहाल केला.

२०१९ साली राष्ट्रपती रामनाथ कोविंद यांच्या हस्ते त्यांना मरणोत्तर भारतरत्न पुरस्काराने सन्मानित करण्यात आले आहे.

      २७ फेब्रुवारी, २०१० रोजी सतना मध्य प्रदेश याठिकाणी त्यांचे निधन झाले.

       

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

     💐 🎂   जन्मदिन:- सुपरस्टार अमिताभ बच्चन.                     ( १९४२). 

    हिंदी चित्रपटसृष्टीतील महान अभिनेता. जन्म 11आॅक्टोबर 1942रोजी अलाहाबाद येथे झाला. त्यांचे वडील हरिवंशराय बच्चन  हे हिंदी साहित्यातील ख्यातनाम कवी होते. त्यांच्या आईचे नाव तेजी बच्चन. अमिताभ बच्चन यांचे शिक्षण अलाहाबादच्या ज्ञानप्रबोधिनी आणि बॉईज हायस्कूल येथे, तर महाविद्यालयीन शिक्षण नैनितालच्या शेरवूड महाविद्यालयात झाले. त्यानंतर दिल्लीच्या किरोडीमल महाविद्यालयातून त्यांनी विज्ञानाची पदवी संपादन केली.

                     आपल्या कारकिर्दीच्या सुरुवातीला त्यांनी कोलकाता येथे एका कंपनीत काम केले. नंतर चित्रपटात संधी शोधण्यासाठी ते मुंबईत दाखल झाले. मुंबईत त्यांना ख्वाजा अहमद अब्बास यांच्या सात हिंदुस्थानी (१९६९) या चित्रपटात सर्वप्रथम भूमिका मिळाली. 

         त्यानंतर हृषीकेश मुखर्जीदिग्दर्शित आनंद (१९७१) या चित्रपटात त्या वेळचे लोकप्रिय सुपरस्टार कलाकार राजेश खन्ना यांच्यासमवेत काम करण्याची त्यांना संधी मिळाली. त्यांनी आनंदमधील भूमिकेचे सोने केले. त्या वर्षीचा सर्वोत्कृष्ट सहायक अभिनेत्याचा फिल्मफेअर पुरस्कारही त्यांना मिळाला. नमकहराम (१९७२, दिग्द. हृषीकेश मुखर्जी) या चित्रपटातील त्यांची भूमिकाही लक्षवेधी ठरली. त्यापाठोपाठ आलेल्या जंजीर (१९७३, दिग्द. प्रकाश मेहरा) चित्रपटातील पोलीस इन्स्पेक्टरची त्यांची भूमिका विशेष गाजली आणि येथूनच त्यांची संतप्त तरुणाची (अँग्री यंग मॅन) प्रतिमा जनमानसात प्रस्थापित झाली. 

        प्रचलित समाजव्यवस्थेच्या विरोधात बंडखोरी व क्रोध व्यक्त करणाऱ्या संतप्त युवकाचे प्रतिनिधित्व त्यांनी पडद्यावर आपल्या भूमिकांद्वारे केले. त्यामुळे त्यांच्या भूमिका रसिकांना आपल्याशा वाटल्या. उंच शरीरयष्टी, भेदक डोळे, भारदस्त घनगंभीर आवाज आणि गहिरी भावगर्भ अभिनयशैली यांमुळे बच्चन यांनी रसिकांच्या मनावर अधिराज्य गाजवले. 

              ते लवकरच ‘सुपरस्टार’ (अभिनयसम्राट) पदावर पोचले व रूपेरी पडद्यावर जणू अमिताभयुग सुरू झाले. आजतागायत त्यांच्याइतकी लोकप्रियता अन्य कोणत्याही अभिनेत्याला लाभलेली नाही. बच्चन हे त्यांच्या काळात भारतातील सर्वाधिक मानधन घेणारे अभिनेते होते. अमिताभ बच्चन चित्रपटात असले म्हणजे चित्रपट आर्थिक दृष्ट्याही फायदेशीर ठरणार, असा चित्रपट उद्योगाचा वर्षानुवर्षांचा अनुभव होता. आतापर्यंत त्यांनी सुमारे १६८ चित्रपटांतून भूमिका केल्या असून त्यांचे मनमोहन देसाई, प्रकाश मेहरा, यश चोप्रा यांसारख्या दिग्दर्शकांबरोबर केलेले चित्रपट विशेष गाजले. त्यांच्या यशस्वी, लोकप्रिय चित्रपटांत अभिमान,  दीवार , शोले ,कभी कभी,  अमर अकबर अँथनी,  मुकद्दर का सिकंदर,  त्रिशूल , डॉन, काला पत्थर,  नसीब,  लावारिस , सिलसिला ,नमकहलाल, कुली,  शराबी,  अग्निपथ  यांसारख्या अनेक चित्रपटांचा उल्लेख करता येईल.

          बच्चन यांनी १९ चित्रपटांसाठी पार्श्वगायनही केले आहे. मि. नटवरलाल या चित्रपटातील पार्श्वगायनासाठी त्यांना फिल्मफेअर पुरस्कारही मिळाला आहे. धीरगंभीर, भारदस्त आवाज हे बच्चन यांचे आणखी एक वैशिष्ट्य. आपल्या भारदस्त आवाजाचा वापर त्यांनी भूमिका साकारताना तर केलाच, शिवाय काही चित्रपटांना त्यांनी आपल्या भारदस्त आवाजात पार्श्वनिवेदनही दिले आहे. त्यांत भुवनशोम , शतरंज के खिलाडी ,(१९७८, दिग्द. सत्यजित रे), लगान (दिग्द. आशुतोष गोवारीकर) आदी चित्रपटांचा उल्लेख करता येईल.  1973 मध्ये जया भादुरी यांच्यासोबत त्यांचा विवाह झाला.

        १९८४ मध्ये ते अलाहाबाद लोकसभा मतदारसंघातून खासदार म्हणून निवडून आले. 

   आतापर्यंत त्यांना १४ वेळा फिल्मफेअर पुरस्कार, तर दोन वेळा उत्कृष्ट अभिनयासाठी राष्ट्रीय पुरस्कार मिळाले असून, भारत सरकारने त्यांना ‘पद्मभूषणʼ व ‘पद्मविभूषणʼ या किताबांनी गौरविले आहे. 

        चित्रपट सृष्टीतील अमूल्य योगदानासाठी त्यांना भारतीय चित्रपटसृष्टीतील सर्वोच्च दादासाहेब फाळके पुरस्कार भारताचे राष्ट्रपती रामनाथ कोविद यांच्याहस्ते प्रदान करण्यात आला (२९ डिसेंबर २०१९).

           २००० मध्ये कौन बनेगा करोडपती या दूरचित्रवाणीवरील प्रश्नमंजुषा मालिकेने त्यांच्या लोकप्रियतेत अधिकच भर घातली. दूरचित्रवाणीवरील कार्यक्रमाचे सूत्रसंचालन कसे करावे, याचा आदर्श वस्तुपाठच बच्चन यांनी आपल्या निवेदनाने घालून दिला. 

     वाढत्या वयानुसार बच्चन यांनी आपल्या भूमिकांचा बाज बदलला असला, तरी त्यांचा अभिनय उत्तरोत्तर अधिकाधिक परिपक्व होत गेलेला दिसून येतो. मोहब्बते , कभी खुशी कभी गम , बागबान , ब्लॅक, सरकारराज ,  पा , इ. चित्रपटांचा या संदर्भात उल्लेख करता येईल.

        अमिताभ बच्चन यांची कारकीर्द अद्यापही सुरू असून वयाच्या सत्तरीतही ते तरुणांना लाजवेल अशा उत्साहात कार्यरत आहेत. 

                                                 💐💐 संकलन 💐💐

                                                 श्री. भरत पाटील.