😊 योगाभ्यास : कपालभाती प्राणायाम

💐*कपालभाती*

         कपाळ म्हणजे मस्तिष्क आणी भाती म्हणजे चमकणे.भाग्य,नशिब श्वासप्रश्वास घासुन चमकवणे.

   *कृती*

     पद्मासनात बसावे.पाठीचा कणा सरळ ठेवावा.मूलबंध लावावा.प्रथम रेचक करुन हवा बाहेर काढुन टाकावी.

त्यानंतर अर्धाच पुरक भरुन रेचक-पुरक,रेचक-पुरक मध्यम गतीने,दोन्हींचा आवाज सारखा येईल अशा पध्दतीने किंचित बळ लावुन करावे.सुरुवातीला 30-31 श्वासप्रश्वास करावे.हळुहळु सवय वाढवित न्यावी व एका टप्यात 108 पर्यंत श्वासप्रश्वास करावे. 

        *लाभ*

 कपालभातीने श्वसनमार्ग स्वच्छ व मोकळे होतात.अनेक प्रकारचे कफविकार अल्पावधीतच दूर केले जातात.

    सायनस व नाकाचे हाड वाढणे इ.विकारांत उपयुक्त ठरते.दमा,श्वसनरोग,धाप लागणे,निरुत्साह,उदासिनता या समस्यांवर उपयुक्त ठरते.

 बध्दकोष्ठता,वायुदोष ,उदर रोग दूर होतात.पचनक्रिया सशक्त होते.पित्ताशयाशी संबंधित विकारांवर उपयुक्त ठरते.श्वसनप्रक्रिया लयबध्द होते.त्यामुळे मनाची स्थिरता वाढते.वक्षश्वसन व उदरश्वसन यांचा योग्य समन्वय साधला जातो.हृदयविकारग्रस्तांनाही वरदान ठरते.मेद कमी होऊन पोट पातळ,हलके बनते.विचारशक्ती,स्मरणशक्ती वाढवण्यात लाभकारी.

       

 न्युमोनिया,धुम्रपान,प्रर्दूषण इ.त्रासामुळे वायुकोष बंद पडल्याने फुफ्फुसांव्दारे आवश्यक तेवढा प्राणवायु शोषुन घेतला जात नाही.सातत्यपुर्ण योगाभ्यासाने या विकारांमधुन बाहेर पडता येते.

फुफ्फुसे अत्यंत कार्यक्षम व बलशाली बनतात.त्यामुळे कोरोनाच्या संकटकाळात कपालभाती क्रिया संजीवनी समान अत्यंत लाभकारक आहे.

*सावधानता.*

पोटात ट्युमर,उच्च रक्तदाब,हृदयरोग असलेल्यांनी डाॅक्टरांच्या सुचनेशिवाय करु नये.

💐💐 संकलन 💐💐

 श्री भरत पाटील .