😊 योगाभ्यास : वायुसार प्राणायाम

💐 *वायुसार*

      पाणी,वायु व अग्नि या सफाई करणिर्‍या नैसर्गिक साधनांचा चपखल वापर योगशास्राने करुन घेतला आहे.बाहेरील वायुतत्व शरीरांतर्गत वायुशी संयोग पावुन स्वास्थ प्रदान करु शकते हे ध्यानात घेऊन योगशास्राने अनेक प्रकारच्या श्वसनक्रिया,प्राणायाम इ.ची योजना केली.त्यांपैकीच एक साधी व सोपी बहुगुणी क्रिया आहे वायुसार.हिलाच *अंत:धौति* असेही म्हटले जाते.

    *लाभ*

01.शरीरातील अनावश्यक वाताचे प्रमाण कमी होते.

02.पोटाचे विकार दूर होतात.पोटाचे स्नायू मजबूत बनतात.

03.मंदाग्निचा नाश होऊन चांगली भुक लागते.

04.आतड्या स्वच्छ होतात.मूळव्याधीवर चांगला परिणाम होतो.

05.वात विकारामुळे चमक भरणे,गोळा येणे इ.त्रास दूर होतात.

06.पोटातील अवयवांना आलेली सूज कमी होते.

07.श्वासपटलाची कार्यक्षमता वाढते.

08.हायटस हर्निया या विकारावर उपयुक्त ठरते.

09.श्वसननलिकेचा दाह व पित्तामुळे होणार्‍या अन्ननलिकेचा दाह यांमधे उपयुक्त ठरते.

        सोडा वाॅटर,शीतपेये,फ्रूटसाॅल्ट इ. घेऊन पोटाचा त्रास कमी करण्याचा प्रयत्न करु नये.कालांतराने अनावश्यक वायुचा ढेकरांवाटे निचरा करणारी यंत्रणा अकार्यक्षम होत जाते.वायुसारने नैसर्गिक पध्दतीने वायुदोष दूर करण्यास मदत होते.

         8-10 आवर्तन झाले की ढेकर येतात.ढेकर आले की ही क्रिया बरोबर झाली असे समजावे.

      *प्राणायामाचे फायदे.*

01.वात,कफ,पित्त या त्रिदोषांचे योग्य संतुलन साधले जाते.

02.हृदय,फुफ्फुस,मस्तिष्क संबंधी विकार बरे होतात.

03.मधुमेह,दमा,काॅलेस्टाॅल,रक्तदाब इ.विकार बरे होतात.

04.पचनशक्ती पुर्णपणे तंदुरुस्त होते.पोटाचे सर्व रोग दुर होतात. 

05.रोग प्रतिरोधक,आध्यात्मिक शक्ती विकसित होते.

06.प्राणायामामुळे दिर्घायुष्य लाभते.

07.मन सशक्त,स्थिर,प्रसन्न होते.निराशा लांब पळुन जाते.

08.शरीरातील सर्व विजातीय तत्व,टाॅक्सिन्स नष्ट होतात.

09.आत्मविश्वास,सकारात्मकता लाभते.

10.प्राणायामामुळे ध्यान,समाधी लागते.

11.प्राणायामामुळे कुंडलिनी शक्ती जागृत होते.

💐💐 संकलन 💐💐

  श्री भरत पाटील.

😊 योगाभ्यास : भ्रामरी प्राणायाम 😊

💐*भ्रामरी*

     या प्राणायामात भ्रमरा सारखे गुंजन होत असल्यामुळे याला भ्रामरी प्राणायाम असे नाव मिळाले आहे.

        हे एक आध्यात्मिक प्रगती साठी उपयोगी आसन आहे.ध्यानाची प्रगाढ अनुभवासाठी या आसनाची मदत होते.गुंजन चे माधुर्य जेवढे अधिक तेवढे मेंदुच्या अवयवांना अधिक लाभ होतो.मानसिक अवस्था संतुलित होण्यास यामुळे फायदा होतो.

  *लाभ*

01.अनिद्रा,मिर्गी हे मेंदु संबंधी विकार बरे होतात.

02.रक्त आणी मज्जा तंतु  शुध्द होतात.

03.प्राण दिर्घ आणी सुष्म होतो.

04.स्वर तंत्र सबल होतात.वाणीत मधुरता भरते.

05.बहिरेपणा,कमी ऐकु येणे कानाचे दोष दूर होण्यास मदत होते.

06.मनाचे आजार, चंचलता नाहिसे होतात.मन लवकर एकाग्र होते.

 

07.दृध अभ्यासाने विविध नाद ध्वनि ऐकायला येतात.ब्रह्म नादाची समाधी लागते.

08.वीर्य शुध्द होऊन ऊर्ध्वगामी होते.

09.डिप्रेशन,हृदयरोग,नेत्ररोग,उच्च रक्तदाब इ.विकारांसाठी भ्रामरी प्राणायाम उपयोगी आहे.

  *महत्त्वपूर्ण बाबी*

01.लक्ष गूंजन ध्वनिवर केंद्रित करावे.

02.लयबध्द गुंजन करावे.

03.संपुर्ण प्रश्वास लयबध्द बाहेर टाकण्याचा सराव करावा.

04.अंर्तकुंभक,बाह्यकुंभक,मूलबंध चा या प्राणायामात अभ्यास करता येतो.

05.अभ्यास चांगला झाल्यानंतर जीभ वागवुन टाळुला लावुन भ्रामरी प्राणायाम अभ्यासावा.

06.कमीत कमी 05 पासुन 15 आवर्तनांचा सराव  सहज शक्य होईल. 

💐💐 संकलन 💐💐

   श्री भरत पाटील .

😊 योगाभ्यासाची आवश्यकता.

   💐  *योगाभ्यास :

     *का व कश्यासाठी..❓❓*

      *अथ योगानुशासनम्*

         योगाभ्यासाच्या दैनंदीन सरावाने शरीरातील संस्था,72 हजार नाड्या,स्नायु,अस्थी अनुभासनात राहतात.शरीर एक यंत्र आहे.त्याला तेल,पाणी,देखभालीची,निगरानीची आवश्यकता असते.योगाभ्यासातुन शरीरातील लाघवता,चापल्य,जोम,ऊत्साह टिकुन राहतो.व्यवहारात,कर्तव्यात शुध्दी आणी बोध येतो.यामुळे राग-व्देष,सुख-दु:ख,लाभ-हानी,जय-पराजय या विचारांत समभाव येतो.यामुळे आपले मन,प्राण,इंद्रिय,बुध्दी,चित्त प्रभावित होत असतात.आपण त्याचे तटस्थ साक्षीदार होतो.हे उत्तम स्थितप्रज्ञाची लक्षणे योगाभ्यासातुन आपल्यात  झिरपत असतात.

      *सर्वभूतहितेरत्ता:-*

       योगाभ्यास एका व्यक्तीची आसक्ती दूर करुन सर्वांशी जोडतो.सर्वांच्या प्रती प्रेमभाव,कल्याणभाव,आत्मवतभाव प्रकट होतात.यामुळे मनातील राग,व्देष,भय,मद,मोह,मत्सर इ. मानसिक विकारांचा नाश होतो.साधारणपणे लोकं शरीराला बाहेरुन शृंगारतात पण योगसाधक शरीराला आतुन सजवुन मन सशक्त,सुंदर बनवितात.जे लोक योगाभ्यास करत नाहीत त्यांना आत्मसंग लाभत नाही.त्यामुळे राग,व्देष,घृणा,मत्सर,ईर्षा या मानसिक विकार ठिक करण्याची क्षमता त्यांच्यात नसते.विचारांची उदारता,सरलता,स्पष्टता वाढली की दोषदृष्टी नाहीसी होते.दुसर्‍या माणसांतील गुण दिसु लागतात.योग आपलेपणाचा विचार सर्वव्यापी बनवुन रागाची दृष्टी समाप्त करते.जीवन त्याग आणी सेवेने ओत-प्रत भरुन जाते.

*यम नियमासन प्राणायाम प्रत्याहार धारणा ध्यान समाधयोष्टागनि.*

        महर्षी पतंजली मुनींनी हा अष्टांगयोग सांगितला आहे.

1.यम- समाजाच्या उध्दारासाठी.

2.नियम- व्यक्तीगत उध्दारासाठी.

3.आसन- शरीर स्वास्थासाठी.

4.प्राणायाम- मनाच्या अभ्यासासाठी.

5.प्रत्याहार-इंद्रिय अंर्तमुखीसाठी.

6.धारणा-एकाग्रता वाढवण्यासाठी.

7.ध्यान-चित्तशुध्दी करण्यासाठी.

8.समाधी-परमात्मा प्राप्तीसाठी.

        समाधी योगाची आठवी व अंतिम पायरी आहे.समाधीत सुखाचा,शांतीचा,आनंदाचा अनुभव मिळवता येतो.ही अंतर्गत समाधी आहे.परंतु कर्तव्यात संपुर्ण चेतना तल्लीन ठेऊन सजग राहणे जागृत समाधी आहे.ही स्थिती श्रेष्ठ आहे.योग अशी समाधी प्राप्त करुन देतो.

          जीवनात येणारे काम,क्रोध,भय,मद,मोह,मत्सर भावुकता,व्याकुळता इ भावावेग नियंत्रणात राहिले तर जीवनाची सार्थकता राहते.महागडी कार उभी आहे पण ब्रेक नाही,तुफान घोडा दिमतीला आहे पण लगाम नाही,पैसा भरपुर आहे पण लोककल्यासाठी नाही ही जीवनाची परिपुर्णता नाही.योग भावनिक स्तरावर नियंत्रण ठेवतो.

       योग व्यक्तीच्या गुणांचा विकास करते.क्षमावृत्ती क्रोधाला जिंकुन घेते.त्याग लोभाला समाप्त करतो.मनाच्या विशालतेत राग आणी व्देष गळुन पडतात.व्यष्टीचा समष्टीशी संबंध आणी निर्णायक बुध्दीची निर्मिती योगाभ्यासातुन होते.

            योगाभ्यासातुन शरीर तंदुरुस्त राहिल्याने कार्यक्षमता वाढते.कोणतेही कार्य निष्ठापुर्वक पुर्ण केले जाते.असे कार्य व अशी व्यक्ती सर्वांचे आवडते होतात.तणाव रहित कार्य केल्याने अश्या व्यक्ती थकत नाहीत.अशी व्यक्ती वेळेचा सदुपयोग करते.त्याच्या शरीरातील पेशी लवकर मृत होत नाही.शरीराचे संतुलन कायम अखंडीत राखुन अश्या व्यक्ती दिर्घकाळापर्यंत चिरतरुण राहतात.

           जर समजा एका वर्षात कोणत्याही आजाराने  आपण 15 दिवस आजारी झालो तर 360 तास वाया जातील.परंतु एक तास योगाभ्यास केला तर वर्षात 365 तास सत्कारणी लागतील.वेळ,पैसा,श्रम,शक्ती,स्वास्थ आरोग्य टिकवण्यासाठी योगाभ्यास साधना श्रेष्ठ आहे.चांगला व्यापारी तोच आहे जो कमी गुंतवणुक करुन जास्त नफा मिळवतो.

       

 आबाल-वृध्द,विद्यार्थी,तरुण,गृहिणी,व्यापारी,नोकरदार सर्वांना योग परम आवश्यक आहे.सर्वांना चांगल्या स्वास्थाची तंदुरुस्तीची आवश्यकता आहे.त्यासाठी आपल्याला योगाभ्यास अंगीकारावा लागेल.

          जर आपणास योगाभ्यास करण्याची जिज्ञासा,उत्सुकता असेल तर आजच श्रीगणेशा करा.दिर्घ विश्रांतीचा काळ सत्कारणी लावुया.आपल्या या मंगलकारी निर्णयाला उद्यावर सोडुन देऊ नका.

      💐💐💐 संकलन 💐💐💐

      श्री भरत पाटील.

😊 योगाभ्यास : भुजंगासन

💐*भुजंगासन*

        भुजंग म्हणजे नाग.डोकं वर उचलुन फना उभारलेल्या नागा प्रमाणे आपल्या शरीराची अवस्था या आसनात असते म्हणुन या आसनाला भुजंगासन असे म्हणतात.भुजंगासन विपरित शयन स्थितीतील आसन आहे.

*लाभ*

पाठीचा कणा सरळ व लवचिक राखला जातो.मणक्यांचे अंतर वाढले असल्यास ते कमी केले जाते.

अतिश्रमाने निर्माण झालेली पाठदुखी,पाठीत वातामुळे उसण भरणे,मणक्यांचे विकार इ. वर हे आसन अत्यंत प्रभावी ठरते.

      आसनाच्या आदर्श स्थितीत दीर्घ श्वसनाचा अभ्यास केल्यास फुफ्फुसे कार्यक्षम होतात.त्याचबरोबर पोट,छाती,खांदे व कंबरेचे स्नायु बलशाली बनतात.

     उत्सर्जन संस्थेची कार्यक्षमता वाढते.गळ्या संबंधी दोष,टाॅन्सिल इ.साठी लाभदायक आसन आहे.वीर्यपिंड व प्रोस्टेट ग्रंथीचे विकार,मधुमेह,दमा,खोकला,थाॅयराईडचे विकार,त्रासदायक मासिक पाळी,श्वेत प्रदर..इ.गर्भाशयाशी संबंधित व्याधी दूर करण्यास मदत होते.

    पोट व छातीतील अतिरीक्त चरबी घालविली जाते.बैठे काम करणार्‍यांना मान धरणे,खांदेदुखी,पाठ अवघडणे इ. विकार दुर करण्यास विशेष मदत होते.

   एड्रीनल ग्रंथी प्रभावित होऊन भावनात्मक स्थिरता साधली जाते.

*सावधानता.*

हर्निया,पोटातील अवयवांची सूज,ॲपेंडिसायटिस असलेल्यांनी भुजनांसन करु नये.

💐💐 संकलन 💐💐

श्री भरत पाटील .

😊 योगाभ्यास : कपालभाती प्राणायाम

💐*कपालभाती*

         कपाळ म्हणजे मस्तिष्क आणी भाती म्हणजे चमकणे.भाग्य,नशिब श्वासप्रश्वास घासुन चमकवणे.

   *कृती*

     पद्मासनात बसावे.पाठीचा कणा सरळ ठेवावा.मूलबंध लावावा.प्रथम रेचक करुन हवा बाहेर काढुन टाकावी.

त्यानंतर अर्धाच पुरक भरुन रेचक-पुरक,रेचक-पुरक मध्यम गतीने,दोन्हींचा आवाज सारखा येईल अशा पध्दतीने किंचित बळ लावुन करावे.सुरुवातीला 30-31 श्वासप्रश्वास करावे.हळुहळु सवय वाढवित न्यावी व एका टप्यात 108 पर्यंत श्वासप्रश्वास करावे. 

        *लाभ*

 कपालभातीने श्वसनमार्ग स्वच्छ व मोकळे होतात.अनेक प्रकारचे कफविकार अल्पावधीतच दूर केले जातात.

    सायनस व नाकाचे हाड वाढणे इ.विकारांत उपयुक्त ठरते.दमा,श्वसनरोग,धाप लागणे,निरुत्साह,उदासिनता या समस्यांवर उपयुक्त ठरते.

 बध्दकोष्ठता,वायुदोष ,उदर रोग दूर होतात.पचनक्रिया सशक्त होते.पित्ताशयाशी संबंधित विकारांवर उपयुक्त ठरते.श्वसनप्रक्रिया लयबध्द होते.त्यामुळे मनाची स्थिरता वाढते.वक्षश्वसन व उदरश्वसन यांचा योग्य समन्वय साधला जातो.हृदयविकारग्रस्तांनाही वरदान ठरते.मेद कमी होऊन पोट पातळ,हलके बनते.विचारशक्ती,स्मरणशक्ती वाढवण्यात लाभकारी.

       

 न्युमोनिया,धुम्रपान,प्रर्दूषण इ.त्रासामुळे वायुकोष बंद पडल्याने फुफ्फुसांव्दारे आवश्यक तेवढा प्राणवायु शोषुन घेतला जात नाही.सातत्यपुर्ण योगाभ्यासाने या विकारांमधुन बाहेर पडता येते.

फुफ्फुसे अत्यंत कार्यक्षम व बलशाली बनतात.त्यामुळे कोरोनाच्या संकटकाळात कपालभाती क्रिया संजीवनी समान अत्यंत लाभकारक आहे.

*सावधानता.*

पोटात ट्युमर,उच्च रक्तदाब,हृदयरोग असलेल्यांनी डाॅक्टरांच्या सुचनेशिवाय करु नये.

💐💐 संकलन 💐💐

 श्री भरत पाटील .

😊 योगाभ्यास -शुद्धीक्रिया:त्राटक

💐*शुध्दिक्रिया*

*त्राटक*

     एकाग्र चित्ताने निश्चल,न हलणार्‍या दृश्यावर(वस्तुवर) लक्ष केंद्रित करणे म्हणजे त्राटक होय.डोळ्यांतुन पाणी येई पर्यंत (अश्रुसंपात होईपर्यंत) असे त्राटक करावे.याने नेत्ररोगांचा नाश होतो.आळस नष्ट होतो.हि शुध्दिक्रिया अत्यंत लाभदायक आहे.

          शरीर व मन ऐकमेकांशी घनिष्टरित्या संबंधित आहेत.योगामध्ये शरीर या माध्यमास आद्य महत्व आहे.या माध्यमाचा विकास साधुन त्याव्दारे मानसिक व आध्यात्मिक विकास साधणे या योगक्रियांचा उद्देश आहे.क्रियांमधे मनावर नियंत्रण आणुन त्याला उच्चत्तम साधनेकडे प्रवृत्त करणार्‍या कर्मात त्राटकाचे महत्व अनन्यसाधारण आहे.

*त्राटकाचे विविध प्रकार*

*बाह्य त्राटक*

आपल्यापासुन दुर अंतरावर असलेल्या वस्तु वर लक्ष केंद्रित करणे यास *बाह्य त्राटक* म्हणतात.उदा.चंद्र,तारे,सुर्य,समुद्रातील,पर्वतावरील लांब वरची वस्तु.

*आंतर त्राटक*

डोळे बंद करुन बाह्य अथवा मध्य त्राटकात पाहालेले दृश्य पाहणे.अंर्तमुख होण्याची वृत्ती वाढवणे म्हणजे *आंतर त्राटक* होय.

*मध्य त्राटक*

डोळे उघडे ठेवुन जवळ ठेवलेल्या एखाद्या वस्तुवर बिंदुवर,ज्योतीवर दृष्टी एकाग्र करणे यास *मध्य त्राटक* असे म्हणतात.

*साहित्य*

बसावयाचे आसन,तूप/तिळाच्या तेलाचे निरंजन,हे निरंजन डोळ्याच्या सरळ रेषेत रेईल असे ठेवण्यासाठी लागणारी वस्तु किंवा स्टॅंड,वाटीभर साधे पाणी,एक सुती रुमाल.

*कृती*

थोडा वेळापुरता अंधार होण्यासाठी शक्य असल्यास खोलीची दारे व खिडक्या बंद कराव्यात.पंखा बंद करावा.आसनावर पद्मासन,वज्रासन,सुखासनात बसावे.आपल्यापासुन चार ते सहा फुट अंतरावर आपल्या डोळ्यांच्या सरळ रेषेत येईल अशी निरंजनाची ज्योत ठेवावी.चष्मा काढुन ठेवावा.शेजारीच वाटीत पाणी घेऊन त्यात एक सुती वस्र बुडवुन ठेवावे.पाठीचा कणा सरळ ठेवावा.हात मांड्यावर ठेवावेत.निश्चल व तेजस्वी ज्योत एकटक पहात रहावी.

        डोळ्यांतुन पाणी आले तरी डोळे सहज बंद होणार नाही याची काळजी घ्यावी.त्राटकाचा अभ्यास 05-15 मिनिटांपर्यंत वाढवावा.05-10 मिनिटे थांबुन नेत्र स्नानाची क्रिया करावी.ज्योती कडे पाहत एक डोळा बंद करुन पाण्यात भिजवलेला रुमाल बंद डोळ्यावरुन कानापर्यंत फिरवावा.नंतर दुसरा डोळा बंद करुन स्नान द्यावे.चार तासांपासुन रिकामे पोट असेल अशा कोणत्याही वेळी वरील त्राटकाची क्रिया करण्यास हरकत नाही.रिकाम्या,हलक्या पोटी त्राटक केल्यास लवकर एकाग्रता साधता येते.

*लाभ*

1.वयोमानानुसार होणारे नेत्र विकार ,चष्माचा मोठा नंबर इ.वर त्राटक उपयुक्त ठरते.

2.निद्रानाश,डोकेदुखी, मनोकायिक स्वरुपाचे अनेक विकार नाहीसे होतात.

3.स्मरणशक्ती,आकलनशक्ती,अभ्यासातील एकाग्रता इ.वर उत्तम परिणाम होतो.

4.आध्यात्मिक उन्नती व प्रभावी व्यक्तीमत्त्व साठी लाभदायक त्राटक.

5.मनाची स्थिरता वाढते.श्वसनाची गती कमी होऊन चंचलता कमी होते.

6.नेत्रांची आकर्षकता वाढते.दृष्टी सतेज व पवित्र बनते.

7.षटरिपू नियंत्रणात राहतात.आंतरिक बलवृध्दी होते.

*सावधानता*

मोतीबिंदु,काचबिंदु,रातांधळेपणा डोळ्याचे दिर्घकालीन विकार त्राटकाने दूर होत नाही.

💐💐 संकलन 💐💐

 श्री भरत पाटील.

😊 प्राणायाम - अनुलोम विलोम

*अनुलोम-विलोम*

       अनुलोम-विलोम ही प्राणायाम क्रियेत श्वास-प्रश्वास घडाळ्याच्या लंबका प्रमाणे प्रवास करतो.लंबक ज्या मार्गाने पुढे जातो त्याच मार्गाने मागे येतो तसाच श्वास-प्रश्वासाचा प्रवास अनुलोम-विलोम मधे होत असतो.

    *कृती*

पद्मासनात बसावे.पाठीचा कणा सरळ ठेवावा.मूलबंध लावावा.प्रथम रेचक करुन हवा बाहेर काढुन टाकावी.

     त्यानंतर डाव्या हाताची तर्जनी व मध्यमा ही बोटे खाली तळव्यावर ठेऊन प्रणवमुद्रा करावी.डावी नासिका (इडा नाडी) डाव्या हाताच्या अंगठ्याने बंद करुन उजव्या नासिकेने (पिंगळा नाडी) 5 सेकंद श्वास पुरक भरावा.नंतर उजवी नासिका करंगळी,अनामिकेने बंद करुन डाव्या नासिकेवरुन डावा अंगठा उचलुन 5 सेकंद रेचक प्रश्वास सोडावा.

परत डाव्या नासिकेने 5 सेकंद पुरक श्वास घ्यावा.डावी नासिका डाव्या अंगठ्याने बंद करुन उजव्या नासिकेवरील करंगळी,अनामिका उचलुन 5 सेकंद रेचक प्रश्वास सोडावा.अशी 21,21 ची तीन आवर्तने पुर्ण करावीत.

*लाभ*

अनुलोम-विलोम मुळे 72 हजार नाड्या शुध्द होतात.शरीर पुर्णपणे निरोगी कांतीमय आणी बलवान होते.

    संधिवात,कम्पवात,आमवा,गाठ,स्नायु दुर्बलता इ.सर्व वातरोग,मुत्ररोग,धातुरोग,शुक्रक्षय,आम्लपित्त,शितपित इ.सर्व पित्त रोग सर्दी,पडसे,सायनस,दमा,खोकला,टाॅन्सिल इ.सर्व कफरोग दुर होतात.त्रिदोषांचे प्रशमन होतं.

     हृदयातील धमन्या मोकळ्या होतात.काॅलेस्र्टाॅल,ट्राइग्लिसराइडस,HDL,LDL इ. त्रास दूर होतो.नकारात्मक भावना बदलुन सकारात्मक विचार वाढीस लागतात.आनंद,उत्साह,निर्भयता प्राप्त होते.तन,मन,विचार आणी संस्कार सर्व शुध्द होतात.

      मुळाधार चक्रातील कुंडलीनी शक्ती ऊर्ध्वमुखी  होऊन कुंडलीनी जागरणाच्या प्रक्रियेला प्रारंभ होतो.

       सर्व वायुकोष मोकळे झाल्यामुळे शरीराला नेहमीपेक्षा कितीतरी पटीने जास्त ऑक्सिजन मिळतो.कोरोना महामारीला दूर ठेवण्यासाठी अनुलोम-विलोम संजीवनी समान अत्यंत गुणकारी आहे.

    *सावधानता*

 पोटात ट्युमर,उच्च रक्तदाब,हृदयरोग असलेल्यांनी डाॅक्टरांच्या सल्लाशिवाय करु नये.

💐💐 संकलन 💐💐

श्री भरत पाटील .

😊 योगाभ्यास

*प्राणायामाची पुर्वतयारी*

1.योगासनातुन शरीराची स्थिरता,दृढता वाढवावी.

2.शुध्दी क्रियांव्दारे नासिका मार्ग स्वच्छ,शुध्द ठेवावेत.

3.दिर्घ श्वास-प्रश्वास घ्यायचा,सोडायचा अभ्यास करावा.

4.पुर्ण श्रध्दा,विश्वास साधनेचा आधार आहे.

5.योगाभ्यासात सैल कपडे घालावेत.

6.योगाभ्यास चटई,चादर घालुन त्यावर करावा.

7.योगाभ्यासात मन प्रसन्नचित्त असावे.

8.साधनेत पाठ सरळ,डोळे अलगद मिटुन घेण्याचा सराव करावा.

9.साधनेत शरीर-मन सजग ठेवावे.

10.साधना चिकाटीने निरंतर करण्याचा सराव करावा.

11.हलके,सुपाच्च,सात्त्विक भोजन वेळेवर घ्यावे.

12.साधनेसाठी सकाळची वेळ निश्चित करावी.
💐💐 संकलन 💐💐
 श्री भरत पाटील