😊 आजचे दिनविशेष : दि .-6 नोव्हेंबर,2020.😊

💐 वार :- शुक्रवार,  दि :- ६ नोव्हेंबर २०२० 💐 

अश्विन कृष्ण-पक्ष कृष्ण सष्टी, 

शके १९४२

😊 💐 आजच्या ठळक घटना 💐 😊

१८६०: अब्राहम लिंकन अमेरिकेचे १६ वे अध्यक्ष म्हणून निवडून आले.

१८८८: महात्मा गांधींनी कायद्याच्या अभ्यासासाठी लंडन येथे प्रवेश घेतला.

१९१२: भारत या पत्राचा पहिला अंक प्रसिद्ध झाला.

१९१३: दक्षिण आफ्रिकेत भारतीय वंशाच्या खाणकामगारांच्या मोर्चाचे नेतृत्त्व केल्याबद्दल महात्मा गांधींना अटक करण्यात आली.

१९५४: मुंबई राज्यात मुंबई वीज मंडळ या दिवशी स्थापन करण्यात आले.

१९९६: अर्जेंटिनाचे गांधी म्हणून ओळखले जाणारे प्रा. अडोल्फो डी. ओबिए्ता यांना पंतप्रधान एच. डी. देवेगौडा यांच्या हस्ते जमनालाल बजाज आंतरराष्ट्रीय पुरस्कार प्रदान.

१९९९: विकसनशील देशांना जैवतंत्रज्ञानाचा लाभ उपलब्ध करुन दिल्याबद्दल भारताचे वैज्ञानिक डॉ. एम. एस. स्वामीनाथन यांना युनेस्को गांधी सुवर्णपदक जाहीर.

२००१: संरक्षण संशोधन व विकास संस्थेचे (DRDO) महासंचालक डॉ. वासुदेव अत्रे यांना प्रतिष्ठेचा वाय. नायडुम्मा स्मृती पुरस्कार प्रदान करण्यात आला.

२०१२: बराक ओबामा आणि जो बिडेन यांची दुसर्‍यांदा अनुक्रमे अमेरिकेचे राष्ट्राध्यक्ष आणि उपराष्ट्राध्यक्ष म्हणून निवड झाली.

  

🎂 💐 आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति 💐 🎂

१८१४: सॅक्सोफोन या वाद्याचे जनक अ‍ॅडोल्फ सॅक्स यांचा जन्म. (मृत्यू: ४ फेब्रुवारी १८९४)

१८३९: प्राच्यविद्या संशोधक, पहिले भारतीय पुरतत्त्वज्ञ भगवादास इंद्रजी यांचा जन्म.

१८६१: बास्केटबॉल खेळाचे निर्माते जेम्स नास्मिथ यांचा जन्म. (मृत्यू: २८ नोव्हेंबर १९३९)

१८८०: निसान मोटर कंपनीचे संस्थापक योशूसुका अकावा यांचा जन्म. (मृत्यू: १३ फेब्रुवारी १९६७)

१८९०: कविभूषण बळवंत गणेश खापर्डे यांचा जन्म.

१९०१: जेष्ठ टीकाकार, समीक्षक विचारवंत श्री. के. क्षीरसागर यांचा जन्म. (मृत्यू: २९ एप्रिल १९८०)

१९१५: चित्रपट कथाकार, दिगदर्शक दिनकर द. पाटील यांचा जन्म. (मृत्यू: २१ मार्च २००५)

१९२६: पत्रकार,कथाकार,कादंबरीकार प्रभाकर नारायण पाध्ये उर्फ भाऊ पाध्ये यांचा मुंबई येथे जन्म.

१९२६: अमेरिकन लेखक झिग झॅगलर यांचा जन्म. (मृत्यू: २८ नोव्हेंबर २०१२)

१९६८: याहू चे संस्थापक यारी यांग यांचा जन्म.

  

😢 💐 आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति 💐 😢

१७६१: मराठेशाहीतील प्रसिद्ध राजकारणी (मराठा साम्राज्यातील ४ थी छत्रपती) महाराणी ताराबाई भोसले यांचे निधन.

१८३६: फ्रान्सचा राजा चार्ल्स (दहावा) यांचे निधन. (जन्म: ९ ऑक्टोबर १७५७)

१९८५: प्रसिद्ध अभिनेते संजीवकुमार यांचे निधन. (जन्म: ९ जुलै १९३८)

१९८७: मराठी रंगभूमीवरील अभिनेते,दिग्दर्शक, लेखक आणि पीडीए (प्रोग्रेसिव डॅूमॅटिक असोसिएशन) चे संस्थापक प्रा.भालबा केळकर यांचे पुणे इथे निधन. (जन्म: २३ सप्टेंबर १९२०)

१९९२: संगीत रंगभूमीवरील गायक,अभिनेते जयराम शिलेदार यांचे पुणे इथे निधन. (जन्म: ६ डिसेंबर १९१६)

१९९८: कॉन्टिनेन्टल प्रकाशन चे संस्थापक अनंतराव कुलकर्णी यांचे निधन. (जन्म: १९ सप्टेंबर १९१७)

२००२: स्वत:च्या सुवाच्च अक्षरात हिंदीत राज्यघटना लिहिणारे वसंत कृष्ण वैद्य यांचे निधन.

२०१०: पश्चिम बंगालचे मुख्यमंत्री सिद्धार्थ शंकर रे यांचे निधन. (जन्म: २० ऑक्टोबर १९२०)

२०१३: भारतीय शेफ तरला दलाल यांचे निधन. (जन्म: ४ जुन १९३६)

  😢 💐 स्मृतिदिन :- प्रा. भालबा केळकर (1987)

                भालबा केळकर यांचे हे जन्मशताब्दी वर्ष आहे. बहुआयामी व्यक्तिमत्त्वाच्या भालबांनी साहित्य, विज्ञान, रंगभूमी, अध्यापन अशा अनेक क्षेत्रांत आपली वेगळी छाप पडली होती. 

        त्यांचा जन्म २३ सप्टेंबर १९२० रोजी बेळगाव येथे झाला. शालेय शिक्षण गोपाळ हायस्कूलमध्ये, तर पुढील शिक्षण फर्ग्युसन कॉलेजमध्ये झाले. ते शिक्षणात प्रथमपासूनच हुशार विद्यार्थी म्हणून प्रसिद्ध होते आणि याच कालावधीमध्ये त्यांना नाटक, साहित्य, क्रिकेटबद्दल आवड निर्माण झाली. 

        प्राचार्य डी. डी. कर्वे यांच्या कडक आणि शिस्तबद्ध मार्गदर्शनाखाली त्यांनी रसायनशास्त्रात पदव्युत्तर पदवी घेतली आणि पुढे नौ. वाडिया आणि फर्ग्युसन कॉलेजमध्ये रसायनशास्त्राचे अध्यापन केले. 

        भालबांनी रंगभूमीवरील प्रथम पदार्पण १९३१ या वर्षी शालेय जीवनात एक पारशी ऑफिसरच्या भूमिकेतून केले. तर, १९४४-४५ या वर्षात ‘उसना नवरा’, तसेच ‘मी उभा आहे’ या नाटकांचे दिग्दर्शन केले. त्यांनी पहिली स्त्री भूमिका १९४७ मध्ये केली, तर पहिले व्याख्यान १९४६ मध्ये फर्ग्युसन  कॉलेजमधील कला मंडळामध्ये दिले. 

भालबांना आधुनिक रंगभूमीचे द्रोणाचार्य म्हणावयास हरकत नाही.भालबांनी १९ ऑक्टोबर १९५१ रोजी केवळ सहा रुपयांच्या भांडवलावर प्रोग्रेसिव्ह ड्रॅमॅटिक असोसिएशन (पीडीए)ची स्थापना केली. संस्थेसाठी व्यक्ती आणि व्यक्तींसाठी संस्था नाही, असे मानणारी नाट्यक्षेत्रातील एक संस्थारूपी व्यक्ती होती. भालबांनी नाटक कंपनी न म्हणता, तिला नेहमी नाट्यकुटुंब असे संबोधले. नाटकात काम करणाऱ्या मुलांचे पालक आढेवेढे घेत असत, तर मुलींना परवानगीच नसायची; अशा काळात भालबांनी पालकांमध्ये विश्‍वास निर्माण केला. पीडीए ही संस्था म्हणजे आधुनिक मराठी रंगभूमीची गंगोत्री. या रंगमंचावर भालबा द्रोणाचार्यासारखे वावरले. त्यांनी वसंतराव कानेटकरांसारखे स्वतःचे दालन निर्माण करणारे नाटककार, डॉक्टर श्रीराम लागूंसारखे नटसम्राट आणि जब्बार पटेलांसारखे कुशल दिग्दर्शक निर्माण केले. पीडीए हे आधुनिक मराठी रंगभूमीचे महाविद्यालय ठरले आणि त्यांनी अशा ताऱ्यांना जन्म दिला, की भालबांचे कर्तृत्व शिष्यांच्या कार्यकौशल्याने सतत चमकत राहिले. १९७८ च्या डिसेंबरमध्ये सावंतवाडी येथे भरलेल्या नाट्यसंमेलनाच्या अध्यक्षपदी भालबांची निवड झाली, तेव्हा या नव्या नाट्यपिढीचा जनक सिंहासनाधिष्ठ झाला अशी भावना प्रकट झाली होती. 

          पीडीए म्हणजे नैतिक मूल्यांचे कठोरपणे जतन करणारी संस्था होती. १९५७ मध्ये गो. नी. दांडेकर यांचे ‘जगन्नाथाचा रथ’ हे नवे नाटक नव्या धाटणीने रंगमंचावर आणले. पुढे वसंतराव कानेटकर यांच्या ‘वेड्याचे घर उन्हात’ या नाटकाने मराठी रंगभूमीला तीन श्रद्धास्थाने मिळाली. डॉक्टर श्रीराम लागू या नटवर्याचा सूर्य उगवला, वसंतराव कानेटकर यांचा प्रतिभाशाली नाटककार म्हणून जन्म झाला; तर भालबांना स्पर्धांच्या पातळीवर आणि नव्या कलावंताच्या वर्तुळात एक द्रष्टा दिग्दर्शक म्हणून मान्यता मिळाली. 

          वसंतराव कानेटकरांचे ‘प्रेमा तुझा रंग कसा’ हे नाटक आणि त्यामधील भालबांची प्रा. बल्लाळ ही भूमिका अजरामर ठरली. १९५१ ते १९७२ हा पीडीएचा गौरवशाली कालखंड ठरला आणि अनेक नवी नाटके सादर झाली. पुढे पीडीएचा रौप्यमहोत्सव साजरा झाला आणि भालबा नाट्यशिक्षणाच्या कार्यात गढून गेले. भालबांनी श्रीराम खरे, सेवाताई चौहान, दिलीप वेंगुर्लेकर असे अनेक उत्तम कलाकार तयार केले. व्यक्तिमत्त्व विकासासाठी नाट्यशिक्षण असा नवा झेंडा घेऊन भालबा तरुणांबरोबर रमलेले दिसत. ‘प्रतिभासंपन्न दिग्दर्शक, नाटकासाठी  विलक्षण मेहनत घेण्याची ताकद असलेला निर्माता,’ अशा शब्दात वसंतराव कानेटकरांनी सावंतवाडी येथे भरलेल्या नाट्यसंमेलनात भालबांचे कौशल्य प्रकट केले. 

भालबा केळकर विज्ञान उपासक, प्रसारक आणि साहित्यिक होते. सर्वसामान्य लोकांमध्ये विज्ञानाची आवड निर्माण व्हावी म्हणून मनापासून काम करणारे विज्ञान उपासक होते. भालबांनी कॉलेजमध्ये भौतिक रसायन (फिजिकल केमिस्ट्री) हा विषय शिकवला. हा तसा किचकट विषय आहे, परंतु भालबा हा विषय इतका रंजकपणे आणि खुलवून शिकवत असत, की विद्यार्थी त्यामध्ये रंगून जात आणि त्यांना हा विषय सहज ध्यानात येई. 

            भालबांना विज्ञानाची आणि विज्ञान प्रसाराची खरी आवड होती. ते सृष्टिज्ञान मासिकाच्या संपादक मंडळाचे २५ वर्षे सदस्य होते. तसेच, विज्ञानयुग या मासिकाचे सल्लागार म्हणून १९ वर्षे काम केले आणि या मासिकातून त्यांनी अनेक लेख लिहिले, अनेक पुस्तके लिहिली. त्यांच्या विज्ञानकथांचे सर्वत्र स्वागत झाले. ‘कमाल आहे बुवा’ ही त्यांची कथा ‘कमाल आहे भालबा’ अशी कमालीची लोकप्रिय झाली. विज्ञानविषयक लेखनाबरोबरच भालबांनी आकाशवाणी, तसेच अनेक गावात जाऊन विज्ञानावर अनेक व्याख्याने दिली. 

         शेरलॉक होम्स हे भालबांचे लाडके व्यक्तिमत्त्व. यावर त्यांनी अनेक पुस्तके लिहिली. ‘बनगरवाडीचे श्‍वान’सारखी त्यांची अनेक पुस्तके गाजली. भालबांच्या ‘भांडी बोलू लागली’ या लेखमालेतील पुस्तकांच्या संचाचे प्रकाशन रामायणकार गदिमा यांच्या हस्ते झाले होते. 

          अष्टपैलू, अष्टावधानी, रंगकर्मी, विज्ञानोपासक असलेल्या या भालबा केळकरांनी ६ नोव्हेंबर १९८७ रोजी अचानक एक्झिट घेतली .    

  💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

  

😢 💐 स्मृतिदिन :- अभिनेता संजीव कुमार ( 1985)

           एका चित्रपटातील प्रसंग. नायक आणि नायिका दोघेही मूकबधिर असतात .त्यांना एक मूल होते. दोघेही अतिशय आनंदात असतात .नायक जत्रेतून एक खुळखुळा आणि काही खेळणी आणतो .दोघही आनंदाने बाळा समोर खेळणी ठेवतात .खुळखुळा घेऊन वाजवतात. पण ते बाळ खुळ्या कडे पाहत नाही.  मग दोघांच्याही जिवाची जी घालमेल होते ती संजीव कुमार आणि जया भादुरी यांनी पडद्यावर केलेल्या सशक्त अभिनया मधून  अजरामर झालेली आहे . चित्रपट आहे गुलजार यांचा " कोशिश."

          शोलेतील ठाकूर, खिलौना मधील वेडा नायक, सीता और गीता मधील विनोदी भूमिका ,अंगूर मधील कॉमेडी डबल रोल , नया दिन नयी रात या चित्रपटात नऊ रसांची कल्पना स्पष्ट करणाऱ्या नऊ भूमिका साकारलेल्या ,असा सशक्त अभिनय करणारा अभिनेता संजीव कुमार. 25 वर्षाच्या कारकिर्दीत  50 दर्जेदार चित्रपट देणारा अभिनेता संजीव कुमार.

              संजीव कुमार यांचा जन्म 9 जुलै 1938 रोजी सुरत, गुजरात येथे झाला .त्यांचे मूळ नाव हरिहर जेठालाल जरीवाला. या प्रतिभासंपन्न आणि सृजनशील अभिनेत्याने हिंदी चित्रपटसृष्टीतील नायकाच्या परंपरेला छेद देत स्वतःची वेगळी शैली निर्माण केली.

                 संजीव कुमार यांनी अभिनयाची सुरुवात नाटकांपासून केली . वयाच्या बाविसाव्या वर्षी आर्थर मिलर यांच्या नाटकाच्या हिंदी आवृत्तीत एका म्हाताऱ्या ची भूमिका केली होती. ए. के. हंगल दिग्दर्शित " डमरू" या नाटकात सहा मुले असलेल्या वृद्धाची भूमिका साकारली होती .

           त्यांनी 1960 साली आलेल्या  "हम हिन्दुस्तानी" या चित्रपटात केवळ दोन मिनिटांच्या भूमिकेतून आपल्या कारकिर्दीस प्रारंभ केला .त्या काळात सुपरस्टार राजेश खन्ना, अँग्री यंग मॅन अमिताभ बच्चन यांचा चित्रपटसृष्टीत बोलबाला होता. त्याआधी देवानंद या चॉकलेट हिरोनी आपले स्थान निर्माण केले होते. राज कपूर ,राजेंद्र कुमार, धर्मेंद्र इत्यादी प्रसिद्ध अभिनेते चित्रपटसृष्टीत होते.

           अशा काळात संजीव कुमार या सर्वांपेक्षा वेगळे ठरत. शांतपणे आपल्या मार्गाने जात एका वेगळ्या स्थानी जाऊन पोहोचले . आपला वेगळा प्रेक्षकवर्ग, आपले वेगळे स्थान त्यांनी पक्के केले. कोशिश या चित्रपटातील त्यांची भूमिका खूप गाजली . त्याबद्दल त्यांना  उत्कृष्ट अभिनेत्याचा राष्ट्रीय पुरस्कार मिळाला.

या चित्रपटात त्यांनी हे दाखवून दिले की अभिनयासाठी संवादांची आवश्यकता नसते .डोळे आणि चेहऱ्यावरील हावभाव यांच्या साह्याने जोरदार अभिनय करून दाखवता येतो. कोशिश ,परिचय, मौसम, आॅंधी ,नमकीन, अंगूर हे त्यांचे उत्कृष्ट चित्रपट आहेत. संजीव कुमार यांनी कुठल्याही भूमिकेला कमी न लेखता त्यात प्राण ओतले. सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा पुरस्कार त्यांना दोन वेळेस मिळाला 1971 साली दस्तक मधील हमीद या भूमिकेसाठी आणि 1973 साली कोशिश मधील हरिचरण या भूमिकेसाठी .सर्वोत्कृष्ट अभिनेत्याचा फिल्मफेअर पुरस्कार 1970 साली  आॅंधीतील जे.के. आणि 1977 साली अर्जुन पंडित मधील अर्जुन पंडित साठी.

          संजीव कुमार यांचे व्यक्तिगत आयुष्य मात्र दुःखदायक होते .हेमा मालिनी यांनी लग्नाचा प्रस्ताव नाकारल्यानंतर ते  एकाकीच राहिले. त्यांना खात्री होती की आपण 50 वर्षांपेक्षा जास्त जगू शकणार नाही कारण संपूर्ण कुटुंबाला हार्ट प्रॉब्लेमचा अनुवंशिक  आजार होता.  त्यांच्या कुटुंबात 50 वर्षांपेक्षा जास्त कुणीच जगलेले नव्हते . त्याच विकाराने 6 नोव्हेंबर 1985 रोजी त्यांचे निधन झाले.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                              😊💐 संकलन💐😊

                                                 श्री. भरत  पाटील.