😊 आजचे दिनविशेष : दि.-18 नोव्हेंबर,2020.😊

💐  वार : -  बुधवार,    दि : - १८ नोव्हेंबर २०२० 💐

कार्तिक शुक्ल-पक्ष शुक्ल चतुर्थी, शके १९४२

😊 💐 आजच्या ठळक घटना 💐 😊

१४९३: ख्रिस्तोफर कोलंबस यांनी पोर्तो रिको हे बेट पहिल्यांदा पाहीले.

१८०९: फ्रान्सच्या आरमाराने बंगालच्या उपसागरात ब्रिटिश ईस्ट इंडिया कंपनीच्या आरमाराचा पराभव केला.

१८८२: अण्णासाहेब किर्लोस्करांचे संगीत सौभद्र हे नाटक रंगभूमीवर आले.

१९०५: लॉर्ड कर्झन यांनी राजीनामा दिल्यामुळे लॉर्ड मिंटो यांनी भारताचे १७ वे व्हॉइसरॉय व गव्हर्नर जनरल म्हणुन सूत्रे हाती घेतली.

१९१८: लाटव्हियाने आपण रशियापासुन स्वतंत्र असल्याचे घोषित केले.

१९२८: वॉल्ट डिस्‍ने यांच्या मिकीमाऊस या प्रसिद्ध कार्टूनचा स्टीमबोट विली या चित्रपटाद्वारे जन्म.

१९३३: प्रभात चा पहिलाच रंगीत चित्रपट सैरंध्री प्रदर्शित झाला.

१९५५: भाक्रा-नांगल धरणाच्या बांधकामास सुरूवात झाली.

१९६२: डॉ. सर्वपल्ली राधाकृष्णन यांच्या हस्ते शिवाजी विद्यापीठाचे उद्‍घाटन झाले.

१९६३: पहल्या पुश-बटण टेलिफोनची सेवा चालू झाली.

१९९२: ललित मोहन शर्मा यांनी भारताचे २४ वे सरन्यायाधीश म्हणुन कार्यभार सांभाळला.

१९९३: दक्षिण अफ्रिकेत २१ राजकीय पक्षांनी नवीन संविधानाला मान्यता दिली.

२०१५: टेनिसपटू रॉजर फेडरर ने नोव्हाक जोकोविच ला पराभूत करून एटीपी वर्ल्ड टूर लंडन च्या उपांत्यफेरीत प्रवेश केला.

२०१५: भारतीय शटलर पी. व्ही. सिंधू ला काऊलुन येथे हाँगकाँग ओपन बॅटमिंटन स्पर्धेत स्पेनच्या कॅरोलिना मारीन हिने पहिल्याच फेरीत पराभूत केले.

२०१५: भारतीय शटलर किदाम्बी श्रीकांत ला काऊलुन येथे हाँगकाँग ओपन बॅटमिंटन स्पर्धेत चीनच्या तियान हुवेई ने पहिल्याच फेरीत पराभूत केले.

२०१५: भारतीय शटलर जयराम चा काऊलुन येथे हाँगकाँग ओपन बॅटमिंटन स्पर्धेत चीनच्या चेन लोंग ने पहिल्याच फेरीत पराभूत केले.

२०१५: भारतीय महिला दुहेरी शटलर जोडी ज्वाला व अश्विनी यांचा काऊलुन येथे हाँगकाँग ओपन बॅटमिंटन स्पर्धेत पहिल्याच फेरीत पराभव.

२०१५: भारतीय स्क़्वाॅश खेळाडू सौरव घोशाल चा बेलिबी येथे जागतिक स्क़्वाॅश स्पर्धेत ईंग्लंडच्या जेम्स विल्यस्ट्राप ने दुसऱ्या फेरीत पराभूत केले.

  

🎂 💐 आज जन्मलेल्या प्रमुख व्यक्ति 💐 🎂

१८९८: भारताचा अतिप्राचीन इतिहास प्रबोध चंद्र बागची यांचा जन्म.

१९०१: चित्रपटनिर्माते, दिग्दर्शक आणि अभिनेते, पद्मश्री, दादासाहेब फाळके पुरस्कार विजेते व्ही. शांताराम यांचा जन्म. (मृत्यू: ३० ऑक्टोबर १९९०)

१९०६: मिनी कार चे निर्माते अॅलेक इझिगोनिस यांचा जन्म. (मृत्यू: २ ऑक्टोबर १९८८)

१९०९: कॅपिटल रिकॉर्ड्स चे सहसंस्थापक जॉनी मर्सर यांचा जन्म. (मृत्यू: २५ जून १९७६)

१९१०: क्रांतिकारक बटुकेश्वर दत्त यांचा जन्म. (मृत्यू: २० जुलै १९६५)

१९३१: हिन्दी कवी, पत्रकार व समीक्षक, राज्यसभा सदस्य श्रीकांत वर्मा यांचा जन्म.

१९४५: श्रीलंकेचे ६ वे राष्ट्रपती, सैन्यप्रमुख महिंदा राजपक्षे यांचा जन्म.

  

😢 💐आज मृत्युमुखी झालेल्या प्रमुख व्यक्ति 💐 😢

१७७२: मराठा साम्राज्यातील ४ था पेशवा माधवराव बल्लाळ भट ऊर्फ थोरले माधवराव पेशवे यांचे निधन. (जन्म: १६ फेब्रुवारी १७४५)

१८३०: इल्युमिनॅटि चे संस्थापक अॅडम वाईशप्त यांचे निधन. (जन्म: ६ फेब्रुवारी १७४८)

१९३६: भारताचे वकील व राजकारणी व्ही. ओ. चिदंबरम पिल्लई यांचे निधन. (जन्म: ५ सप्टेंबर १८७२)

१९६२: अणूचे अंतरंग स्पष्ट करणार्‍या शोधासाठी नोबेल पारितोषिक मिळवणारे डॅनिश पदार्थवैज्ञानिक नील्स बोहर यांचे निधन. (जन्म: ७ ऑक्टोबर १८८५)

१९९३: लोणावळा येथील मन:शक्ती प्रयोग केंद्राचे संस्थापक पु. रा. भिडे तथा स्वामी विज्ञानानंद यांचे निधन.

१९९६: समाजवादी विचारवंत, स्वातंत्र्यसैनिक, भारतातील कम्युनिस्ट चळवळीचे आरंभापासूनचे नेते कॉम्रेड श्रीनिवास गणेश सरदेसाई यांचे निधन.

१९९८: भारतीय-कॅनेडियन पत्रकार आणि प्रकाशक तारा सिंग हेर यांचे निधन. (जन्म: १५ नोव्हेंबर १९३६)

१९९८: सातार्‍याच्या सामाजिक समाजसेवक रामकृष्ण नारायण तथा बन्याबापू गोडबोले यांचे निधन.

१९९९: स्वातंत्र्यसैनिक रामसिंह रतनसिंह परदेशी यांचे निधन.

२००१: नाडेप कंपोस्ट खताचे जनक नारायण देवराव पांढरीपांडे तथा नाडेप काका यांचे निधन.

२००६: मराठी कथाकार व कवी काव्यतीर्थ हणमंत नरहर जोशी तथा कवी सुधांशु यांचे निधन. (जन्म: ६ एप्रिल १९१७)

२०१३: भारतीय संगीतकार एस. आर. डी. वैद्यनाथन यांचे निधन. (जन्म: १५ मार्च १९२९)

२०१४: भारतीय दिग्दर्शक आणि निर्माते सी. रुधराय्या यांचे निधन..

                   

     💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

    😢 💐  स्मृतिदिन    :- थोरले माधवराव पेशवे.(1772 )

        मराठ्यांच्या इतिहासातील एक सोनेरी पान.

    मराठेशाहीतील चौथे कर्तबगार पेशवे. बाळाजी बाजीराव उर्फ नानासाहेब व गोपिकाबाई यांचा दुसरा मुलगा. त्यांचा जन्म सावनूर (धारवाड जिल्हा) येथे 16 फेब्रुवारी1745 रोजी झाला. 

            गोपिकाबाई या हुशार व बुध्दिमान मातेच्या मार्गदर्शनाखाली त्याचे लेखनवाचनादी शिक्षण पार पडले. थोरले भाऊ विश्वासराव यांच्या पानिपत येथे झालेल्या अकाली मृत्यूमुळे बाळाजी बाजीरावाच्या मृत्यूनंतर  त्यांना २० जुलै १७६१ रोजी  सातारच्या छत्रपतींकडून पेशवाईची वस्त्रे मिळाली. सुरुवातीची दोन अडीच वर्षे पेशवा वयाने लहान म्हणून चुलते राघोबादादा ऊर्फ रघुनाथराव राज्यकारभारावर देखरेख करी. 

          माधवरावांनी कारभार सुरू केला त्यावेळेस त्यांचे  वय सोळा वर्ष होते.  पानिपतच्या अनर्थामुळे चाहोंकडून शत्रू उठले होते. याशिवाय खुद्द पुण्यात गृहकलह व रघुनाथराव आणि सखारामबापू बोकीलांप्रमाणे त्यांचे साथीदार या अंतर्गत शत्रूंनी सत्तेसाठी संघर्ष आरंभला होता. निजाम, नागपूरकर भोसले, हैदर अली यांच्या पेशवाईविरुद्ध हालचाली सुरु झाल्या होत्या.  या सर्वांसोबत युद्ध करून या सर्वांना नामोहरम करून थोरले माधवराव पेशवे यांनी मराठी साम्राज्याला पुन्हा वैभव प्राप्त करून दिले.

       माधवराव पेशव्यांनी मराठ्यांची दक्षिणेतील सत्ता भक्कम केली पण उत्तरेत मराठ्यांचे वर्चस्व त्यांना म्हणावे तसे प्रस्तापित करता आले नाही .

          मात्र अहिल्यादेवी होळकरांना त्याने सन्मानाने वागविले . उत्तर हिंदुस्थानातील सरदारांवर वचक बसविला. तसेच राज्यात नि:पक्षपाती न्यायपद्धती निर्माण करुन प्रजाहिताच्या अनेक गोष्टी केल्या. 

         कडक कारभारामुळे भ्रष्टाचार-लाचलुचपतीला आळा बसला तथापि रघुनाथरावाच्या भांडणामुळे त्यांना मराठेशाहीमध्ये एकी टिकविणे कठीण झाले . 

        आकस्मित बळावलेल्या क्षय रोगाने त्याची शारीरिक क्षमता खंडित झाली आणि याच आजारात थेऊर येथे ऐन तारुण्याच्या उमेदीत 18 नोव्हेंबर 1772 रोजी त्यांचे निधन झाले .एवढ्या कमी वयात हा पराक्रम करणारा दुसरा पेशवा मराठी साम्राज्यात झाला नाही. 

         मराठेशाहीतील हा अखेरचा पेशवा निष्कलंक चारित्रयाचा, कर्तबगार पुरुष होता. अकरा वर्षांच्या कारकीर्दीत त्याने पानिपतच्या पराभवानंतर राज्याची पुन्हा उभारणी केली. हैदर अली, निजाम यांसारखे शत्रू आणि रघुनाथरावसारखा चुलता यांना वठणीवर आणून राज्यात शिस्त व कार्यक्षम प्रशासनव्यवस्था निर्माण केली आणि अल्पावधीत मराठ्यांचा दरारा सर्वत्र निर्माण केला. त्यांच्या अकाली मृत्यूनंतर मराठी सत्तेच्या ऱ्हासाच्या प्रक्रियेस प्रारंभ झाला.

           "स्वामी" मराठी मध्ये अतिशय लोकप्रिय असलेली रणजित देसाई यांची  ही कादंबरी. थोरले माधवराव पेशवे यांचे राजकीय जीवन, कर्तुत्व आणि त्यांचे वैयक्तिक जीवन याचे अतिशय प्रभावी चित्रण स्वामी या कादंबरीत केले आहे.कादंबरीतील माधवराव, रमाबाई आणि राघोबदादा यांच्या व्यक्तिरेखा अतिशय उठावदार आहेत. 

'स्वामी' ला साहित्य अकादमी पुरस्कार प्राप्त.

  💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

 

    🎂💐 जन्मदिन  :-  प्रबोधचंद्र  बागची (1898)

              भारताचा अतिप्राचीन इतिहास, भारत-चीन संबंध आणि चिनी भाषा ह्यांचे अग्रगामी संशोधक, आज बांगला देशात असलेल्या खुलना राज्याच्या जेसोर जिल्ह्यातील मागुरा येथे  18 नोव्हेंबर1898 रोजी त्यांचा जन्म झाला. त्यांच्या वडिलांचे नाव हरिनाथ आईचे तरंगिणीदेवी. 1918 साली, कृष्णनगर कॉलेजातून (आज हे पश्चिम बंगालमध्ये आहे) संस्कृत हा विषय घेऊन ते B.A. तर 1920 मध्ये M.A. झाले. त्याच वर्षी कलकत्ता विद्यापीठात अधिव्याख्याते म्हणून रुजू झाले.

     कलकत्ता विद्यापीठाच्या पुरस्काराने शांतिनिकेतनात सिल्व्हँ लेव्ही या फ्रेंच पंडिताकडे अध्ययन केले (१९२१) व त्यांच्यासह नेपाळला भेट दिली (१९२२), नंतर राशबिहारी घोष प्रवासी अधिछात्र म्हणून प्रा. लेव्ही. ह्यांच्या मार्गदर्शनाखाली इंडोचायना आणि जपान ह्या देशांत प्रवास केला (१९२२-२३). १९२३ मध्ये ते पॅरिसला गेले. तेथे सॉऱ्बॉन विद्यापीठात संस्कृतमधील बौद्ध धर्मग्रंथ, मध्य आशियातील प्राचीन भारतीय संस्कृतीचे अवशेष, चीनमधील बौद्ध वाङ्मय, प्राचीन पाली धर्मग्रंथ, अवेस्तन गाथा ह्या विषयांचा अभ्यास केला. १९२६ मध्ये ह्या विद्यापीठातून Docteures Letters ही अत्युच्च पदवी त्यांनी मिळवली. भारतात परतल्यानंतर कलकत्ता विद्यापीठातील आपले काम त्यांनी पुन्हा हाती घेतले व १९२७-१९४५ पर्यंत त्यांनी विद्यापीठाची सेवा केली.       जपानी, तिबेटी चिनी भाषा बौद्धांचे मूलग्रंथ व तत्त्वज्ञान ह्यांचा खास व्यासंग त्यांनी केला होता. १९४७ मध्ये ‘नॅशनल पीकिंग यूनिव्हर्सिटी’त भारतीय इतिहास व संस्कृती ह्या विषयाचे पहिले अभ्यागत प्राध्यापक म्हणून त्यांची नियुक्ती झाली. 

            १९४८-५१ मध्ये विश्वभारती विद्यापीठात भारतविद्येचे (इंडॉलॉजी) प्राध्यापक, विद्याभवनाचे प्राचार्य आदी पदे त्यांनी भूषविली. 

         १९५२ साली चीनला पाठविण्यात आलेल्या भारतीय सांस्कृतिक शिष्टमंडळाचे ते सदस्य होते. १९५४ मध्ये विश्वभारतीचे उपकुलगुरू म्हणून त्यांची नियुक्ती झाली.  Le Canon Bouddhique en Chine les Traducteurs Et Les Traductions (दोन खंड, १९२७ १९३८) हा प्रबोधनचंद्रांचा पहिला ग्रंथ. संस्कृतातील बौद्ध, ग्रंथांचा चिनी अनुवाद करण्यासाठी ज्या विद्वानांनी परिश्रम घेतले, त्यांची चरित्रे त्यात दिलेली आहेत. तसेच अशा चिनी अनुवादांचे मूल्यमापनही त्यांनी त्यात केले आहे. त्यानंतर दोन प्राचीन शब्दकोशांच्या चिकित्सक आवृत्त्या त्यांनी Deux Lexiques Sanskrit Chinois… ह्या नावाने काढल्या (दोन खंड १९२९ १९३७). ह्या शब्दकोशांचे स्वरूप ‘संस्कृत-चिनी’ असे असून त्यांतील एक इ.स. आठव्या शतकातील असून दुसरा इ.स. सातव्या शतकातील आहे. हा दुसरा शब्दकोश विख्यात चिनी पंडित इत्सिंग ह्याचा आहे. प्रबोधचंद्रांच्या अन्य उल्लेखनीय ग्रंथांत इंडिया अँड चायना (१९४४ दुसरी आ.१९५॰), प्री-आर्यन अँड प्री द्रविडियन इन इंडिया (१९२९ दुसरी आवृ. १९७५) आणि स्टडीज इन द तंत्राज (१९३९) ह्यांचा समावेश होतो. भारत चीन ह्यांच्यातील दीर्घकालीन संबंधांचा आढावा त्यांनी इंडिया अँड चायना ह्या ग्रंथात घेतलेला आहे, तर प्री-आर्यन अँड प्री-द्रविडियन…. मध्ये भारताच्या अतिप्राचीन इतिहासातील समस्यांची चर्चा त्यांनी केली आहे ऑस्ट्रिक कुलातील भाषांची माहितीही दिलेली आहे. आर्य-पूर्व कालातील भारतीय संस्कृतीच्या अध्ययनासाठी प्रस्तुत ग्रंथ अत्यंत मोलाचा आहे. भारत आणि इंडोचायना, भारत आणि मध्य आशिया, भारत आणि चीन ह्या विषयांवर त्यांनी बंगाली भाषेतही पुस्तके लिहिली आहेत. स्टडीज इन द तंत्राज हा त्यांचा तंत्रमार्गावरील मौलिक ग्रंथ असून तंत्रमार्गाविषयक अनेक नव्या प्रश्नांचा विचार त्यात त्यांनी केलेला आहे. प्रबोधचंद्रांनी नेपाळला दोनदा भेट दिली होती आणि तेथील दरबारी ग्रंथालयातून काही मोलाची संस्कृत हस्तलिखिते मिळविली होती. ही हस्तलिखिते त्यांनी त्यांच्या तिबेटी चिनी अनुवादांशी ताडून पाहिली होती आणि त्यांचे चिकित्सक संपादन करून ती विद्वनांना उपलब्ध करून दिली होती. प्राचीन बंगालीतील चर्यापदनामक लघुकाव्यांची मूळ संहिता आणि त्यांचा तिबेटी अनुवाद ह्यांचा तौलनिक अभ्यास त्यांनी केला. मटेरिअल्स फॉर अ क्रिटिकल एडिशन ऑफ द ओल्ड बेंगॉली चर्यापदाज (भाग पहिला, १९३८) हा ग्रंथ त्याचे फलित होय. त्यांची अनेक भाषणे आणि लेख इंडॉलॉजिकल स्टडीज ह्या नावाने प्रसिद्ध होत आहेत.

           सायनो-इंडियन स्टडीज हे दर्जेदार त्रैमासिकही त्यांनी चालविले. प्रबोधचंद्रांना अनेक सन्मान प्राप्त झाले. प्रवासी बंग साहित्य संमेलन (१९३८), बर्मा बंगाली साहित्य परिषद (रंगून, १९३९), भारतीय इतिहास परिषद (अलिगढ, १९४३) ह्यांचे ते अध्यक्ष होते. नागपूर येथे भरलेल्या अखिल भारतीय प्राच्यविद्या परिषदेचे (१९४६) ते पालीप्राकृत विभागाध्यक्ष होते.

                 19 जानेवारी 1956 रोजी शांतिनिकेतन येथे त्यांचे निधन झाले. प्रबोधचंद्रांच्या निधनाने भारत आणि चीन ह्यांच्यामधील एक असाधारण सेतू नष्ट झाला, अशा आशयाचे उद्गार सुनीतिकुमार चतर्जी ह्यांनी काढले आहेत.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                              😊💐 संकलन 💐😊

                                                  श्री. भरत पाटील.