😊 जागतिक किर्तीचे संशोधक : डॉ. विनायक नारायण थत्ते.😊

 💐 प्राथमिक पासून महाविद्यालयापर्यंतचे विज्ञानाचे शिक्षण मातृभाषेतून असावे असा आग्रह धरणारे, विज्ञानाच्या अनेक पाठ्यपुस्तकांचे लेखक, जेष्ठ भौतिकशास्त्री : डॉ.विनायक नारायण थत्ते.💐

💐😢 स्मृतिदिन - २६ मार्च १९८५😢💐

                डॉ. विनायक नारायण थत्ते यांचा जन्म अमरावती, येथे व महाविद्यालयीन शिक्षण नागपूर येथील विज्ञान महाविद्यालयात झाले. १९१९ साली त्यांना अलाहाबाद विद्यापीठाची भौतिकशास्त्रातील एम.एस्सी. पदवी मिळाली. (त्या काळी नागपूरची सर्व महाविद्यालये अलाहाबाद विद्यापीठाशी संलग्न होती; नागपूर विद्यापीठाची स्थापना नंतर झाली).

               १९२७-१९२९ या काळात त्यांनी लंडन विद्यापीठात भौतिकशास्त्रात, प्रा.पोर्टर आणि प्रा.आंद्रेड यांच्या मार्गदर्शनाखाली संशोधन केले व त्याबद्दल त्यांना नागपूर विद्यापीठाने १९३५ साली डी.एस्सी. ही शास्त्र शाखेतील सर्वोच्च पदवी दिली.

               १९१९ ते १९५४ या ३६ वर्षांच्या दीर्घ काळातील, डॉ.थत्ते व त्यांचे सहकारी यांचे संशोधनात्मक निबंध, फिलॉसॉफिकल मॅगझिन (हे जगातले बहुधा सर्वांत जुने, विज्ञान विषयक संशोधन निबंध प्रसिद्ध करणारे मासिक आहे. या मासिकात फॅरॅडे, ज्यूल, मॅक्सवेल, जे.जे. थॉम्पसन, रेले, रूदरफोर्ड वगैरे दिग्गजांचे शोधनिबंध प्रसिद्ध झालेले आहेत) आणि झेट एफेल फिजिक (टाइम फॉर द रीडर्स ऑफ फिजिक्स) या मासिकांत प्रसिद्ध झालेले आहेत. असेंद्रीय संयुगे आणि रमण परिणाम, निरनिराळ्या स्फटिकांतून होणारे प्रकाशाचे वक्रीभवन आणि त्यांची संरचना, वगैरे विषयांवर मुख्यत: प्रकाशिकी क्षेत्रात त्यांनी मूलभूत संशोधन केले आहे.

                 १९४७-१९५४ या स्वातंत्र्योत्तर काळात त्या वेळच्या मध्यप्रदेश शासनाने विद्यापीठासाठी आणि उच्च माध्यमिक शाळांसाठी, विज्ञानाची, मराठी व हिंदी भाषांत पाठ्यपुस्तके लिहिण्याचा प्रकल्प राबविला. नागपूर माध्यमिक शिक्षण मंडळाची १९५० सालाची मॅट्रिकची परीक्षा, मराठी आणि हिंदी माध्यमातून झाली. मातृभाषेच्या माध्यमाला पर्यायच ठेवला नव्हता. स्वतंत्र भारतात मातृभाषेच्या माध्यमातून विद्यापीठाच्या स्तरापर्यंत सर्व विषयांत शिक्षण देणे आवश्यक आहे, हा नागपूर विद्यापीठाने तातडीने घेतलेला निर्णय म्हणजे शिक्षण क्षेत्रातील फार मोठे संक्रमण होय. 

                डॉ.थत्ते या समितीचे प्रमुख आधारस्तंभ होते. या योजनेत त्यांनी स्वत: भौतिकशास्त्रावर, इंटर सायन्स आणि बी.एस्सी. स्तरावर दोन्ही भाषांत अनेक पुस्तके लिहिली आणि इतर शास्त्र शाखांसाठी तज्ज्ञांकडून लिहून घेतली. मराठी आणि हिंदी माध्यमांसाठी विज्ञानाची पुस्तके उपलब्ध करून देण्यात डॉ.थत्ते यांचे प्रयत्नच कारणीभूत आहेत. मातृभाषेतून शिक्षणाचा भारतातील हा पहिलाच प्रयत्न होता. 

                 त्यांनी इंग्रजी-मराठी शास्त्रीय परिभाषेच्या अनेक पुस्तिकाही लिहिल्या. ३१ जानेवारी १९८२ रोजी त्यांच्या निवृत्तीचा सत्कार समारंभ नागपूर विद्यापीठाच्या कुलगुरूंच्या अध्यक्षतेखाली झाला. त्या वेळी ‘डॉ.वि.ना. थत्ते सायन्स फाउंडेशन’ ही संस्था डॉ.थत्ते यांचे विद्यार्थी व चहाते यांनी स्थापन केली. या न्यासाच्या वतीने दरवर्षी नागपूर येथे नामवंत वैज्ञानिकांची दोन भाषणे होतात. 

                मराठी विज्ञान परिषदेचा नागपूर विभाग १५ सप्टेंबर १९६८ रोजी स्थापन झाला. तेव्हापासून डॉ.थत्ते यांनी त्या विभागाचे एक तपाहून अधिक काळ अध्यक्षपद भूषविले. मराठी विज्ञान परिषदेने १९७० साली नागपूर येथे संपन्न झालेल्या पाचव्या अखिल भारतीय मराठी विज्ञान संमेलनात ज्येष्ठ वैज्ञानिक म्हणून त्यांचा जाहीर सन्मान केला.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                       😊 संकलन 😊

                                    श्री. भरत पाटील.

😊 जागतिक किर्तीचे संशोधक : डॉ.वसंत गोवारीकर.😊

 💐भारतीय अवकाश संशोधन, हवामान संशोधन व मानवी जीवन सुखकर करणाऱ्या संशोधनात महत्वपूर्ण योगदान असणारे , महान भारतीय संशोधक : डॉ वसंत गोवारीकर.💐

💐🎂 जन्मदिन - २५ मार्च १९३३ 🎂💐

                    अवकाश संशोधन, हवामान शास्त्र आणि लोकसंख्या क्षेत्रातील त्यांचे संशोधन अत्यंत महत्त्वपूर्ण मानले जाते. डॉ. वसंत रणछोडदास गोवारीकर यांचा जन्म १९३३ साली कोल्हापूरला झाला. 

                     कोल्हापूरला एमएस्सी करून त्यांनी लंडनच्या बर्मिंगहॅम विद्यापीठातून पी एच डी ची पदवी प्राप्त करून घेतली. त्यानंतर त्यांनी ब्रिटनच्या एटॉमिक एनर्जी व एव्हिएशन मध्ये काम केले. या वेळी भारताच्या अवकाश संशोधनशास्त्राचे प्रमुख डॉ. विक्रम साराभाई यांनी त्यांना भारतीय अवकाश संशोधन कार्यक्रमासाठी भारतात बोलावून घेतले. १९६७ साली ते थुम्बा येथे रुजू झाले. 

                   अग्निबाणांसाठी लागणारे घन इंधन बनवण्याची जबाबदारी त्यांच्यावर सोपवली. त्यासाठी त्यांनी प्रॉपेलंट इंधन कॉम्प्लेक्स, अमोनियम परक्लोरेट प्लान्ट अशी युनिट्स स्थापन केली. सॉलिड प्रॉपेलंट स्पेस बूस्टर प्लान्ट हे जगातले सर्वात मोठे युनिट त्यांनी स्थापन केले. त्यांनी बनवलेले एचटीपीबी हे घन इंधन विकसित करून आता ३० वर्षे झाली तरी आजही ते जगातले अद्ययावत असे इंधन आहे. 

                 १९७९ साली डॉ. वसंत गोवारीकर हे विक्रम साराभाई अवकाश केंद्राचे संचालक झाले. १९८७ ते १९९३ या कालावधीत गोवारीकर भारत सरकारच्या विज्ञान आणि तंत्रज्ञान खात्याचे सचिव आणि पंतप्रधानांचे वैज्ञानिक सल्लागार होते. त्यांनी हवामानाचा अचूक अंदाज घेण्यासाठी मॉडेलही त्यांनी तयार केले. नंतर या मॉडेलला गोवारीकर मॉडेल म्हणून नाव देण्यात आले.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                      😊 संकलन 😊

                                     श्री. भरत पाटील.

😊 जागतिक किर्तीचे संशोधक : व्लादिमीर हाफकीन .😊

💐कॉलरा व प्लेगची लस शोधून वैद्यकशास्त्रावर उपकार करणारे,रशियन सुक्ष्मजंतूशास्त्रज्ञ : व्लादिमीर हाफकीन.💐

💐 जन्म - १५ मार्च १८६० 💐

                 डॉ. व्लादीमीर मॉर्डेकाई वूल्फ हाफकीन हे एक रशियन सूक्ष्मजंतुशास्त्रज्ञ होते. हाफकीन हे यहूदी धर्मीय होते. पॅरिसमधील लुई पाश्चर संस्थेत काम करत असताना त्यांनी कॉलराविरोधी लस विकसित करून तिचे भारतात यशस्वीरीत्या परीक्षण केले. ते पटकी आणि ब्युबॉनिक प्लेग (गाठीचा प्लेग) वरची लस बनवणारे आणि त्यांची तपासणी करणारे पहिले सूक्ष्मजंतुशास्त्रज्ञ म्हणून ओळखले जातात.

                 मुंबईत परळ येथील सूक्षजीवशास्त्रात संशोधन करणाऱ्या आणि विविध लसींचे उत्पादन करणाऱ्या संस्थेला हाफकीन इन्स्टिट्यूट असे नाव दिले आहे.

               डॉ.व्लादिमीर हाफकीन हे लुई पाश्चरचे विद्यार्थी होते. ते मार्च १८९३ मध्ये हिंदुस्थानात आले आणि कलकत्त्यातील कॉलऱ्याच्या साथीविरुद्ध त्यांनी जणू एकाकी युद्ध पुकारले. पॅरीसमध्ये असताना त्यांनी विकसित केलेली कॉलऱ्याची लस ते लोकांना टोचू लागले. या लसीचे चांगले परिणाम दिसू लागल्यावर, मुंबईच्या गव्हर्नरने त्यांना मुंबईत आणि पुण्यात पसरलेल्या प्लेगच्या साथीचा मुकाबला करण्यासाठी बोलावले. 

              १८९६ मध्ये मुंबईत आल्यावर तेथील गव्हर्नरने हाफकीन यांना जेजे इस्पितळाच्या परिसरात एक प्रयोगशाळा उभारून दिली. हाफकीनने प्लेगच्या लसीचा शोध लावण्याचे आव्हान स्वीकारले आणि काही महिन्यात जशी हवी तशी प्राथमिक लस बनवली. या लशीचा पहिला प्रयोग हाफकीनने १० जानेवारी १८९७ रोजी स्वतःवरच केला. लशीमुळे कुठलाही अपाय न झाल्याने ही लस सुरक्षित आहे असे समजून लोकांना टोचण्यास सुरुवात केली. आणि खरोखरच पुण्या-मुंबईतल्या प्लेगची साथ आटोक्यात आली. या लसीमध्ये कालांतराने सुधारणा होत राहिल्या.

                पुढे १० ऑगस्ट १८९९ रोजी गव्हर्नर लॉर्ड सँडहर्स्ट यांनी मुंबईच्या गव्हर्नरांचा एकेकाळचा राहण्याचा परळ येथे असलेला महाल डॉ. वाल्डेमार मॉर्डेकाई हाफकीन यांच्या स्वाधीन केला. तेथे डॉ. हाफकीनने ’प्लेग रिसर्च लॅबॉरेटरी’ स्थापन केली व स्वतः हाफकीन त्या संस्थेचे प्रमुख संचालक झाले. त्यांनी १९०४ मध्ये हिंदुस्थान सोडल्यानंतर, १९०६ मध्ये त्या संस्थेचे नाव बाँबे बॅक्टेरिऑलॉजी लॅबॉरेटरी झाले आणि १९२५ मध्ये हाफकीन इन्स्टिट्यूट झाले.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                       😊 संकलन 😊

                                      श्री. भरत पाटील.

😊 जागतिक किर्तीचे वैज्ञानिक : अल्बर्ट आईन्स्टाईन 😊

 💐 सापेक्षतावादाच्या सिद्धांताचे जनक,अलौकिक बुद्धिमान, नोबेल पारितोषिक विजेते जर्मन वैज्ञानिक : अल्बर्ट आईन्स्टाईन.💐

💐 जन्म - मार्च १४, इ.स. १८७९💐

                अ‍ॅल्बर्ट आइन्स्टाइन (मराठी लेखन - अल्बर्ट आईन्स्टाईन), (जर्मन: Albert Einstein ;) (मार्च १४, इ.स. १८७९ - एप्रिल १८, इ.स. १९५५) हे एक सैद्धान्तिक भौतिकशास्त्रज्ञ होते आणि सार्वकालिक सर्वश्रेष्ठ वैज्ञानिकांपैकी एक म्हणून ते गणले जातात.

              सापेक्षतावादाचा सिद्धान्त, (विशेष सिद्धान्त, सामान्य सिद्धान्त), प्रकाशीय विद्युत परिणाम, पुंजभौतिकी, विश्वशास्त्र, विश्वरचनाशास्त्र वगैरे क्षेत्रांमध्ये त्यांचे विशेष योगदान आहे. त्यापैकी प्रकाशीय विद्युत परिणाम या सिद्धान्तासाठी आणि "त्यांच्या सैद्धान्तिक भौतिकशास्त्राच्या सेवेसाठी" इ.स. १९२१ साली त्यांना नोबेल पुरस्कार देऊन "सन्मानित" केले गेले.

                    आइन्स्टाइन यांना त्यांच्या सापेक्षतावादाच्या सिद्धान्तानंतर जगभर अफाट प्रसिद्धी मिळाली आणि ते जगातील प्रसिद्ध चेहर्‍यांपैकी एक बनले. "आइन्स्टाइन" या नावाचा अनेक ठिकाणी वापर (आणि/किंवा गैरवापर) होऊ लागला. त्या प्रकारांमुळे वैतागलेल्या आइन्स्टाइन यांनी "अ‍ॅल्बर्ट आइन्स्टाइन" ची व्यापारचिन्ह म्हणून नोंदणी केली. एका शास्त्रज्ञाला त्याची इतकी प्रसिद्धी असणे आणि त्यामुळे होणारे परिणाम याचा अनुभव नव्हता. 

                  आज बुद्धिमत्ता आणि आइन्स्टाइन हे एक प्रकारे समीकरणच बनले आहे. त्यांच्या कारकीर्दीच्या प्रारंभी आइन्स्टाइन याने विचार केला की, न्युटनी यांत्रिकी ही विद्युत चुंबकीय नियमांसोबत पारंपरिक यांत्रिकीच्या नियमांशी मेळ घालणारी नव्हती. या घटनेने त्यांच्या विशिष्ट सापेक्षता सिद्धान्ताला चालना मिळाली. तथापि त्यांना असे वाटू लागले की, सापेक्षतेचे तत्त्व हे गुरुत्वाकर्षणाचेच सुधारित आणि विस्तारित रूप आहे. त्यांनी १९१६ साली त्यांच्या अनुबर्ती गुरुत्वाकर्षण सिद्धान्तावरून सामान्य सापेक्षता सिद्धान्तावर एक पेपर प्रकाशित केला.

               सांख्यिकीय यांत्रिकी आणि पुंजयांत्रिकी सिद्धान्त यांच्या समस्यांची उकल करण्यायास सुरुवात केली. त्यामुळे त्यांना त्यांच्या आण्विक सिद्धांत आणि रेण्विक गती या संबंधित सिद्धान्त स्पष्ट करता आले. त्याचप्रमाणे त्यांनी प्रकाशाच्या औष्णिक गुणधर्माचा शोध लावल्यामुळे त्यांना प्रकाशकणांचा सिद्धान्त मांडता आला. १९१७ साली, आईन्स्टाइन यांनी त्यांचा सामान्य सापेक्षता सिद्धान्ताच्या स्पष्टीकरणासाठी एका भव्य विश्वाची रचनाकृती प्रदर्शित केली.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                         😊 संकलन 😊

                                       श्री. भरत पाटील.

😊 प्रेरणादायी व्यक्तिमत्त्व : यशवंतराव चव्हाण.😊

 💐 जेष्ठ स्वातंत्र्यसैनिक,संयुक्त महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री, भारताचे माजी उपपंतप्रधान, माजी संरक्षण मंत्री : मा. यशवंतराव चव्हाण.💐

             यशवंतराव चव्हाण (मार्च १२, इ.स. १९१३:कराड, महाराष्ट्र - नोव्हेंबर २५, इ.स. १९८४) हे महाराष्ट्राचे मुख्यमंत्री होते. त्यांनी काही काळ भारताचे उपपंतप्रधान म्हणून काम केले होते. तर काही काळ ते भारताचे संरक्षणमंत्री सुध्दा होते.

             यशवंतराव चव्हाण महाराष्ट्र, भारत, सातारा जिल्हा ( आता सांगली जिल्हा मध्ये) देवराश्त्रे च्या गावात 12 मार्च 1913 मध्ये हेन्द्रे पाटील कुटुंबात त्यांचा जन्म झाला. त्याने बालपणीच वडिलांना गमावले आणि त्याच्या वडिलांचा मित्र आणि आई हाती होती . त्याची आई स्वत: ची अवलंबित्व आणि देशभक्ती बद्दल त्याला शिकवले. त्याच्या बालपणीच्या त्यांनी भारतीय स्वातंत्र्यलढ्यात द्वारे होते . प्रतिकूल परिस्थिती असूनही कुटुंब .

              चव्हाण भारताच्या स्वातंत्र्य चळवळीच्या सक्रिय सहभागी होते . 1930 साली त्यांनी महात्मा त्यांनी स्वामी रामानंद भारती , भाऊराव , ( आप्पासाहेब ) आणि गोविंद वाणी संपर्कात आले या कालावधीत नेतृत्व नसलेल्या सहकार चळवळ त्याने सहभाग होते . मैत्री कायमचे तेथे खेळलेला . 1932 मध्ये सातारा मध्ये भारतीय ध्वज तुरुंगात 18 महिने शिक्षा ठोठावली होती .

                चव्हाण त्याच्या B.A. मिळवता 1938 मध्ये मुंबई विद्यापीठातून इतिहास आणि राज्यशास्त्र मध्ये . या काळात त्यांनी अनेक सामाजिक कार्यांमध्ये गुंतलेली होती आणि लक्षपूर्वक काँग्रेस पक्ष आणि जसे जवाहरलाल नेहरू , सरदार पटेल आणि केशवराव म्हणून त्याच्या नेते, संबद्ध होती . 1940 मध्ये सातारा जिल्हा काँग्रेस अध्यक्ष बनले . 1941 मध्ये ते एल्.एल्.बि. पास झाले. 1942 साली त्यांनी जि सातारा मध्ये फलटण येथे वेनुताईशी लग्न केले .

               त्यांनी मुंबई सत्र येथे एक 1942 मध्ये त्या बाहेर येण्याची भारत साठी कॉल दिला आणि त्यानंतर चळवळ त्याने सहभाग अटक करण्यात आली होती . चव्हाण शेवटी 1944 मध्ये तुरुंगात मधून प्रसिद्ध झाले .

💐 जीवन 💐

                 इ.स. १९५६ मध्ये स्थापन झालेल्या द्विभाषिक मुंबई राज्याचे पहिले मुख्यमंत्री म्हणून त्यांची निवड झाली. तसेच मुंबईसह स्वतंत्र महाराष्ट्र निर्माण झाल्यानंतर (१ मे, १९६०) महाराष्ट्राचे पहिले मुख्यमंत्री म्हणूनही त्यांचीच निवड झाली. इ.स. १९६२ मध्ये चीन युद्धाच्या काळात तत्कालीन पंतप्रधान पंडित नेहरूंनी यशवंतरावांची नेमणूक देशाच्या संरक्षणमंत्री पदावर केली. हा त्यांच्या कारकीर्दीचा सर्वोच्च बिंदू म्हणता येईल. पुढील काळात त्यांनी उपपंतप्रधान, केंद्रीय गृहमंत्री, अर्थमंत्री, संरक्षणमंत्री, परराष्ट्रमंत्री ही पदे यशस्वीरीत्या भूषविली. केंद्रात जनता पक्षाचे सरकार असताना (१९७७-७८) ते विरोधी पक्षनेते होते. तसेच पुढे ते आठव्या केंद्रीय वित्त आयोगाचे अध्यक्षही झाले.

                   महाराष्ट्राच्या मुख्यमंत्रीपदी असताना त्यांनी अनेक महत्त्वाच्या योजना राबवल्या .

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                        😊 संकलन 😊

                                      श्री. भरत पाटील.

😊 जागतिक किर्तीचे वैज्ञानिक : अलेक्झांडर फ्लेमिंग .😊

💐 पेनिसिलिन व प्रतिजैविकाचा शोध लावून वैद्यकशास्त्रात क्रांती घडवून आणणारा ,महान ब्रिटिश जिवशास्त्रज्ञ : अलेक्झांडर फ्लेमिंग.💐

💐 स्मृतिदिन - ११ मार्च १९५५💐

                  सर अलेक्झांडर फ्लेमिंग हे ब्रिटनचे जीवशास्त्रज्ञ, औषधतज्ञ होते. (जन्म ६ ऑगस्ट १८८१ - म्रुत्यु ११ मार्च १९५५). त्यांनी केलेल्या पेनिसिलीन च्या शोधाबद्दल व त्याचा प्रतिजैविक म्हणून वापराच्या शोधाबद्दल त्यांना १९४५ मध्ये नोबेल पारितोषिकाने सन्मानित करण्यात आले.

               त्यांच्या या शोधाने वैद्यकक्षेत्रात प्रतिजैविकांचे युग चालू झाले व त्यामुळे अनेक अवघड जीवघेण्या रोगांवर मात करणे शक्य झाले. त्यांच्या पेनिसिलीनच्या शोधाबद्दल कहाणी प्रसिद्ध आहे. त्यांनी जीवाणूंचे ताटलीमध्ये कल्चर तयार केले होते. या कल्चरमध्ये चूकून पेनिसिलिन नामक बुरशी येउन पडली व त्यामुळे जीवाणूंचे संपूर्ण कल्चर मृत झाले. आपले श्रम वाया गेले म्हणून फ्लेमिंग ती ताटली फेकून देणार होते. परंतु त्याचवेळेस हे कल्चर का मृत झाले याबद्दल जीज्ञासा निर्माण झाली व पेनिसिलीन ही बुरशी जीवाणूंसाठी मरण आहे हे लक्षात आले व प्रतिजैविकांचा शोध लागला.

              प्रतिजैविके तर संपूर्ण मानवजातीसाठी वरदान ठरले आहेत. रोगांशी लढा देणारी ती एक संजीवनीच आहे. फ्लेमिंग यांच्या या संशोधनामुळे वैद्यकशास्त्रात क्रांती घडून आली आहे.

            फ्लेमिंग यांनी जीवाणूशास्त्र, केमोथेरेपी यांवरती अनेक पुस्तके प्रकाशित केली आहेत.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                      😊 संकलन 😊

                                    श्री. भरत पाटील.

😊 जागतिक किर्तीचे वैज्ञानिक : उडुपी रामचंद्र राव .😊

💐 भारतीय अवकाश मोहिमांचे सूत्रधार,महान खगोलशास्त्रज्ञ पद्मविभूषण : डॉ.उडुपी रामचंद्र राव.💐

जन्मदिन - १० मार्च १९३२

                उडुपी रामचंद्र राव तथा यू. आर. राव हे भारतीय खगोलशास्त्रज्ञ आहेत. त्यांचा जन्म कर्नाटकातील दक्षिण कॅनरा जिल्ह्यातील अदमारू या खेड्यात झाला. म्हैसूर मधील शिक्षणानंतर त्यांनी मद्रासला विज्ञानात पदवी, बनारस विद्यापीठातून पदव्युत्तर पदवी व गुजरात विद्यापीठातून पी.एच.डी. असे शिक्षण घेतले. नंतर ते अवकाशयानांच्या अभ्यासासाठी अमेरिकेला गेले.

😊 कारकीर्द 😊

               अमेरिकेतील एमआयटी संस्थेत शिक्षण घेतल्यानंतर यू.आर. राव डलास येथील टेक्सास विद्यापीठात प्राध्यापक झाले. १९६६ मध्ये भारतात परत येऊन अहमदाबादच्या फिजिकल रिसर्च लॅबोरेटरीत ते संशोधन करू लागले. तेथे डॉ. विक्रम साराभाई यांचे मार्गदर्शन त्यांना लाभले. देशाने पहिला आर्यभट्ट हा उपग्रह सोडला तेव्हापासून त्यांची अवकाश संशोधनातील कारकीर्द सुरू झाली.

😊 आर्यभट्ट 😊

               पहिला उपग्रह सोडण्याचा प्रस्ताव त्या वेळच्या पंतप्रधान इंदिरा गांधींपुढे मांडला गेला, तेव्हा त्यांनी डॉ. राव यांना विचारले, उपग्रहाला पैसे किती लागतील, त्यावर राव यांनी तीन कोटी सांगितले. इंदिरा गांधींनी लगेच होकार दिला. त्या वेळी मनमोहन सिंग नुकतेच अर्थसचिव झाले होते. त्यांनी त्यांच्या कारकीर्दीत जो पहिला प्रकल्प मंजूर केला तो आर्यभट्ट उपग्रहाचा.

😊 अन्य उपग्रह 😊

                डॉ.यू. आर. राव यांनी १९८४ ते १९९४ या काळात भारताच्या अवकाश कार्यक्रमाचे नेतृत्व केले. दहा वर्षे ते अवकाश खात्याचे सचिव व इस्रोचे अध्यक्ष होते. ‘आर्यभट्ट’ नंतर त्यांच्या नेतृत्वाखाली भास्कर, अ‍ॅपल, रोहिणी, इन्सॅट आदी श्रेणींचे किमान वीस उपग्रह तयार झाले.

😊 मंगळाची मोहीम  😊

           भारताने ४५० कोटी रुपयांतील परवडणारी मंगळ मोहीम राबवली व फत्तेही केली. त्याच्या पडद्यामागचे सूत्रधार डॉ. रावच होते. या मंगळ मोहिमेची घोषणा मनमोहन सिंग यांनी केली तेव्हा सिंग पंतप्रधान होते.

😊 पुरस्कार आणि सन्मान 😊

              वॉशिंग्टन येथील ‘सॅटेलाइट हॉल ऑफ फेम ऑफ द सोसायटी ऑफ सॅटेलाइट प्रोफेशनल्स इंटरनॅशनल’ या संस्थेत समावेश झालेले यू.आर. राव हे पहिले भारतीय आहेत. (२०१३ मध्ये)

इंटरनॅशनल अ‍ॅकॅडमी ऑफ अ‍ॅस्ट्रॉनॉटिक्सचा थिओडोर व्हान करमान पुरस्कार, पद्मविभूषण, युरी गागारिन पुरस्कार, वगैरे.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                       😊 संकलन 😊

                                      श्री. भरत पाटील.

😊 जागतिक किर्तीचे वैज्ञानिक : ओटो हान .😊

 💐 अणुकेंद्रीय रसायनशास्त्राचे जनक,नोबेल पुरस्कार प्राप्त जर्मन संशोधक : ओटो हान.💐

💐 जन्म  - ८ मार्च १८७९ 💐

                ओटो हान (Otto Hahn) हे जर्मन रसायनशास्त्रज्ञ. न्यूट्रॉनांच्या भडिमारामुळे युरेनियमाच्या अणुकेंद्राचे भंजन होते, असा शोध त्यांनी जर्मन भौतिकीय रसायनशास्त्रज्ञ फ्रिट्झस्ट्रासमान यांच्यासमवेत लावला (१९३८). या शोधाबद्दल हान यांना १९४४ सालचे रसायनशास्त्राचे नोबेल पारितोषिक देण्यात आले. त्यांच्या या शोधामुळे अप्रत्यक्ष रीत्या अणुबाँब व अणुऊर्जानिर्मितीसाठी मदत झाली. त्यांना अणुकेंद्रीय रसायनशास्त्राचा जनक मानले जाते.

                 हान यांचा जन्म फ्रँकफुर्ट येथे झाला. त्यांनी मारबुर्ग विद्यापीठातून रसायनशास्त्रातील पीएच्.डी. पदवी संपादन केली (१९०१). त्यांना नवीन किरणोत्सर्गी मूलद्रव्यांवर संशोधन करण्याची फार उत्सुकता होती, त्यासाठी ते लंडनला गेले. तेथे सर विल्यम रॅम्झी यांच्या बरोबर युनिव्हर्सिटी कॉलेज मध्ये संशोधन करीत असताना, त्यांनी रेडिओथोरियम मूलद्रव्याचा शोध लावला (१९०४). त्यांनी माँट्रिऑल येथील मॅक्गिल विद्यापीठात अर्नेस्ट रदरफर्ड यांना रेडिओथोरियम (द्रव्यमानांक २२८ असलेला थोरियमाचा समस्थानिक) व रेडिओ अ‍ॅक्टिनियम (द्रव्यमानांक २२७ असलेला थोरियमाचा समस्थानिक) यांच्या आल्फा प्रारणांचा अभ्यास करण्यासाठी मदत केली. त्यानंतर १९०७ मध्ये त्यांनी मेसोथोरियमाचा शोध लावला. त्याचवर्षी त्यांनी ऑस्ट्रियन भौतिकीविज्ञ लिझे माइटनर यांच्या सहकार्याने संशोधनास सुरुवात केली. त्या दोघांनी मिळून जवळ जवळ ३० वर्षे एकत्र काम करून रेडिओ रसायनशास्त्रावर अनेक प्रबंध तयार केले.

             हान व माइटनर यांचे न्यूट्रॉनांवरील कार्य १९३२ मध्ये बर्लिन येथील ‘कैसर विल्यम इन्स्टिट्यूट फॉर केमिस्ट्री’ (आताचे माक्स प्लांक इन्स्टिट्यूट, मेंझ) या संस्थेमध्ये सुरू झाले. तेथे त्यांनी प्रोटॅक्टिनियम या किरणोत्सर्गी मूलद्रव्याचा शोध लावला. त्यातून त्यांनी प्रोटॅक्टिनियम (२३१) हा समस्थानिक (अणुक्रमांक तोच पण द्रव्यमानांक भिन्न असलेले त्याच मूलद्रव्याचा प्रकार) पहिल्यांदा वेगळा केला. त्यानंतर जवळजवळ सर्व नैसर्गिक किरणोत्सर्गी मूलद्रव्यांचे शोध लागले. त्यानंतर त्यांनी पुढील १२ वर्षे रासायनिक समस्या सोडविण्यासाठी किरणोत्सर्गी पद्धतींचा उपयोग करण्यासंबंधी संशोधन केले.

                  हान यांना १९३४ मध्ये इटालियन भौतिकीविज्ञ एन्रीको फेर्मी यांच्या कामात जिज्ञासा निर्माण झाली. युरेनिम सारख्या जड नैसर्गिक मूलद्रव्यावर न्यूूट्रॉनांचा मारा केला असता, अनेक किरणोत्सर्गी उत्पाद (पदार्थ) तयार होतात असे फेर्मी यांनी शोधून काढले व त्यात तयार झालेली कृत्रिम मूलद्रव्ये युरेनियम सारखीच असतात असे अनुमान काढले. 

                हान, माइटनर व स्ट्रासमान यांनी युरेनियमाच्या न्यूट्रॉन प्रवर्तित क्रियाशीलतेबाबत प्रयोग करण्यास सुरुवात केली (१९३४-३८). स्ट्रासमान व हान यांनी मंद गती न्यूट्रॉनांच्या भडिमारामुळे युरेनियामाच्या (२३५) अणुकेंद्राचे भंजन होऊन, त्याचे दोन हलक्या मूलद्रव्यांत रूपांतर होते असा निष्कर्ष काढला. त्यांपैकी एक किरणोत्सर्गी हलके मूलद्रव्य बेरियम तयार झाल्याचे शोधून काढले. तसेच त्यांनी युरेनियमोत्तर मूलद्रव्य शोधण्यासाठी सुद्धा संशोधन केले. हान, स्ट्रासमान व माइटनर यांना या संशोधन कार्याबद्दल अमेरिकेच्या अ‍ॅटॉमिक एनर्जी कमिशन या संस्थेचा एन्रीको फेर्मी पारितोषिकाचा बहुमान मिळाला (१९६६).

            हान हे माक्स प्लांक इन्स्टिट्यूटचे अध्यक्ष होते (१९४८-६०). तेथूनच ते १९६६ मध्ये सेवानिवृत्त झाले.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                        😊 संकलन 😊

                                      श्री. भरत पाटील.

😊 जागतिक किर्तीचे वैज्ञानिक : अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल.😊

 💐 टेलिफोन ( दूरध्वनी यंत्र ) चे संशोधक, महान वैज्ञानिक : अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल.💐

             अलेक्झांडर ग्रॅहम बेल (३ मार्च १८४७, २ ऑगस्ट १९२२) यांचे सगळ्यात महत्त्वाचे संशोधन म्हणजे दूरध्वनी. दूर अंतरावर असलेल्या आपल्या प्रिय व्यक्तीचा आवज काही सेकंदात आपल्यापर्यंत पोहोचविणारे यंत्र असावे असे वाटत असल्याने बेल यांनी दूरध्वनी यंत्राचा शोध लावला.

💐 बालपण 💐

                बेल यांचा जन्म ३ मार्च १८४७ रोजी एडिनबरा, स्कॉटलंड येथे झाला. त्यांचे आजोबा, वडील - अलेक्झांडर मेलव्हिल बेल आणि भाऊ या सगळ्यांचा मूक-बधिरांच्या शिक्षणाशी जवळचा संबंध होता. तर त्यांची आई आणि पत्नी या दोघीही कर्ण बधिर होत्या. लहानपणी अलेक्झांडर हे नाव ठेवण्यात तरी वयाच्या ११ व्या वर्षी स्वतःच्या नावात ग्रॅहॅम नाव टाकून घेऊन मग अलेक्झांडर ग्रॅहॅम बेल या नावाने पुढे ते ओळखले जाऊ लागले.मूक-बधिरांसाठी  शिक्षण सुलभ व्हावे, त्यांना इतरांचे बोलणे कळावे यासाठी अलेक्झांडर ग्रॅहॅम बेल सतत प्रयत्नशील होते. त्यासाठी बोस्टन विद्यापीठात स्वरयंत्राचे कार्यशास्त्र शिकविण्यासाठी नेमण्यात आले. तेथेच बधिरांसाठी यंत्र तयार करण्याचे प्रयत्न बेल करीत होते. असे यंत्र बनविण्याच्या पयत्नात बेल असतांनाच ते मेबल ह्यूबर्ड नावाच्या कर्ण बधिर मुलीच्या प्रेमात पडले आणि तिच्याशी त्यांचा विवाह झाला. पत्नीला बेलच्या यंत्राविषयी कळल्यावर तिनेच ओठांची हालचाल वाचता येणे हाच बधिरांसाठी कसा सर्वोत्तम पर्याय आहे हे पटवून सांगितले. मग बेल यांनी तसे यंत्र बनविण्याचे प्रयत्न सुरू केले आणि त्यातच दूरध्वनी यंत्राचे कोडे उलगडले.

💐 वैज्ञानिक कार्य 💐

             बेल यांनी माणसाच्या स्वरयंत्राचा आणि कानाचा अभ्यास करून पहिले दूरध्वनी यंत्र तयार केले. दि. २ जून १८७५ या दिवशी आपले सहकारी वॉटसन यांच्यासह काम करीत असतांना दुसऱ्या खोलीतील वॉटसन यांच्या हाताच्या धक्याने ट्रान्समीटर थरथरला, तो लहानसा आवाजही बेल यांना ऐकू आला. मग बेल यांनी आपल्या ट्रान्समीटरचा उपयोग करून सहकारी वॉटसन यांना आपल्या खोलीत येण्याविषयी सांगितले. बेल यांचा तो संदेश सहकारी वॉटसन यांनी ऐकून तसा प्रतिसाद दिल्यावर संदेशाची देवाणघेवाण झाल्याबद्दल दोघांची खात्रीच पटली. बेल आणि वॉटसन यांनी या यंत्रावर आणखी प्रयोग करून दि. १५-०२-१८७६ या दिवशी आपल्या यंत्राचे पेटंट घेण्यासाठी अर्ज दाखल केला. तेव्हा पेटंट कार्यालयातच बेल यांना समजले की अशाच प्रकारच्या प्रयोगासाठी आणखी चार अर्ज पेटंट कार्यालयात पडून होते. हे पेटंट युद्ध बराच काळ सुरू होते, शेवटी बेल यांना दूरध्वनी यंत्राचे पेटंट मिळाले.

 💐 महत्त्वपूर्ण योगदान 💐

             बेल यांनी तयार केलेल्या आपल्या यंत्राचे प्रयोग अमेरिकेत आणि युरोपमध्ये केले. त्यानुसार नोव्हेंबर १८७७ साली बेल यांना बर्लीन शहरात दूरध्वनीचे जाळे पसरविले. १८८५ साली बेल यांनी द अमेरिकन टेलिफोन अँड टेलिग्राफ कंपनीची स्थापना केली. नंतर ही कंपनी बेल टेलिफोन कंपनी म्हणून ओळखली जावू लागली.

दि. २ ऑगस्ट १९२२ या दिवशी बेल यांचे निधन झाले. त्यांना श्रद्धांजली म्हणून समस्त अमेरिकेतील दूरध्वनी संच एक मिनीट बंद ठेवण्यात आले.

💐 उल्लेखनीय कार्य 💐

               विज्ञान विषयक सर्व प्रकारची माहिती नियतकालिकारुपाने जगाच्या समोर यावी या हेतुने १८८२ साली बेल यांनी सायन्स नावाचे नियतकालिक सुरू करण्यात पुढाकार घेतला तसेच आपल्याजवळील पैसा लावून हे नियतकालिक आठ वर्षे सतत सुरू ठेवले. पुढे हे नियतकालिक अमेरिकन असोसिएशन फॉर द ऍडव्हान्समेंट ऑफ सायन्स या संस्थेचे अधिकृत नियतकालिक झाले.

            १८९८ ते १९०४ या काळात बेल नॅशनल जिओग्राफिक सोसायटीचे अध्यक्ष होते.

💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐💐

                                        😊 संकलन 😊

                                       श्री. भरत पाटील.